Takim przepisem jest art. 74 ust. 3a ustawy z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko, który wskazuje, jak ustalić strony postępowania o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach przedsięwzięcia.
Czy tylko wnioskodawca jest stroną postępowania o wydanie decyzji środowiskowej?
Nie, choć jest to strona każdego postępowania. Oprócz wnioskodawcy stroną postępowania jest podmiot, któremu:
- przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości,
- znajdującej się w obszarze, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie,
- w wariancie zaproponowanym przez wnioskodawcę, z zastrzeżeniem art. 81 ust. 1 ustawy środowiskowej, tj. w wariancie alternatywnym (art. 74 ust. 3a ustawy środowiskowej).
Czytaj więcej:
Wyżej wskazane wskazówki muszą być spełnione łącznie dla uznania, że dany podmiot jest stroną postępowania.
Jak ustalić obszar, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie?
Ten obszar definiuje ustawodawca w samym art. 74 ust. 3a ustawy środowiskowej. Wskazuje on, że przez obszar ten rozumie się:
a) przewidywany teren, na którym będzie realizowane przedsięwzięcie;
b) obszar znajdujący się w odległości 100 m od granic tego terenu;
c) działki, na których w wyniku realizacji, eksploatacji lub użytkowania przedsięwzięcia zostałyby przekroczone standardy jakości środowiska;
d) działki znajdujące się w zasięgu znaczącego oddziaływania przedsięwzięcia, które może wprowadzić ograniczenia w zagospodarowaniu nieruchomości, zgodnie z jej aktualnym przeznaczeniem.
O ile kwalifikacja według dwóch pierwszych wskazań nie powinna być dla inwestora oraz organu kłopotliwa, o tyle duży zakres interpretacji dotyczy dwóch kolejnych przesłanek.
Z uzasadnienia do ustawy zmieniającej ustawę środowiskową, która weszła w życie 24 września 2019 r., wynika, że zamiarem było wprowadzenie odległości 100 m od granicy terenu, na którym planuje się realizację przedsięwzięcia, bez względu na podział geodezyjny terenu (granice działek ewidencyjnych) jako podstawowej przesłanki do uznania tego terenu za obszar oddziaływania. Bez zmian pozostały kolejne przesłanki, w związku z czym regulacja nie pozbawiła statusu stron postępowania podmiotów legitymujących się prawem rzeczowym do nieruchomości położonych poza 100 m od terenu przedsięwzięcia, znajdujących się w strefie przekroczeń standardów jakości środowiska czy w zasięgu znaczącego oddziaływania.
W postępowaniu o wydanie decyzji środowiskowej konieczne jest prawidłowe ustalenie terenu objętego oddziaływaniem planowanego przedsięwzięcia na środowisko. Chodzi o każde oddziaływanie, a nie tylko takie, które przekracza określone normy. Normy i ich ewentualne przekroczenia mają znaczenie dla treści decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, a nie dla posiadania przymiotu strony w rozumieniu art. 28 kodeksu postępowania administracyjnego (k.p.a.). Stroną analizowanego postępowania jest więc właściciel nieruchomości położonej na terenie objętym tak rozumianym oddziaływaniem planowanego przedsięwzięcia. Tym samym podstawowym kryterium decydującym o uznaniu za stronę właściciela nieruchomości zlokalizowanej w pobliżu planowanej inwestycji jest stwierdzenie, że na ową nieruchomość rozciąga się oddziaływanie planowanego przedsięwzięcia. Zazwyczaj oddziaływanie dotyczy nieruchomości bezpośrednio sąsiadujących z terenem planowanej inwestycji, aczkolwiek nie musi to pozostawać regułą. Istotne znaczenie ma bowiem charakter, rozmiar planowanego przedsięwzięcia, a nadto inne czynniki, które wpływać mogą na zakres przestrzenny oddziaływania, w szczególności oddziaływania szkodliwego bądź uciążliwego. W tym sensie o interesie prawnym tego podmiotu świadczy także prawo do niezakłóconego korzystania z nieruchomości, wynikające z art. 140 i art. 144 k.c. Por. wyrok NSA z 11 października 2022 r., III OSK 762/21.
