Nauczyciel, który do końca 2008 r. wypracował odpowiednio długi staż pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze umożliwiający mu przejście na wcześniejszą emeryturę bez względu na wiek, może z tego przywileju skorzystać także po 1 stycznia 2009 r.

Ma prawo swobodnie kontynuować zatrudnienie i skorzystać z dotychczasowych przywilejów przechodząc na emeryturę w dogodnym dla siebie momencie. Musi jednak spełnić wszystkie warunki przewidziane przez art. 88 Karty Nauczyciela. Jednym z nich jest konieczność zwolnienia się z pracy.

Tego kryterium nie spełni pracownik oświatowy, który ma orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy skutkujące pozbawieniem go możliwości wykonywania zawodu. Taki papier skutecznie zamyka drogę do wcześniejszej emerytury.

Tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 8 czerwca 2011 r. (II UK 162/10) rozpatrując sprawę pedagoga, który choć spełniał wymagania stażu w szczególnych warunkach i charakterze (tzw. pracy przy tablicy), to jednak nie spełniał innego, objętego reżimem art. 88 KN – nie doszło do rozwiązania stosunku pracy na jego wniosek przed przejściem na emeryturę.

KOGO OBEJMIE KARTA

Warunkiem niezbędnym do skorzystania z prawa do emerytury na podstawie art. 88 ust. 1 KN – obok spełnienia przesłanki odpowiedniego stażu pracy – jest rozwiązanie stosunku pracy na wniosek nauczyciela. Zatem nauczyciele, którzy nie rozwiążą na swój wniosek stosunku pracy – mimo spełnienia warunku wymaganego stażu pracy (ogólnego i w szczególnym charakterze) nie mogą przejść na tę emeryturę (nie nabywają do niej prawa).

W drodze wyjątku od tej zasady, przepis art. 88 ust. 1a KN umożliwia przejście na wcześniejszą emeryturę pedagogom spełniającym warunki stażowe również w przypadku:

- rozwiązania stosunku pracy przez dyrektora szkoły w razie całkowitej likwidacji szkoły (art. 20 ust. 1 pkt 1 KN),

- częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć (art. 20 ust. 1 pkt 2 KN),

- wygaśnięcia stosunku pracy wskutek upływu sześciomiesięcznego okresu pozostawania w stanie nieczynnym (art. 20 ust. 5c KN) oraz

- wskutek odmowy podjęcia pracy przez nauczyciela pozostającego w stanie nieczynnym (art. 20 ust. 7 KN).

Jednak za rozwiązanie stosunku pracy „na swój wniosek" przez nauczyciela nie może być uznane jego rozwiązanie przez dyrektora szkoły (jednostronnie przez pracodawcę). Zgodnie z art. 23 ust. 2 pkt 1 KN, rozwiązanie stosunku pracy na wniosek nauczyciela następuje z końcem roku szkolnego, po uprzednim złożeniu przez niego trzymiesięcznego wypowiedzenia. Natomiast, w razie orzeczenia przez lekarza przeprowadzającego badanie okresowe lub kontrolne o niezdolności nauczyciela do wykonywania dotychczasowej pracy, rozwiązanie stosunku pracy następuje z końcem miesiąca, w którym dyrektor szkoły otrzymał ostateczne orzeczenie lekarskie (art. 23 ust. 2 pkt 3 KN).

W tej sytuacji do rozwiązania stosunku pracy nie dochodzi z inicjatywy pracownika (nauczyciela), lecz w drodze jednostronnego oświadczenia woli pracodawcy, przy czym dyrektor szkoły ma obowiązek rozwiązania stosunku pracy i to w konkretnie oznaczonym terminie. W tym przypadku wola nauczyciela – nawet gdyby została uzewnętrzniona w postaci wyraźnego wniosku – nie ma żadnego znaczenia prawnego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 16 czerwca 2005 r., III AUA 123/04, dotyczący zbliżonej sytuacji, gdy rozwiązanie umowy pracę następuje wskutek upływu terminu, na jaki została zawarta). -

Został on bowiem zwolniony z pracy ze względu na kiepski stan zdrowia. W omawianym wyroku sędziowie SN odpowiedzieli na pytanie, czy zwolnienie z pracy ze względu na zły stan zdrowia, o którym mowa w art. 23 KN można potraktować jako wniosek o przyznanie wcześniejszej emerytury przewidziany w art. 88 Karty.

Uznali, że w tym wypadku nie można mówić, że doszło do rozwiązania stosunku pracy na wniosek nauczyciela, bo był to skutek wydania orzeczenia lekarskiego. Tym samym takie odejście z pracy nie spełnia warunku do uzyskania wcześniejszej emerytury na podstawie art. 88 KN. A zatem nauczyciel, który w trakcie roku szkolnego straci zdrowie i otrzyma orzeczenie lekarza o całkowitej niezdolności do pracy, traci jednocześnie zatrudnienie w szkole i prawo do wcześniejszej emerytury.