Ogólny kierunek transformacji cyfrowej sektora publicznego konkretyzuje się w poszczególnych działaniach państwa mających na celu modernizację i usprawnienie dotychczasowych metod jego działania. Coraz częściej cyfrowe przeobrażenie obejmuje nie tylko poszczególne elementy, ale całe procedury z wykorzystaniem których państwo realizuje swoje zadania. Na naszych oczach również sprawowanie wymiaru sprawiedliwości stopniowo przenosi się do cyfrowej rzeczywistości. Niekiedy jej obecność jest niejako pomocnicza (np. doręczenia pism za pośrednictwem Portalu Informacyjnego Sądów Powszechnych). Czy jednak może być tak, że system teleinformatyczny będzie obsługiwał całe postępowanie sądowe? Po wejściu w życie szeregu zmian w prawie, od 1 grudnia 2021 r. tak właśnie stało się z postępowaniami upadłościowymi i restrukturyzacyjnymi. Obecnie, poza nielicznymi wyjątkami, całe postępowanie obsługiwane jest przez system teleinformatyczny – Krajowy Rejestr Zadłużonych („KRZ”). Co to oznacza w praktyce? Wnoszenie i doręczanie pism oraz dokumentów przez system teleinformatyczny, możliwość wglądu w akta sprawy online, a także katalog formularzy, które z założenia mają ułatwić sporządzanie pism w poszczególnych postępowaniach. Wprawdzie obecne działanie systemu pozostawia wiele do życzenia, co w niektórych przypadkach przybiera postać rażących błędów uniemożliwiających prawidłowe korzystanie z KRZ, niemniej trzeba przyznać, że kolejne modyfikacje systemu usprawniają jego działanie, a w dłuższym horyzoncie czasowym transformacja cyfrowa może przyczynić się do przyspieszenia prowadzenia postępowań sądowych oraz ułatwienia poruszania się w sformalizowanych postępowaniach upadłościowych i restrukturyzacyjnych. Przedstawmy zatem w pytaniach i odpowiedziach najważniejsze zagadnienia dotyczące Krajowego Rejestru Zadłużonych.
- Chcę wystąpić z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. Czy muszę zrobić to w KRZ?
Znowelizowane przepisy przewidują, że zarówno wnoszenie, jak i doręczanie pism oraz dokumentów w postępowaniach upadłościowych i restrukturyzacyjnych (zbiorczo zwanych postępowaniami insolwencyjnymi) następuje wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe. Co więcej, ustawa dodaje, że pisma należy wnosić z wykorzystaniem udostępnianych w systemie KRZ formularzy. A zatem, od 1 grudnia 2021 r. wniosek o ogłoszenie upadłości, tak jak wszystkie inne pisma w postępowaniach insolwencyjnych, należy wnieść za pośrednictwem systemu KRZ i to z wykorzystaniem znajdujących się w systemie formularzy.
Czytaj więcej:
- Jaki będzie skutek braku zastosowania się do powyższego obowiązku?
Pisma oraz dokumenty niewniesione za pośrednictwem systemu KRZ nie wywołują skutków prawnych, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma albo dokumentu do sądu lub innego organu postepowania insolwencyjnego (np. syndyka, nadzorcy sądowego czy zarządcy). Jeśli zatem jesteśmy zobowiązani do wnoszenia pism za pośrednictwem systemu KRZ (przy czym poza nielicznymi przypadkami opisanymi w kolejnym pytaniu, tak właśnie będzie), a zamiast tego, np. jako dłużnik wystąpimy do sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości w formie „papierowej”, to nasze działania nie wywołają zamierzonych skutków prawnych. Sąd nie rozpozna naszego wniosku, a nadto nie będziemy mogli twierdzić, że zadośćuczyniliśmy obowiązkowi wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od popadnięcia w stan niewypłacalności.
