Agenda miejska dla UE (Urban Agenda for the EU - UAEU) jest inicjatywą, mającą - poprzez współpracę, wymianę myśli i doświadczeń między miastami, Komisją Europejską, pozostałymi instytucjami i organami UE, rządami krajowymi i innymi zainteresowanymi stronami, takimi jak np. organizacje pozarządowe – szukać rozwiązań dla różnorodnych wyzwań stojących przed ośrodkami miejskimi.

Zgodnie z przyjętymi jeszcze w 2016 roku założeniami, agenda miejska ma zwiększać rolę miast w kształtowaniu polityk: zarówno krajowych jak i tej unijnej. Przyczyniać się do większego zaangażowania władz miejskich w fazę projektowania różnorodnych polityk, co z kolei powinno przełożyć się na ich skuteczniejsze wprowadzanie w życie.

Trzy filary

Agenda miejska ma na celu stymulowanie działań zgodnie z trzema kluczowymi filarami: lepsze stanowienie prawa, lepsze finansowanie i lepsza wiedza. Mówiąc inaczej, podstawowym celem agendy jest wspólne (realizowane na wielu szczeblach) opracowywanie planów działań i przedsięwzięć mających na celu:

* poprawę istniejących regulacji w odniesieniu do obszarów miejskich i wyzwań miejskich,

* wspieranie i ulepszanie innowacyjnych i przyjaznych dla użytkownika źródeł finansowania obszarów miejskich,

* dzielenie się wiedzą i rozwijanie jej - bazy danych, badania, dobre praktyki.

W celu skoncentrowania rozmów na konkretnych zagadnieniach i osiągnięcia jak najlepszych wyników, w ramach agendy zawierane są partnerstwa tematyczne. Ma to pozwolić skupić osoby, instytucje i organizacje zajmujące się ściśle określoną tematyką. Dotychczas zawarto już 14 takich partnerstw, co wynikało z założeń tzw. paktu amsterdamskiego powołującego inicjatywę agendy miejskiej do życia (po rozszerzeniu o dwa dodatkowe obszary w 2018 r.; pierwotnie głównych tematów było 12).

Dwa plus

W wyniku przeglądu i odnowienia agendy miejskiej dla UE (zgodnie z kryteriami przyjętymi w ramach umowy z Lublany), na bieżący rok zaproponowano uruchomienie dwóch nowych partnerstw tematycznych: jednego w sprawie zrównoważonej turystyki, drugiego w sprawie zielonych miast. Teraz przyszedł właśnie czas na zgłaszanie się do tych partnerstw.

Zgodnie z założeniami partnerstwo na rzecz zazieleniania miast ma się koncentrować na tzw. zielonej i niebieskiej infrastrukturze oraz wykorzystywać doświadczenia, jak i wnosić nowe elementy do tematów obejmujących m.in. zrównoważony transport, gospodarkę wodną, czy też rolnictwo miejskie. Jak można przeczytać w zaproszeniu do składania wniosków, nowe partnerstwo miałoby duże znaczenie dla rozwiązywania problemów i potrzeb miast każdej wielkości, w tym małych i średnich w odniesieniu chociażby do ochrony różnorodności biologicznej i przystosowywania się do zmian klimatu.

Tego typu partnerstwo wpisywałoby się w filary agendy miejskiej dla UE, czyli wspominaną lepszą wiedzę, lepsze stanowienie prawa i lepsze finansowanie. Jak zwraca się uwagę we wspomnianym wezwaniu do składania aplikacji, jeśli chodzi o lepszą wiedzę, chociaż istnieje już jej podstawa, to dostęp do informacji i doświadczeń jest nierówny i możliwe są znaczne ulepszenia w zakresie wdrażania konkretnych rozwiązań w zakresie zielonej i niebieskiej infrastruktury na poziomie miast, zgodnie ze sprawdzonymi metodologiami. Jeśli chodzi o lepsze stanowienie prawa, partnerstwo mogłoby dostarczyć Komisji Europejskiej informacji zwrotnych w celu wzmocnienia miejskiego wymiaru przyszłych polityk UE i  lepszej integracji zielonej i  niebieskiej infrastruktury z innymi politykami sektorowymi. Partnerstwo mogłoby również wspierać miasta w lepszym wdrażaniu odpowiednich polityk UE, a także w lepszym włączaniu zielonej infrastruktury do krajowych, lokalnych i regionalnych dobrowolnych i obowiązkowych dokumentów dotyczących planowania.

Jeśli chodzi o lepsze finansowanie, partnerstwo mogłoby rozwijać nową wiedzę i strategie w zakresie finansowania zielonej infrastruktury w sposób zintegrowany. Miasta mogłyby również otrzymać wsparcie w tzw. ekologizacji ich budżetów. Z jednej strony mogłoby to być korzystne dla członków i innych miast w całej Europie, a jednocześnie mogłoby przyczynić się do procesu dostosowywania różnych instrumentów finansowych będących w dyspozycji Komisji Europejskiej do rzeczywistych potrzeb.

