ZUS przeliczy emerytury osobom którym zawiesił emerytury

Emeryci, którzy do końca września 2011 r. nie zakończyli pracowniczego angażu i ZUS zawiesił im z tego powodu świadczenia, od kwietnia 2013 r. będą mogli wnioskować o ich przeliczenie.

A dokładniej - o ponowne ustalenie ich wysokości. Będzie to jednak możliwe pod warunkiem, że przez cały ten okres (czyli od 1 października 2011 r. do 31 marca 2013 r.) będą zatrudnieni na umowie o pracę. Jeśli w międzyczasie zrezygnowali z angażu lub podjęli pracowniczą współpracę z innym podmiotem, na ZUS-owskie przeliczeniowe profity będą musieli jeszcze poczekać.

O co chodzi

1 października 2011 r. weszła w życie ustawa z 10 czerwca 2011 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU nr 168, poz. 1001).

Wprowadziła ona mechanizm rekompensujący aktywnym zawodowo emerytom zawieszenie pobierania świadczenia w związku z tym, że kontynuowali pracownicze zatrudnienie w zakresie tego samego stosunku pracy co przed przejściem na emeryturę. Dotyczy on zarówno emerytur ustalanych na dotychczasowych zasadach, jak i tych obliczanych w myśl zreformowanych reguł.

Dodatkowe powinności szefa

Art. 194c ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej ustawa emerytalna) łagodzi jednak to obostrzenie.

Emeryt, który od 1 stycznia 2009 r. do 30 września 2011 r. pobierał emeryturę, do której prawo zostało zawieszone od 1 października 2011 r. na podstawie art. 103a ustawy, może zgłosić wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury, jeśli nie pobrał jej wskutek tego zawieszenia przez co najmniej 18 miesięcy. Natomiast w myśl art. 194d ustawy emerytalnej, jeżeli z wnioskiem o ponowne ustalenie emerytury wystąpi ten, komu świadczenie obliczono zgodnie z art. 53 (tj. w myśl dotychczasowych zasad), jego wysokość oblicza się na nowo zgodnie z tym przepisem.

Możliwość korzystnego przeliczenia emerytury sprowadza na płatnika składek obowiązek ponownego wystawienia zaświadczenia ZUS Rp–7. Może też pomóc pracownikowi w wyborze, jakie zarobki może wybrać do ponownego ustalenia podstawy wymiaru i jaki wariant jest dla niego najkorzystniejszy.

Ale do samego przeliczenia może dojść dopiero po rozwiązaniu stosunku pracy. A to oznacza, że w niektórych sytuacjach data rozwiązania stosunku pracy i zgłoszenie wniosku o podjęcie emerytury zawieszonej w myśl art. 103a ustawy emerytalnej może pozbawić pracownika korzystnego przeszacowania wysokości świadczenia.

Świadczeń nie zawieszono osobom, które rozwiązały stosunek pracy zawarty przed przyznaniem emerytury wcześniejszej, a następnie – po nawiązaniu nowego stosunku pracy – nabyły prawo do emerytury powszechnej w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego, tj. 60 lat – kobieta i 65 lat – mężczyzna.

Nowa kwota po przerwie

Po półtora roku pauzy w pobieraniu świadczenia emerytalnego, czyli najwcześniej w kwietniu 2013 r., aktywni dotychczas emeryci będą mogli wystąpić o nowe ustalenie wysokości tej samej zawieszonej emerytury w październiku 2011 r. Chodzi o osoby, którym ZUS zawiesił emeryturę w związku z zatrudnieniem kontynuowanym bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywali pracę bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury.

Przy czym 18-miesięczny okres zawieszenia świadczenia wcale nie oznacza, że przez ten czas obligatoryjnie świadczeniobiorca musi pozostawać w tym samym czy jakimkolwiek innym zatrudnieniu. Chodzi o czas niepobierania świadczenia a nie o okres podlegania ubezpieczeniom społecznym, czy tylko ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym.

To z kolei oznacza, że aby skorzystać z ponownego ustalenia wysokości emerytury przyznanej w latach 2009-2010, a zawieszonej od 1 października 2011 r., wcale nie trzeba być aktywnym zawodowo przez półtora roku. Wystarczy, że świadczenie to nie będzie pobierane do końca marca 2013 r. To ważna informacja dla przedsiębiorczych emerytów - szczególnie dlatego, że to jednorazowa możliwość dokonania ponownego ustalenia wysokości świadczenia na starość na zasadach określonych w art. 194d-194h ustawy emerytalnej.

