Konsekwencje potencjalnych naruszeń nowych regulacji mogą być dotkliwe nie tylko dla spółek, ale również dla kadry zarządzającej.

Konieczność zmian

Wraz z postępującą industrializacją, gwałtownym rozwojem i ekspansją międzynarodową przedsiębiorstw koreańskich, rosła świadomość uprawnień pracowniczych oraz presja na zapewnienie bezpiecznych warunków pracy oraz bezpieczeństwa w przestrzeni publicznej. Chodziło nie tylko o formalne deklaracje na papierze i procedury, ale przede wszystkim o praktyczne rozwiązania. Szczególnie tragicznym przypadkiem było zatonięcie promu Sewol w 2014 r., w którym zginęło 306 osób.) oraz sprzedaż toksycznego środka do dezynfekcji nawilżaczy na rynku koreańskim co spowodowało zgon ponad 14 tys. osób.

Przede wszystkim zapobieganie

Kwestia zapobiegania wypadkom w Korei stała się punktem centralnym dyskusji. Przepisy SAPA mają zastosowanie do wszystkich podmiotów zatrudniających 50 lub więcej pracowników, a od 27 stycznia 2024 roku obejmą wszystkie podmioty, które mają więcej niż 4 pracowników. Głównym celem SAPA jest zapobieganie poważnym wypadkom w przestrzeni publicznej oraz ochrona życia i bezpieczeństwa pracowników. SAPA koncentruje się na nałożeniu na kadrę zarządzającą szczególnych obowiązków dotyczących wdrożenia efektywnego systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, przyjęcia regulaminów i procedur postępowania oraz wprowadzenia praktycznych rozwiązań w celu zapobiegania wypadkom w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej. Tym samym kadra zarządzająca została zobligowana do aktywnego ustanowienia kompleksowych standardów oceny i zarządzania ryzykiem i zagrożeniami w spółce. Stosowanie do art. 5 SAPA, ochroną objęci są nie tylko pracownicy danej spółki ale również osoby trzecie wykonujące prace na rzecz i pod kontrolą spółki w formie outsourcing, podwykonawstwa czy innych umów o: współpracy, zlecenia lub dzieło. Ponadto, odpowiedzialność obejmuje wszystkie produkty, urządzenia lub materiały wyprodukowane, sprzedane lub wprowadzone do obrotu i pozostające pod kontrolą, konserwacją lub zarządzaniem przez spółkę, w tym środki transportu publicznego, budynki, czy inne urządzenia infrastruktury publicznej. Zapobiec ma to przypadkom zawalenia się budynków mieszkalnych lub innych budowli użyteczności publicznej, czy wypadkom związanym z korzystaniem z transportu publicznego, o ile pozostawały pod kontrolą spółki. Osoba, która zaniedbała lub naruszyła swoje obowiązki wynikające z SAPA, co spowodowało poważny wypadek, podlega odpowiedzialności karnej. SAPA doprowadziła do znacznych zmian w praktyce biznesowej. Poza tym, że specjaliści z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy stali się bardziej poszukiwani na rynku pracy, doszło do licznych reorganizacji, zmian w kadrze zarządzającej, a niekiedy do wydzielenia i przeniesienia poszczególnych aktywów, w których istniało najwyższe ryzyko wypadków przy pracy.

Dwie kategorie wypadków

SAPA przewiduje dwie kategorie poważnych wypadków:

- poważne wypadki w zakładzie pracy, czyli wypadki skutkujące utratą życia pracownika, powtarzającym się uszczerbkiem na zdrowiu, leczeniem lub chorobą zawodową dotykającymi 2 lub 3 pracowników i występującymi na przestrzeni 6 miesięcy lub 1 roku;

- poważne wypadki w przestrzeni publicznej, czyli wypadki spowodowane wadami w projektowaniu, produkcji, instalacji i konserwacji określonych materiałów, produktów, obiektów użyteczności publicznej lub publicznego transportu, skutkujące utratą życia osoby, powtarzającym się uszczerbkiem na zdrowiu, leczeniem lub chorobą zawodową dotykającym więcej niż 10 osób i występującymi na przestrzeni odpowiednio dwa lub trzy miesięcy.

