Należy wspomnieć o ustawie z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Na uwagę zasługują przepisy zgrupowane w art. 33, gdzie postanowiono, że organizację i zasady funkcjonowania urzędu gminy określa regulamin organizacyjny nadany przez wójta w drodze zarządzenia. Kierownikiem urzędu jest wójt. Wykonuje on uprawnienia zwierzchnika służbowego w stosunku do pracowników urzędu oraz kierowników gminnych jednostek organizacyjnych. wójt (burmistrz, prezydent miasta) sprawuje władztwo organizacyjne nad aparatem pomocniczym organów gminy (urząd gminy), określone przez ustawodawcę jako kierownictwo. Zatem to wyłącznie wójt (burmistrz, prezydent miasta) wykonuje czynności w sprawach z zakresu prawa pracy oraz uprawnienia zwierzchnika służbowego w stosunku do pracowników urzędu.
Uszczegółowienie kompetencji wójta w ramach wspomnianego władztwa nastąpiło w przepisach ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych. Na uwagę zasługują przepisy art. 39, który dotyczy regulaminu wynagradzania. W ust. 1 postanowiono, że pracodawca w regulaminie wynagradzania określi, dla pracowników samorządowych, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 3:
Czytaj więcej:
1) wymagania kwalifikacyjne pracowników samorządowych;
2) szczegółowe warunki wynagradzania, w tym maksymalny poziom wynagrodzenia zasadniczego.
Zgodnie zaś z ust. 2 pracodawca w regulaminie wynagradzania, o którym mowa w ust. 1, może określić:
1) warunki przyznawania oraz warunki i sposób wypłacania premii i nagród innych niż nagroda jubileuszowa;
2) warunki i sposób przyznawania dodatków, o których mowa w art. 36 ust. 4 i 5, oraz innych dodatków.
Ten ostatni przepis (pkt 2) odnosi się do art. 36 ust. 4 i 5 ustawy, gdzie podano, że pracownikowi samorządowemu może zostać przyznany dodatek funkcyjny. Pracownikowi samorządowemu z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków służbowych lub powierzenia dodatkowych zadań może zostać przyznany dodatek specjalny.
W wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z 10 maja 2022 r. zwrócono uwagę na ciekawe kwestie związane z tym dodatkiem.
Po pierwsze, podano, że jest on fakultatywny. Ustawodawca nie określa przesłanek, którymi powinien kierować się pracodawca, przyznając pracownikowi dodatek.
Po drugie, zaakcentowano, że zasady przyznawania dodatku powinien określić regulamin wynagradzania.
Po trzecie dodano, że koniecznym elementem związanym z określaniem dodatku funkcyjnego, który powinien znaleźć się w regulaminie, jest tryb i czas jego przyznawania, a więc czy należy się on tylko za okres efektywnie przepracowany, czy też przysługuje również za czas niewykonywania pracy, np. z powodu choroby. Jednocześnie zaakcentowano, że dodatek nie powinien być mylony ze świadczeniami związanymi z wynikami pracy. Jak podano w wyroku WSA w Warszawie z 21 sierpnia 2008 r. dodatek funkcyjny jest związany ze sprawowaną funkcją.
Szczególnie warte odnotowania jest stanowisko w wystąpieniu RIO w Lublinie z 19 grudnia 2023 r.. W tym dokumencie stwierdzono nieprawidłowość polegającą na nieokreśleniu w regulaminie zasad przyznawania dodatku funkcyjnego uprawnionym pracownikom. Natomiast w ramach wniosku pokontrolnego nakazano jednostce uzupełnić obowiązujący regulamin wynagradzania pracowników o postanowienia określające zasady przyznawania dodatku funkcyjnego uprawnionym pracownikom. w związku z przepisami art. 39 ust. 2 pkt 2 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych.
Należy wnioskować, że ustalenia RIO są prawnie uzasadnione. Wójt gminy wykonujący zadania pracodawcy wobec pracowników urzędu gminy nie może w dowolny sposób przyznawać dodatków funkcyjnych. Zasady powinny być sformalizowane poprzez ujęcie ich w dokumencie wewnętrznym, czyli w regulaminie wynagradzania. Założenie to jest istotne również z tej przyczyny, że wypłata dodatków jest związana z wydatkowaniem środków budżetowych, które podlegają zasadom wydatkowym z ustawy o finansach publicznych Znaczenie ma w szczególności art. 44 ust. 2 i 3. Z przepisów wynika zaś, że jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków. Wydatki publiczne powinny być dokonywane:
1) w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad:
a) uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów,
b) optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów;
2) w sposób umożliwiający terminową realizację zadań;
3) w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.
Wniosek
Dodatek funkcyjny powinien zostać usankcjonowany w przepisach regulaminu wynagradzania urzędu gminy. Nie może być przyznawany przez wójta gminy na zasadzie dowolności kwot, a argument o statusie przełożonego jest niewystarczający.