Odpowiedzialna gościnność

Partnerstwo tematyczne – turystyka będzie oparta na roboczej definicji zrównoważonej turystyki, zgodnie z motywem 27 rozporządzenia Unii Europejskiej nr 2021/1058 w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności. W myśl tego zapisu: zrównoważona turystyka wymaga zapewnienia równowagi między zrównoważonym rozwojem gospodarczym, społecznym, kulturowym i środowiskowym. Podejście do wspierania zrównoważonej turystyki powinno być zgodne z komunikatem Komisji „Agenda na rzecz zrównoważonej i konkurencyjnej turystyki europejskiej”. W szczególności powinna uwzględniać korzyści dla turystów, szanować potrzeby środowiska naturalnego i kulturowego oraz zapewniać rozwój społeczno-gospodarczy i konkurencyjność ośrodków turystycznych i przedsiębiorstw za pomocą zintegrowanej i całościowej koncepcji politycznej.

Zgodnie z przyjętymi założeniami, nowe partnerstwo tematyczne ma się koncentrować na zagadnieniach związanych z turystyką w miastach jako kluczowym elemencie zrównoważonego rozwoju lokalnych gospodarek. Powinno ono czerpać z doświadczeń poprzednich inicjatyw i programów (partnerstw tematycznych), dotyczących m.in. transformacji cyfrowej, mieszkalnictwa, mobilności w miastach, miejsc pracy i umiejętności wymaganych/potrzebnych w gospodarce lokalnej oraz kultury i dziedzictwa kulturowego. Nowe partnerstwo tematyczne może stanowić kontynuację prac poprzednich partnerstw, np. poprzez rozszerzenie ich zakresu lub realizację pilotażowego wdrożenia, ale nie powinno się z nimi pokrywać, tak żeby nie powielać wykonanych wcześniej prac.

Znaczenie turystyki

Blok turystyka ma się koncentrować na trzech głównych zagadnieniach:

- środowisko – wpływ branży turystycznej na środowisko w miastach,

- rozwój – wkład turystyki w rozwój społeczno-gospodarczy miast,

- niezrównoważony wzrost – zagęszczenie przepływów turystycznych w miastach –overtourism.

Zakres współpracy
Dotychczasowe doświadczenia

Do tej pory prace agendy miejskiej przyczyniły się m.in. do wyłonienia 14 partnerstw tematycznych. Zajmują się one odpowiednio problematyką:
- ubóstwa na obszarach miejskich,
- integracji migrantów i uchodźców,
- mieszkalnictwa, dostępu do mieszkań,
- jakości powietrza,
- mobilności w miastach - zrównoważony transport, transport publiczny,
- transformacji cyfrowej,
- przechodzenia na gospodarkę o obiegu zamkniętym,
- miejsc pracy i rozwijania umiejętności na potrzeby lokalnej gospodarki,
- zrównoważonego użytkowania gruntów,
- zamówień publicznych,
- transformacji energetycznej,
- przystosowania miast i obszarów wokół nich do zmian klimatycznych,
- kultury i dziedzictwa kulturowego,
- bezpieczeństwa w przestrzeni publicznej.
W tych 14 partnerstwach udział wzięło 25 państw członkowskich, 82 miasta lub regiony metropolitalne, 12 regionów i 15 dyrekcji generalnych Komisji Europejskiej oraz nie mniej niż 44 instytucje, począwszy od europejskich organizacji patronackich, programów i sieci, a skończywszy na organizacjach społeczeństwa obywatelskiego i przedsiębiorstwach prywatnych. Łącznie współpracowało ze sobą 326 partnerów, tworząc plany, projekty, wymieniając się wiedzą, doświadczeniami, lobbując za odpowiednimi rozwiązaniami, ale – co równie istotne – także wdrażając różne wypracowane rozwiązania.

Jakie zagadnienia

Rozbijając to na bardziej szczegółowe kategorie, w polu zainteresowania uczestników takiego partnerstwa mogą znaleźć się przykładowo takie zagadnienia jak:

- zmniejszenie śladu środowiskowego,

- zmiany klimatyczne,

- użytkowanie gruntów,

- planowanie i projektowanie zrównoważonej turystyki,

- podatność na zagrożenia i zwiększanie odporności,

- zmiany po pandemii na rynkach turystycznych,

- dywersyfikacja produktów turystycznych, sezonowość wyzwania, przeciwdziałanie,

- renowacja infrastruktury turystycznej,

- mobilność – ekologiczna, multimodalność, intermodalność, mobilność współdzielona,

- kultura i kreatywność,

- wynajem krótkoterminowy,

- inteligentne miasta, inteligentne miejsca docelowe, usługi cyfrowe,

- praca, zielona zrównoważona praca, podnoszenie i przekwalifikowanie, przedsiębiorczość,

- cyfryzacja usług turystycznych,

- dostępność – turystyka dla wszystkich,

- granice wzrostu,

- innowacje produktowe dla podróżnych z miast.