Spółka prawa cywilnego – w odróżnieniu od spółek handlowych – jest stosunkiem obligacyjnym opartym na umowie, w której wspólnicy zobowiązują się do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.

Jeżeli w umowie nie postanowiono inaczej, wspólnicy mimo różnej wysokości wkładów są uprawnieni do równego udziału w zyskach i w tym samym stosunku uczestniczą w stratach (por. art. 867 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link]). Dopuszczalne jest jednak zwolnienie od udziału w stratach, co należy już określić w samej umowie spółki.

[srodtytul]Zawsze solidarnie[/srodtytul]

Odpowiedzialność wspólników spółki cywilnej za zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne wynikające z zatrudniania pracowników w związku prowadzeniem działalności kształtuje się na zasadach określonych w art. 115 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=582ECDA0581859658EA2BD1E83B507D8?n=1&id=176376&wid=328885]Ordynacja podatkowa (DzU z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.)[/link].

Przepis ten stosuje się na podstawie art. 31 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?n=1&id=333804 ]ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.)[/link].

Zatem egzekucja prowadzona jest z majątku odpowiedzialnych solidarnie wspólników (art. 91 ordynacji podatkowej w związku z art. 864 i 366 § 1 k.c.).

Może ona dotyczyć wszystkich zaległości ZUS-owskich spółki istniejących w okresie, w którym byli oni wspólnikami – bez względu na datę ich powstania.

[srodtytul]Inaczej po odejściu[/srodtytul]

W odmienny sposób kształtuje się odpowiedzialność byłego wspólnika. Odpowiada on bowiem jedynie za zaległości składkowe, których termin płatności upływał w czasie, gdy był on wspólnikiem.

Należy mieć przy tym na uwadze, że niewypłacone pracownikowi wynagrodzenie za pracę nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

Składki powinny być obliczane dopiero wtedy, gdy pracodawca wypłaci zaległe wynagrodzenie [b](uchwała siedmiu sędziów SN z 10 września 2009 r., I UZP 5/09)[/b].

[srodtytul]Bez względu na wysokość[/srodtytul]

Na zakres odpowiedzialności wspólników spółki za ciążące na niej zobowiązania składkowe nie wpływa wysokość wniesionego wkładu. ZUS może zatem orzec o odpowiedzialności za pełną kwotę zaległości osoby, której udział w spółce wynosi 1 proc. [b](wyrok NSA z 1 września 2000 r., III SA 1456/99)[/b].

Jest to konsekwencją wprowadzenia odpowiedzialności solidarnej wspólników.

Warto również pamiętać, że orzekanie o odpowiedzialności składkowej nie jest oparte na zasadzie winy. Nie ma zatem znaczenia ustalenie, w jakim stopniu wspólnik przyczynił się do tej odpowiedzialności, poprzez wykazywanie, że w rzeczywistości wspólnik nie zajmował się prowadzeniem jej spraw i reprezentacją.

[ramka][b]Przykład[/b]

Pan Jan od 2007 r. był wspólnikiem spółki cywilnej wyłączonym od udziału w stratach. Jego wkład w spółce wynosi 3 proc. Przez cały okres działalności spółki faktycznie nie prowadził spraw spółki i nie zajmował się reprezentacją. Spółka od stycznia 2008 r. zaprzestała regulowania należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne pracowników.

W sierpniu 2009 r. uległa rozwiązaniu. Po rozwiązaniu spółka traci podmiotowość prawną, ale wspólnicy nadal odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania składkowe.

Dlatego też ZUS będzie uprawiony orzec o odpowiedzialności pana Jana za pełną kwotę zaległości solidarnie z pozostałymi wspólnikami. Gdy pozostali wspólnicy faktycznie nie posiadają majątku, to zaległości zostaną w całości wyegzekwowane właśnie z jego majątku.[/ramka]

[ramka][b]Bezskuteczność egzekucji z majątku firmy nie ma znaczenia[/b]

Egzekucja należności z tytułu ubezpieczeń społecznych powstałych w związku z działalnością spółki cywilnej może być prowadzona wobec wspólników spółki cywilnej bez wcześniejszego stwierdzenia bezskuteczności egzekucji z majątku płatnika, o którym mowa w art. 108 § 4 ordynacji podatkowej.

Jest to związane z tym, że w spółce cywilnej nie istnieje wyodrębniony majątek spółki i poza wspólnikami nie ma innego podmiotu zobowiązanego lub ponoszącego odpowiedzialność [b](wyrok SN z 17 lipca 2007 r., II UK 278/06)[/b]. [/ramka]