Przewidziane kary

W razie naruszenia obowiązków wynikających z SAPA skutkujących poważanymi wypadkami, SAPA przewiduje dotkliwe grzywny dla spółki w kwocie do 5 bilionów KRW (koreańskie wony, 1 won to ok. 0,3 zł) przy wypadkach śmiertelnych oraz do 1 biliona KRW (przy innych wypadkach), a dla kadry zarządzającej przewiduje karę pozbawienia wolności od 1 roku oraz grzywnę w kwocie do 1 biliona KRW (przy wypadkach śmiertelnych) lub karę pozbawienia wolności do siedmiu lat albo grzywnę w kwocie do 100 milionów KRW (przy innych wypadkach). Spółka może skutecznie uchylić się od odpowiedzialności gdy wykaże, że dołożyła należytej staranności aby zapobiec naruszeniom SAPA oraz wprowadziła należyty nadzór nad bezpieczeństwem i zdrowiem. Możliwe jest również dalsze zaostrzenie kar. W przypadku powtarzających się naruszeń na przestrzeni pięciu lat, powyższe kary mogą ulec zwiększeniu o 50 proc., a w razie rażącego niedbalstwa lub winy umyślnej spółka może zostać zobowiązana dodatkowo do zapłaty odszkodowania w wysokości pięciokrotności wysokości szkód rzeczywistych poniesionych przez poszkodowanego.

Kadra zarządzająca

Stosownie do przepisów SAPA, odpowiedzialność za poważne wypadki ponosi kadra zarządzająca spółki, w tym dyrektor generalny, członkowie zarządu oraz inne osoby z kadry zarządzającej spółki, które odpowiedzialne są za kwestie kultury bezpieczeństwa pracy. Przy ocenie, które osoby w danej spółce mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności kluczowe będą: statut, regulaminy i zasady polityki uchwalone w spółce, ale przede wszystkim przyjęta praktyka, faktyczne linie raportowania i upoważnienia wydane do podejmowania decyzji w sprawie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Jest to aspekt wzbudzający największe kontrowersje. Na gruncie koreańskiej ustawy o bezpieczeństwie i higienie pracy za wypadki w zakładzie pracy odpowiadają wyłącznie osoby odpowiedzialne za prawidłową organizację pracy takie jak kierownik robót czy nadzorca BHP. Tak więc odpowiedzialności, zgodnie z SAPA, podlegać mają osoby z najwyższego szczebla kadry zarządzającej spółki.

Pierwszy wyrok karny

Pierwszy wyrok skazujący został wydany pod rządami SAPA 6 kwietnia 2023 r. Spółka, będąca generalnym wykonawcą szpitala w Goyang, została skazana na grzywnę w wysokości 30 milionów KRW, zaś jej dyrektor generalny (CEO), za to samo naruszenie został skazany na karę pozbawienia wolności przez półtora roku, warunkowo zawieszoną na trzy lata. Sąd orzekł, że spółka nie podjęła działań mających na celu prawidłowe ustanowienie i wdrożenie systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy wymaganego przez SAPA, czym doprowadziła do utraty życia przez pracownika. Sąd uznał, że w spółce nie było procedury zapobiegania poważnym wypadkom, systemu identyfikacji i oceny niebezpiecznych warunków pracy, kryteriów oceny czy osoba odpowiedzialna za środki bezpieczeństwa i ochrony zdrowia właściwie wypełniała swoje obowiązki zawodowe, a także pominięto niezbędne środki bezpieczeństwa, takie jak pasy ochronne oraz mocowane uprzęże zabezpieczające przed upadkiem z wysokości. W tych okolicznościach dyrektor generalny dopuścił się zaniechania w postaci braku polecenia kierownikowi ds. środków bezpieczeństwa i zdrowia, aby ten wstrzymał prace na placu budowy lub wyeliminował ryzyko upadku z wysokości.