Wymóg niepobierania emerytury przez 18 miesięcy wcale nie jest równoznaczny też z koniecznością kontynuowania zatrudnienia w tym samym stosunku pracy co przed przejściem na emeryturę (art. 103a ustawy emerytalnej) przez półtora roku. Artykuł 194c wprost stanowi, że emeryt nie może ani razu pobrać tak zawieszonej emerytury przez co najmniej 18 miesięcy. Ale nie przesądza, że cały czas musi pozostawać w tym samym pracowniczym zatrudnieniu do końca marca 2013 r.

Przykład

Po ukończeniu 65 lat pan Antoni złożył wniosek o emeryturę. Nie zakończył przy tym pracowniczego angażu, ponieważ przepisy go do tego nie zmuszały. ZUS przyznał mu prawo do emerytury od 1 grudnia 2010 r.

Świadczenie to pan Antoni pobierał od czasu przyznania emerytury do jej zawieszenia z 1 października 2011 r. Pracownik spełnił zatem warunki, które pozwalają na zakwalifikowanie emerytury do przeliczenia, tj.:

- została ona przyznana przed 1 stycznia 2011 r.,

- od 1 stycznia 2009 r. do 30 września 2011 r. była pobierana,

- prawo do niej zostało zawieszone od 1 października 2011 r., gdyż emeryt kontynuował zatrudnienie w tym samym stosunku pracy, co przed przejściem na emeryturę.

Przeliczenie to będzie jednak możliwe dopiero wtedy, gdy przez 18 miesięcy, licząc od 1 października 2011 r., emerytura nie będzie pobierana z uwagi na jej zawieszenie.

Jeśli pan Antoni skończy etat np. w grudniu 2012 r. i nie wystąpi w styczniu 2013 r. z wnioskiem o przywrócenie wypłaty zawieszonego świadczenia, to organ rentowy z urzędu nie podejmie jego wypłaty.

Jeśli o odblokowanie emerytury i jej przeliczenie pan Antoni wystąpi 1 kwietnia 2013 r., ZUS ustali na nowo wysokość przyznanego przed laty świadczenia. Ale jeśli brak środków do życia zmusi pana Antoniego do złożenia wniosku już w styczniu przyszłego roku, to ZUS wznowi wypłatę emerytury już od początku roku, ale odmówi jej przeliczenia w trybie art. 194d-194h ustawy emerytalnej.

Sztuka na raz

Aby dokonać takiego manewru, to wniosek o przeliczenie w tym trybie można zgłosić nie wcześniej niż po ustaniu ubezpieczeń emerytalnych i rentowych. A to oznacza, że podwyższenie świadczenia nastąpi dopiero po definitywnym rozstaniu się z etatem. Generalnie ponowne ustalenie emerytury odbędzie się na takich zasadach jakby emeryt po raz pierwszy wnioskował o ustalenie prawa do świadczenia. Przy czym u osób, których emeryturę ZUS ustalił na nowych zasadach, (lub częściowo na nowych), podstawę jej wymiaru stanowi skomplikowana kwota.

Są to składki na ubezpieczenie emerytalne z uwzględnieniem waloryzacji tych zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości emerytury oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego po pomniejszeniu o kwotę stanowiącą iloczyn kwoty pobieranej emerytury, ustalonej na dzień jej przyznania po raz pierwszy w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz liczby miesięcy pobierania tej emerytury. Jeżeli w wyniku ponownego ustalenia emerytura będzie niższa, świadczenie przysługiwać będzie w dotychczasowej wysokości.

Co innego po 30 miesiącach pracy

Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r., które ukończyły powszechny wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn), mogą ubiegać się o ustalenie prawa do emerytury nawet wtedy, gdy mają już prawo do innej emerytury. Możliwość przyznania emerytury po emeryturze dotyczy każdego przypadku, w którym osoba wcześniej uprawniona do takiego świadczenia spełniła warunki wymagane do ustalenia emerytury na podstawie innego przepisu.

Gdy emerytura przyznawana jest osobie, która wcześniej była uprawniona do wcześniejszego świadczenia, podstawę wymiaru nowej kwoty stanowi podstawa wymiaru wcześniej przyznanego świadczenia. Przesądza o tym art. 53 ust. 3 ustawy emerytalnej. Wysokość emerytury oblicza się, stosując tę samą kwotę bazową, którą ostatnio przyjęto do obliczenia poprzednio ustalonej emerytury, a następnie waloryzuje we wszystkich terminach waloryzacji przypadających do dnia nabycia prawa do kolejnej emerytury.

