Prowadzący pozarolniczą działalność, który ma ustalone prawo do emerytury, podlega z każdego rodzaju działalności dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Z działalności jest objęty wyłącznie obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym.
Inaczej jest z przedsiębiorczym rencistą, który od 1 stycznia 2008 r. musi uiszczać składki z racji biznesu wpisanego do ewidencji, w tym spółki cywilnej. Prawo do renty rodzinnej czy też renty z tytułu niezdolności do służby powoduje, że przedsiębiorca podlega z tej działalności obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu. Obowiązek ubezpieczeń nie dotyczy również rencistów, którzy mają rentę z tytułu niezdolności do pracy i jednocześnie są wspólnikami spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej lub jednoosobowej spółki z o.o. bądź prowadzącymi niepubliczną szkołę, placówkę lub ich zespół na podstawie ustawy o systemie oświaty. Z tego rodzaju działalności ubezpieczenia dla rencisty są dobrowolne.
Osoba, która ma stopień niepełnosprawności i równocześnie prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, jest objęta z racji firmy ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi. Może jednak liczyć na zwrot opłacanych do ZUS składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Składki te musi jednak najpierw opłacić w pełniej wysokości, a następnie wystąpić do PFRON o ich zwrot. Refundacja pokrywa jedynie składki emerytalne i rentowe naliczane od minimalnych podstaw wymiaru, czyli odpowiednio od 60 proc. przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia lub od 30 proc. minimalnego.
Zwrot składek dotyczy tylko osób prowadzących działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji. Nie otrzymują go natomiast wspólnicy spółki jawnej, komandytowej, partnerskiej oraz wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. i właściciele szkół prowadzonych według ustawy o systemie oświaty.
Gdy osoba z ustalonym stopniem niepełnosprawności (a równocześnie bez prawa do renty) jest wspólnikiem w spółce, to z tego tytułu podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym i nie ma szans na odzyskanie zapłaconych składek w PFRON.
