[link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/2009/DU2009Nr205poz1585.asp]Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.[/link]; dalej ustawa systemowa) nałożyła obowiązek ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego na osoby fizyczne, które na terenie Polski prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą. Pozostawiła dobrowolność tylko przy chorobowym. Jeśli przedsiębiorca chce do niego przystąpić, musi w tym celu złożyć wniosek.

Dla przedsiębiorców podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – jeśli nie opłacają składek na zasadach preferencyjnych – stanowi kwota zadeklarowana, nie niższa niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na dany rok kalendarzowy.

W roku 2011 wynosi ona 2015,40 zł. Tak stanowi art. 18 ust. 8[link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/2009/DU2009Nr205poz1585.asp] ustawy systemowej[/link]. Składki na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe są naliczane od podstawy na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, bez stosowania ograniczenia górnej rocznej podstawy wymiaru składek (limit trzydziestokrotności).

[srodtytul]Z pracy nakładczej[/srodtytul]

Z art. 6 ust. 1 pkt 2 oraz art. 12 ust. 1 ustawy systemowej wynika, że obowiązek podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu dotyczy również osób fizycznych, które na obszarze Polski są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą.

W ich wypadku podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych osiągany z tytułu wykonywania tej umowy.

Przy czym nie uwzględnia się tu wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków. Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe jest podstawa składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, bez stosowania limitu trzydziestokrotności.

[srodtytul]Zdrowie kosztuje[/srodtytul]

Zasady podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu regulują przepisy [link=http://akty-prawne.rp.pl/dzienniki/du/2008/164/poz.1027.htm]ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.)[/link]. Obowiązkowo są nim objęci zarówno przedsiębiorcy, jak i chałupnicy.

Podstawą wymiaru składki na to ubezpieczenie jest dla przedsiębiorców kwota zadeklarowana, nie niższa niż 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale poprzedniego roku, włącznie z wypłatami z zysku. Składka w nowej wysokości będzie obowiązywać od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne nie podlega proporcjonalnemu pomniejszeniu za okresy pobierania zasiłków przyznanych na podstawie przepisów o ubezpieczeniu chorobowym i wypadkowym. Oznacza to, że gdy prowadzący działalność przebywa na zasiłku chorobowym przez cały miesiąc bądź jego część, odprowadza ją za ten miesiąc w pełnej wysokości.

[ramka][b]Przykład 1[/b]

Pan Jan jest przedsiębiorcą. Od 1 do 20 stycznia 2011 r. pobierał zasiłek chorobowy. Składka na ubezpieczenie zdrowotne należna za styczeń 2011 r. nie ulegnie proporcjonalnemu zmniejszeniu i będzie płatna w pełnej wysokości.[/ramka]

Do ustalenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób wykonujących pracę nakładczą stosuje się przepisy o podstawie wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Jednak w ich wypadku podstawa jest pomniejszona o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, finansowanych ze środków ubezpieczonego. Nie ma przy tym limitu trzydziestokrotności.

[srodtytul]W podwójnej wysokości[/srodtytul]

Gdy ubezpieczony ma przychody z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, składka zdrowotna opłacana jest z każdego z tych tytułów odrębnie.

[ramka][b]Przykład 2[/b]

Pan Antoni od stycznia 2007 r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. Od stycznia 2011 r. zaczął wykonywać jednocześnie zadania na podstawie umowy o pracę nakładczą.

Z uwagi na to, że obecnie uzyskuje przychody z dwóch tytułów, zobowiązany jest do opłacania dwóch składek na ubezpieczenie zdrowotne.[/ramka]

[srodtytul]Kilka źródeł[/srodtytul]

Jeżeli przedsiębiorca jednocześnie wykonuje czynności na podstawie umowy o pracę nakładczą, mamy do czynienia ze zbiegiem tytułów do ubezpieczeń społecznych.

W takiej sytuacji prowadzący działalność podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu, jeżeli podstawa wymiaru składek z racji wykonywania pracy nakładczej jest niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, tj.

- 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na dany rok kalendarzowy, jeżeli z działalności opłaca składki na zasadach ogólnych,

- 30 proc. minimalnego wynagrodzenia w danym roku kalendarzowym, gdy z działalności opłaca składki od obniżonej podstawy wymiaru (obecnie 418,50 zł).

Może on być jednak dobrowolnie, na swój wniosek, objęty ubezpieczeniami również z tytułu wykonywania pracy nakładczej.

[ramka][b]Przykład 3[/b]

Pan Marek prowadzi działalność gospodarczą. Od 1 grudnia 2010 r. rozpoczął świadczenie pracy na podstawie umowy o pracę nakładczą. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tego tytułu jest niższa od obowiązującej go najniższej podstawy wymiaru składek z racji prowadzenia działalności gospodarczej. Pan Marek od 1 grudnia 2010 r. nadal obowiązkowo podlega więc ubezpieczeniom społecznym z własnej firmy.

Tym samym nie może zmienić tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z prowadzenia działalności gospodarczej na umowę o pracę nakładczą. Z tej umowy ubezpieczenia społeczne mają dla niego charakter dobrowolny.

Gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z umowy o pracę nakładczą jest równa lub wyższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność, tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jest tytuł, który powstał wcześniej. Można również dokonać wyboru tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (praca nakładcza lub działalność).[/ramka]

[ramka][b]Przykład 4[/b]

Pan Alojzy od 1 stycznia 2010 r. prowadzi działalność gospodarczą. Od 1 stycznia 2011 r. wykonuje też czynności na podstawie umowy o pracę nakładczą z wynagrodzeniem miesięcznym 900 zł.

Z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej od 1 stycznia 2010 r. zgłosił się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z preferencyjną podstawą wymiaru składek, bo spełnia warunki zawarte w art. 18a ustawy systemowej.

W związku z tym że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z pracy nakładczej jest wyższa od obowiązującej pana Alojzego najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność, od 1 stycznia 2011 r. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tego tytułu, który powstał wcześniej, tj. z własnej firmy.

Może również dobrowolnie, na swój wniosek, być objęty ubezpieczeniami z drugiego tytułu lub zmienić tytuł ubezpieczeń, czyli podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę nakładczą i dobrowolnie z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.[/ramka]

[i]Autor jest adwokatem w Bytomiu

Autorka jest asystentką sędziego w SA w Katowicach[/i]