Taka sama sytuacja zachodzi także w drugą stronę, tj. gdy to nam sąd albo organ postępowania insolwencyjnego będzie doręczał pismo czy postanowienie. Jeżeli doręczenie powinno nastąpić przez KRZ, a adresat nie będzie miał założonego konta w systemie, pismo zostanie pozostawione w aktach ze skutkiem doręczenia (czyli skutki będą takie, jak gdyby doszło do doręczenia pisma). Trzeba jednak dodać, że pierwsze doręczenie do danego adresata (np. do wierzyciela – uczestnika postępowania upadłościowego prowadzonego wobec jego dłużnika) następuje w sposób tradycyjny, tj. „papierowo” i jednocześnie wraz z nim należy pouczyć adresata m.in. o sposobie założenia konta w systemie KRZ. Doręczenie kolejnego pisma do tego samego adresata będzie już dokonywane przez system.
- Kto może wnosić i otrzymywać pisma oraz dokumenty z pominięciem systemu KRZ?
Ustawodawca przewidział wyjątki od reguły cyfrowego obrotu pism i dokumentów. Zarówno w postępowaniach upadłościowych, jak i restrukturyzacyjnych, z obowiązku wnoszenia i otrzymywania pism (dokumentów) za pośrednictwem KRZ zostały wyłączone tzw. osoby wykluczone cyfrowo. Są nimi wierzyciele, którym przysługują:
- należności ze stosunku pracy (poza tzw. kadrą menedżerską),
- należności alimentacyjne,
- renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci,
- renty z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę.
Ponadto osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej może z pominięciem sytemu KRZ wnieść o ogłoszenie swojej upadłości, a także o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli (wydaje się, że takiej możliwości nie będzie miała już po otwarciu powyższych postępowań i zmuszona została do korzystania z KRZ na dalszym etapie procedur).
- Skoro zatem powyższe podmioty zostały zwolnione z obowiązku wnoszenia pism (i dokumentów) za pośrednictwem KRZ, to w jaki sposób mogą to zrobić?
Ustawa wskazuje im trzy możliwe ścieżki działania. Po pierwsze, mogą skorzystać z tradycyjnej formy pisemnej, czyli mówiąc w uproszczeniu, wystąpić z „papierowym” pismem. Po drugie, mogą skorzystać z formy ustnej – przekazać ustnie treść wniosku lub oświadczenia pracownikowi biura podawczego każdego sądu rejonowego (w szczegółowych przypadkach, pracownikowi biura organu postępowania – np. syndyka). Ten z kolei wprowadza podaną mu ustnie treść do systemu KRZ, a niezależnie od tego drukuje wprowadzone dane i na tej „papierowej” wersji pozyskuje podpis wnoszącego pismo. Podmioty, których dotyczy wyjątek, mogą analogicznie postąpić z dokumentami, które chcą złożyć do postępowania – przekazać je pracownikowi biura podawczego sadu rejonowego, który wprowadzi ich cyfrowe odwzorowanie do systemu KRZ. Po trzecie wreszcie, wypada odnotować, że ustawa jedynie zwalnia osoby wykluczone cyfrowo z konieczności wnoszenia pism przez system KRZ, ale wcale im tego nie zakazuje. Nadal ta droga wnoszenia i doręczania im pism jest dla nich otwarta, ale to od nich zależy, czy zechcą z niej skorzystać.
W uzupełnieniu powyższego warto dodać, że z oczywistych względów z obowiązku wnoszenia za pośrednictwem KRZ zostały wyłączone, niezależnie od tego kto je wnosi, pisma procesowe i dokumenty zawierające informacje niejawne w rozumieniu ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych, a także oferty składane w toku przetargu lub aukcji.
- Nie należę do kręgu wyłączonych z obowiązku wnoszenia pism przez KRZ. Jak zatem mogę złożyć pismo przez system?
Pierwszy krok, który poprzedza złożenie pisma przez system, polega na założeniu konta w KRZ. W przypadku osoby fizycznej czynność ta nie jest skomplikowana – w zasadzie wystarczy określić podstawowe informacje (nazwa użytkownika, hasło, itd.), a następnie złożyć podpis zaufany, kwalifikowany podpis elektroniczny, podpis osobisty albo uwierzytelnić się z użyciem węzła krajowego identyfikacji elektronicznej, w tym za pośrednictwem bankowości elektronicznej. Nieco bardziej rozbudowaną procedurę założenie konta przewidziano dla osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych (czyli np. dla spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, spółek akcyjnych itd.).