Zasady tej nie stosuje się jednak, jeżeli emeryt po nabyciu uprawnień do świadczenia, którego podstawę wymiaru wskazał do obliczenia kolejnej emerytury, podlegał co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu, z racji aktywności. Wtedy część socjalną emerytury (24 proc. kwoty bazowej) oblicza się od aktualnej kwoty bazowej obowiązującej w dniu przyznania prawa do nowej emerytury.

Natomiast część emerytury należną za okresy składkowe i nieskładkowe ustala się z zastosowaniem kwoty bazowej ostatnio przyjętej do obliczenia poprzedniego świadczenia. Tak stanowi art. 53 ust. 4 ustawy emerytalnej oraz uchwała Sądu Najwyższego z 10 września 2009 r. podjęta w składzie siedmiu sędziów (I UZP 6/09).

Przykład

Pan Tadeusz urodzony w październiku 1947 r. od czterech lat pobiera wcześniejszą emeryturę. Po swoich 65. urodzinach wystąpił z wnioskiem o świadczenie z racji ukończenia powszechnego wieku emerytalnego.

W czasie pobierania wcześniejszej emerytury pan Tadeusz dodatkowo pracował przez 36 miesięcy. ZUS wydał decyzję przyznającą prawo do emerytury ze względu na wiek. Do obliczenia części:

- socjalnej emerytury przyjął aktualną kwotę bazową obowiązującą w dniu przyznania prawa do nowej emerytury,

- należnej za okresy składkowe i nieskładkowe przyjął kwotę bazową obowiązującą w dniu przyznania prawa do poprzedniej emerytury, tj. w 2008 r.

Przepracowanie kolejnych 30 miesięcy nie stanowi podstawy do ponownego przeliczenia emerytury z zastosowaniem opisanych zasad. Po wyczerpaniu możliwości przejścia na kolejną emeryturę przepracowany okres ZUS traktuje jako wniosek o doliczenie stażu pracy.

Przykład

Pan Jan pobierał wcześniejszą emeryturę, a równocześnie cały czas pracował. Ponieważ uzbierało mu się 48 miesięcy pracowniczego zatrudnienia, ustalając mu prawo do powszechnej emerytury po wcześniejszej emeryturze, ZUS przeliczył świadczenie z uwzględnieniem nowej kwoty bazowej (obowiązującej w dniu przyznania prawa do nowej emerytury). Pan Jan po przyznaniu docelowej emerytury ponownie został etatowcem i przepracował kolejne 36 miesięcy.

W październiku 2012 r. złożył wniosek o przeliczenie emerytury w związku z przepracowaniem tego okresu (36 miesięcy). Niestety, pan Jan nie spełnia warunków do ustalania kolejnej emerytury na podstawie innych przepisów. ZUS przeliczył emeryturę tylko w takim zakresie, że doliczył przepracowany okres do stażu pracy.

Blokada na świadczeniu

Zgodnie z obowiązującym od 1 stycznia 2011 r. art. 103a ustawy emerytalnej prawo do emerytury zawiesza się bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji ZUS.

Przepis ten do osób, którym ZUS przyznał emerytury do końca 2010 r., stosuje się od 1 października 2011 r. (art. 28 ustawy z 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych, DzU nr 257, poz. 1726 ze zm.). Jeśli nie zrezygnowały one z etatu, od 1 października 2011 r. ZUS wstrzymał im wypłatę świadczenia przyznanego w 2010 r. lub w 2009 r.

Od 1 października 2011 r. wstrzymano wypłatę emerytur z FUS i okresowych emerytur kapitałowych, przyznanych w 2010 r. i w latach wcześniejszych osobom, które nie rozwiązały stosunku pracy zawartego przed nabyciem prawa do świadczenia. Chodzi o osoby, które mają prawo do przyznanych przed 1 stycznia 2011 r. emerytur:

- wcześniejszych, i które nie rozwiązały stosunku pracy, zawartego przed nabyciem prawa do tych emerytur,

- powszechnych, które nie rozwiązały stosunku pracy, zawartego przed nabyciem prawa do tych emerytur, a wcześniej nie były uprawnione do emerytur przyznanych – na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS – z innego tytułu,

- powszechnych, które przed nabyciem prawa do tych emerytur były uprawnione do emerytur wcześniejszych, ale nie rozwiązały stosunku pracy zawartego przed przyznaniem emerytury wcześniejszej,

- przyznanych osobom, które nie rozwiązały stosunku pracy, zawartego przed nabyciem prawa do tych emerytur, a przed uzyskaniem tych emerytur pobierały emerytury pomostowe lub nauczycielskie świadczenia kompensacyjne.