Czy podział nieruchomości przeznaczonej pod inwestycję może wpłynąć na określeniu kręgu stron postępowania?
W aktualnym stanie prawnym podział nie wpływa już na ustalenia w zakresie kręgu stron postępowania. Dokonany przez inwestora zabieg w postaci wydzielania działki stanowiącej teren inwestycji eliminujący udział jakichkolwiek stron z udziału w tym postępowaniu poza samym inwestorem omija w sposób sztuczny uregulowania art. 74 ust. 3a pkt 1 ustawy środowiskowej, zwłaszcza gdy sąsiednie działki znajdują się w stosunkowo niewielkiej odległości od terenu zamierzonej inwestycji (ok. 100 m), która z uwagi na jej charakter może mieć wpływ wprowadzający ograniczenia w zagospodarowaniu tych nieruchomości, zgodnie z ich aktualnym przeznaczeniem. Za: wyrok WSA w Gdańsku z 8 lipca 2020 r., II SA/Gd 299/20.
Jakie prawa rzeczowe do nieruchomości warunkują bycie stroną postępowania?
„Zasięg oddziaływania przedsięwzięcia” w rozumieniu art. 74 ust. 3a ustawy środowiskowej musi być interpretowany z uwzględnieniem przepisów tej ustawy. Wynika to z tego, że jest to regulacja wyjątkowa, stanowiąca wyjątek od ogólnej zasady ustalenia stron postępowania z art. 28 k.p.a., i jako wyjątek musi być interpretowana ściśle. Uznanie za stronę postępowania w przedmiocie środowiskowych uwarunkowań dla danego przedsięwzięcia wymaga posiadania prawa rzeczowego do nieruchomości oraz okoliczności, że nieruchomość ta znajduje się w określonym położeniu wobec przedsięwzięcia. Za: wyrok NSA z 12 lipca 2022 r., III OSK 5531/21.
Ustawa środowiskowa wskazuje na każde prawo rzeczowe do nieruchomości, a nie tylko własność i użytkowanie wieczyste. Takim prawem jest także użytkowanie czy służebność. Stronami postępowania mogą być osoby, którym przysługuje prawo rzeczowe do tej samej nieruchomości.
Na jakich zasadach w postępowaniu o wydanie decyzji środowiskowej biorą udział organizacje ekologiczne?
Obok stron postępowania szczególne znaczenie przypada organizacjom ekologicznym. Zgodnie z art. 44 ust. 1 ustawy środowiskowej organizacje ekologiczne, które powołując się na swoje cele statutowe, zgłoszą chęć uczestniczenia w określonym postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa, uczestniczą w nim na prawach strony, jeżeli prowadzą działalność statutową w zakresie ochrony środowiska lub ochrony przyrody przez minimum 12 miesięcy przed dniem wszczęcia tego postępowania. W takim przypadku nie stosuje się art. 31 § 4 k.p.a., który wskazuje na konieczność zawiadomienia organizacji społecznej przez organ o toczącym się postępowaniu.
W sytuacji gdy organizacja społeczna nie brała udziału w postępowaniu przed organem pierwszej instancji, a sprawa nie wymaga udziału społeczeństwa, złożenie odwołania przez organizację społeczną skutkuje wydaniem postanowienia w trybie art. 134 k.p.a., zgodnie z którym organ odwoławczy stwierdza w drodze postanowienia niedopuszczalność odwołania. Por. wyrok NSA z 10 października 2023 r., III OSK 846/22.
Aneta Fornalik – adwokat, MPA – Sowisło Topolewski Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych S.K.A.
Podstawa prawna:
- art. 74 ust. 3a ustawy z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (tekst jedn. DzU z 2024 r., poz. 1112 ze zm.)
W cyklu Procedury administracyjne opublikowaliśmy:
28 stycznia – „Postępowanie po wniesieniu odwołania – uprawnienia strony i obowiązki organu”,
4 lutego – „Kto może być stroną postępowania administracyjnego?”