W praktyce jednak cały proces ułatwiają filmy instruktażowe i wskazówki udostępniane przez Ministerstwo Sprawiedliwości (zob. https://krz-info-prod.apps.ocp.prod.ms.gov.pl/ext/ oraz https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/filmy-instruktazowe).
Co istotne, pisma procesowe oraz dokumenty wniesione za pośrednictwem KRZ trzeba także w odpowiedni sposób „podpisać”. Jest na to kilka sposobów. Można to zrobić kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym albo uwierzytelnia się w sposób zapewniający możliwość potwierdzenia pochodzenia i integralność weryfikowanych danych w postaci elektronicznej (tj. za pomocą rejestru KRZ). Podobnie jak miało to miejsce jeszcze w „papierowej rzeczywistości”, do każdego pisma procesowego wnoszonego za pośrednictwem KRZ należy dołącznik załączniki w postaci elektronicznej. Nieco inaczej sprawa wygląda w sytuacji załączenia dokumentów sporządzonych w postaci papierowej. W takim wypadku do takiego pisma należy dołączyć poświadczone elektronicznie odpisy dokumentów lub elektroniczne kopie dokumentów. Wiążą się z tym jednak pewne dodatkowe obowiązki, bowiem w razie załączenia elektronicznej kopii dokumentu, oryginał złożonego wcześniej dokumentu albo jego odpis poświadczony za zgodność z oryginałem składa się w sądzie upadłościowym bez wezwania w terminie 3 dni od dnia wniesienia pisma.
- Założyłem konto w KRZ, co dalej?
Po założeniu konta w Krajowym Rejestrze Zadłużonych możemy już korzystać z systemu, czyli wnosić i otrzymywać pisma, dokumenty, postanowienia sądu i sędziego-komisarza (w przypadku postanowień kierunek oczywiście będzie jednostronny – z sądu do użytkownika KRZ).
Przykładowo zatem będziemy mogli wystąpić do sądu z awizowanym wcześniej wnioskiem o ogłoszenie upadłości. Po zalogowaniu do systemu wystarczy wybrać komendę „Nowy wniosek”, wyszukać formularz wniosku o ogłoszenie upadłości, a następnie przystąpić do jego wypełnienia. Może się jednak zdarzyć tak, że w systemie KRZ nie znajdziemy konkretnego formularza wniosku. Co wtedy? Wówczas w wyszukiwarce katalogu dokumentów należy wpisać „Pismo inne”, a następnie postępować jak w przypadku każdego pisma, tj. nadać mu nazwę, wskazać typ pisma oraz fakultatywnie – podać sygnaturę postępowania, którego to pismo dotyczy.
Choć od inauguracji KRZ minęło prawie pół roku, wiele z jego narzędzi działa tylko w teorii. W dalszym ciągu system ten nie pozwala na przeprowadzenie zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem. Z perspektywy syndyka utrudnienia są jeszcze bardziej dotkliwe, bowiem nadal nie rozwiązano problemów z automatycznym tworzeniem okresowych sprawozdań z pełnienia swojej funkcji. Póki co, jak wskazuje Ministerstwo Sprawiedliwości, udało się zażegnać utrudnienia związane z tworzeniem listy wierzytelności i spisów wierzytelności, zakładaniem akt do zgłoszeń wierzytelności, czy tworzeniem spisu inwentarza. Jak widać, mankamentów nadal nie brakuje. Należy liczyć zatem na szybkie usprawnienie systemu, który – jak planowano – miał być rozwiązaniem rewolucyjnym. Pełne wdrożenie KRZ na pewno przyspieszy rozpoznawanie spraw upadłościowych i restrukturyzacyjnych. System jednak musi być przyjazny użytkownikowi, a przede wszystkim wspierać jego pracę i ją automatyzować, a nie generować dodatkowe czynności, a w konsekwencji koszty. Na tym polu jeszcze wiele do zrobienia, jak chociażby import i eksport danych do plików tworzonych w KRZ. Bez tego nie będzie taniej i nie będzie szybciej.
— Bartosz Sierakowski, radca prawny, doradca restrukturyzacyjny Zimmerman Sierakowski i Partnerzy
— Sebastian Maciejczyk, adwokat Zimmerman Sierakowski i Partnerzy