Ponadto dwaj kierownicy robót zostali skazani na kary pozbawienia wolności na 8 miesięcy w zawieszeniu na dwa lata, a spółka podwykonawcy na grzywnę w wysokości 10 milionów KRW za naruszenie ustawy o bezpieczeństwie i higienie pracy. Wobec spółki podwykonawcy SAPA nie znajdowała zastosowania z uwagi na liczbę pracowników (poniżej 50 osób) oraz okres przejściowy obowiązywania SAPA. Sąd wskazał, że gdyby skazani wypełnili prawidłowo swoje obowiązki, z dużym prawdopodobieństwem udałoby się zapobiec takiemu wypadkowi. Na korzyść skazanych wpłynęły zaś następujące okoliczność łagodzące: powszechna praktyka wśród pracowników polegająca na usuwaniu barierek bezpieczeństwa, ugoda zawarta z rodziną zmarłego w sprawie odszkodowania oraz plan przedstawiony przez spółkę w celu wprowadzenia prawidłowych środków bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zgodnych z SAPA. Ten wyrok jest o tyle istotny, że sąd wskazał precyzyjnie okoliczności przesądzające o tym, że doszło do naruszenia SAPA oraz kryteriów oceny rzutujących na wymiar kar.

Drugi wyrok karny

Drugi wyrok dotyczył wypadku śmiertelnego, w fabryce należącej do spółki zlokalizowanej w Regionie Haman. W ramach tego postępowania, prezes zarządu został zatrzymany i na mocy wyroku skazany na bezwzględną karę pozbawienia wolności jednego roku. Ponadto, spółka została skazana na grzywnę 100 milionów KRW. Wypadek nastąpił w wyniku awarii ciężkiego urządzenia o masie 1.2 tony, które spadło, przygniatając pracownika. Skazany prezes zarządu odpowiadał za wdrożenie, nadzorowanie i zarządzanie środkami bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zgodnie z postanowieniami SAPA. Sąd orzekł, że skazany nie dopełnił ustawowych obowiązków i nie zapewnił bezpiecznych warunków pracy, co doprowadziło do wypadku.

W szczególności, zaniedbanie dotyczyło braku przygotowania wytycznych dotyczących obsługi ciężkich urządzeń przez pracowników wykonujących konserwację oraz braku ustalonych kryteriów oceny kompetencji i skuteczności wykonywania obowiązków służbowych przez osoby odpowiedzialne za kwestie BHP w fabryce. Sąd podkreślił, że zgodnie z intencją ustawodawców tworzących SAPA, celem tej regulacji było zapobieganie takim wypadkom, które wynikają z naruszenia obowiązków w zakresie zapewnienia stosownych środków bezpieczeństwa i zdrowia. Twierdzenia skazanego że spółka nie miała czasu, aby wprowadzić środki bezpieczeństwa, zostały przez sąd odrzucone.

Zdaniem autora

Jarosław M. Jankowski - radca prawny, dyrektor Oddziału Siemens Logistics w Seulu

Nie można jeszcze mówić o ukształtowanej linii orzeczniczej a kolejne składy sędziowskie nie są związane interpretacją przepisów SAPA. Jednakże oba wyroki wskazują istotne aspekty problemu. Po pierwsze, fakt że oskarżeni, którzy wnioskowali o złagodzenie kary, zawarli ugody z rodzinami ofiar, przyznali się do naruszeń i zobowiązali się do podjęcia środków naprawczych miał walor łagodzący, ale nie decydujący przy ocenie wymiaru kary. Po drugie, za kluczowe w ocenie sądu było to, czy oskarżeni podjęli wszelkie działania w celu spełnienia wymogów bezpieczeństwa i zdrowia określonych w SAPA, bowiem obowiązek zapewnienia bezpiecznych warunków pracy ma charakter bezwzględny.