Pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego po rozwiązaniu umowy o pracę w trzech wyjątkowych przypadkach, tj. gdy:

• zacznie chorować jeszcze w trakcie zatrudnienia i absencja trwa nieprzerwanie po jego ustaniu,

• niezdolność do pracy zaczęła się już po ustaniu zatrudnienia, ale nie później niż w ciągu 14 dni, i trwa bez przerwy co najmniej 30 dni,

• były zatrudniony zachorował jeszcze później, ale maksymalnie w ciągu trzech miesięcy po utracie pracy, jeżeli jest to choroba zakaźna, której okres wylęgania przekracza 14 dni, albo inna, której objawy pojawiają się po okresie dłuższym niż 14 dni; tu również zwolnienie lekarskie musi opiewać na minimum 30 dni, a dodatkowo lekarz musi podać na zwolnieniu kod E.

W drugim i trzecim wypadku konieczne jest jednak, aby po ustaniu zatrudnienia osoba m.in. nie spełniła warunków do objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym rolników.

• Od 12 lutego 2006 r. do 10 lutego 2012 r. byłem zatrudniony na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy. Od 9 lutego jestem chory. Czy mam prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia, jeśli mam gospodarstwo rolne o powierzchni obejmującej 2,1 ha przeliczeniowych?

– pyta czytelnik.

Dla pracownika ubezpieczenie chorobowe jest obowiązkowe. Jest nim objęty z mocy ustawy od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania. Zatem ubezpieczenie to ustaje z dniem rozwiązania umowy o pracę.

Nie oznacza to jednak, że po wygaśnięciu stosunku pracy chorujący zostanie pozbawiony prawa do świadczeń. Warunki, które muszą być wówczas spełnione, wynikają z art. 6, 7 i 13 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm., dalej ustawa zasiłkowa).

Koniec pracy na zwolnieniu

Jeżeli pracownik zachoruje w czasie trwania stosunku pracy i choruje bez przerwy po jego rozwiązaniu, wówczas pracodawca, który jest płatnikiem świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, musi mu wypłacić należne świadczenie – wynagrodzenie za czas choroby na podstawie art. 92 kodeksu pracy albo zasiłek, ale tylko do dnia rozwiązania umowy o pracę włącznie.

Dalszą wypłatę przekazuje do ZUS, wydając mu oryginał zwolnienia lekarskiego ZLA, które obejmuje czas absencji zarówno podczas zatrudnienia, jak i po jego ustaniu. We własnej dokumentacji zasiłkowej pozostawia jego uwierzytelnioną kserokopię.

Na tej podstawie ZUS ustala prawo do zasiłku chorobowego, nawet jeśli były pracownik nie zdążył w danym roku pobrać wynagrodzenia chorobowego z art. 92 k.p. za 33 dni (lub 14 dni – u osób, które ukończyły 50 lat).

Inne warunki

Zgodnie z art. 13 ustawy zasiłkowej są jednak sytuacje, gdy chorujący po utracie pracy nie może liczyć na zasiłek chorobowy. Świadczenia nie uzyska osoba, która:

•  ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy,

• kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową, która stanowi tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewnia prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby,

• nie nabyła prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia, ponieważ nie przepracowała tzw. okresu wyczekiwania,

• jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego,

• podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.

KRUS patrzy na hektary

Ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu podlega z mocy ustawy rolnik (a także domownik rolnika), którego gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny – pod warunkiem, że ten rolnik lub domownik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu i nie ma ustalonego prawa do emerytury i renty.

Tak wskazuje art. 7 ust. 1 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn. DzU z 2008 r. nr 50, poz. 291 ze zm.). Ubezpieczenie z mocy ustawy istnieje niezależnie od woli osoby, która spełnia warunki do objęcia nim. Właściciel gospodarstwa, który prowadzi działalność rolniczą, nie może zrezygnować z tego ubezpieczenia. Nie podlega mu jedynie w czasie, gdy spełnia warunki do objęcia ubezpieczeniami w ZUS. Powszechne ubezpieczenie ma bowiem pierwszeństwo przed rolniczym.

Gospodarka nie zawsze zaszkodzi

Wynika z tego, że osoba, która prowadzi gospodarstwo rolne większe niż 1 ha przeliczeniowy, nie ma co liczyć, że ZUS będzie jej wypłacał zasiłek chorobowy po ustaniu zatrudnienia. W praktyce dotyczy to jednak tylko takiej sytuacji, gdy wystąpi przerwa, choćby jednodniowa, między zatrudnieniem a chorobą. Ten jeden dzień może bowiem zaważyć na tym, że staje się z mocy prawa osobą ubezpieczoną w KRUS.

Posiadanie gospodarstwa rolnego nie wyklucza natomiast prawa do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu zatrudnienia, gdy niezdolność do pracy powstanie w czasie ubezpieczenia chorobowego lub bezpośrednio po dacie ustania tytułu tego ubezpieczenia.

Czytelnik jest właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni powyżej 1 ha przeliczeniowego (2,1 ha). Był zatrudniony przez okres sześciu lat do 10 lutego br. Od 9 lutego jest chory. Za dwa dni zwolnienia lekarskiego powinien otrzymać wynagrodzenie chorobowe finansowane przez pracodawcę (9 i 10 lutego br.). Po przekazaniu przez pracodawcę dokumentacji do ZUS podejmie on wypłatę za dalszy okres absencji, począwszy od 11 lutego br. Aby mógł ustalić uprawnienia do zasiłku, czytelnik musi złożyć oświadczenie na druku Z-10.

Musi w nim podać m.in. informację o fakcie posiadania gospodarstwa rolnego. Nie będzie to jednak rzutować na prawo do zasiłku chorobowego. Czytelnik ma prawo chorobówki po ustaniu tytułu ubezpieczenia, gdyż niezdolność do pracy powstała w trakcie zatrudnienia i trwa nieprzerwanie po jego ustaniu.

W okresie pobierania zasiłku chorobowego nie podlega on ubezpieczeniu społecznemu rolników, co wykluczałoby prawo do zasiłku. Zostanie nim objęty dopiero po okresie pobierania zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego przysługującego z tytułu zatrudnienia, które ustało.

Zakaz pracy na roli w czasie zwolnienia

Adnotacja lekarza na zwolnieniu lekarskim wskazująca, że chory może chodzić, wcale nie oznacza, że pracownik w okresie zwolnienia lekarskiego może wykonywać uciążliwe czynności. W szczególności, że w okresie tego zwolnienia może wykonywać pracę (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 12 listopada 2002 r., III AUa 3189/01).

Upoważnia ona niezdolną do pracy osobę do wykonywania zwykłych czynności życia codziennego, takich jak np. udanie się na ewentualne zabiegi, kontrolną wizytę lekarską czy po codzienne zakupy żywności.

Jeśli ZUS podczas kontroli ustali np., że osoba, która dostarczyła zwolnienie lekarskie obejmujące okres po ustaniu zatrudnienia, w tym czasie pracuje w swoim gospodarstwie rolnym, wyda decyzję odmawiającą prawa do zasiłku. Tym samym przekreśli możliwość uzyskania prawa do zasiłku za czas kolejnego zwolnienia lekarskiego.