Fundacja rodzinna jako swego rodzaju wehikuł inwestycyjny mający na celu gromadzenie mienia, zarządzanie nim oraz spełnianie świadczeń na rzecz beneficjentów wymusza często podjęcie działań reorganizacyjnych w ramach przedsiębiorstwa fundatora. Działania te w zależności od formy prowadzonego biznesu oraz stopnia skomplikowania struktury mogą być mniej lub bardziej złożone. Konieczność ich podjęcia wynika między innymi z celu fundacji rodzinnej jakim jest zabezpieczenie majątku rodzinnego, w skład którego wchodzić może właśnie przedsiębiorstwo.
Powołanie fundacji rodzinnej
Celem wniesienia biznesu do fundacji rodzinnej są przede wszystkim sukcesja międzypokoleniowa. Wniesienie firmy do fundacji rodzinnej zabezpiecza ją na wypadek śmierci jej właściciela. Biznes prowadzony w ramach fundacji rodzinnej nie podlega dziedziczeniu w razie śmierci nestora rodu, będącego jednocześnie właścicielem firmy czy udziałów w spółce. Zabezpiecza to również przed ewentualnym konfliktem spadkobierców, których wizje prowadzenia firmy czy też stopień zaangażowania w jej bieżącą działalność i rozwój mogą się znacznie od siebie różnić. W momencie, gdy biznes przeniesiony jest do fundacji problem ten znika, bowiem to fundacja rodzinna, a więc podmiot bezudziałowy i niepodlegający dziedziczeniu decyduje o losach firmy. Poza oczywistą zaletą wniesienia przedsiębiorstwa do fundacji jaką jest zapewnienie bezpieczeństwa firmie należy również wspomnieć o korzyściach podatkowych bowiem dywidenda wypłacona do fundacji rodzinnej nie będzie opodatkowana a środki uzyskane przez fundacją mogą być przez nią reinwestowane również w ramach innych spółek pod fundacją.
Czytaj więcej:
Skoro mowa o wniesieniu biznesu do fundacji rodzinnej to nasuwają się dwa pytania:
1. Czy fundacja rodzinna może prowadzić działalność gospodarczą w rozumieniu Prawa przedsiębiorców?
2. W jaki sposób przenieść biznes do fundacji rodzinnej?
Działalność gospodarcza fundacji rodzinnej
Zgodnie z definicją ustawową, prowadzenie działalności gospodarczej polega na wykonywaniu we własnym imieniu i w sposób ciągły działalności zarobkowej. Wśród celów fundacji rodzinnej nie zostało wymienione prowadzenie działalności gospodarczej ale wskazane jest zarządzanie mieniem fundacji i spełnianie świadczeń na rzecz beneficjentów. Tym samym w celu umożliwienia fundacjom realizacji powyższychcelów i zarobkowania, ustawodawca wprowadził tzw. dozwoloną działalność gospodarczą. Fundacja rodzinna może więc prowadzić jedną z ośmiu kategorii działalności gospodarczej wymienionych w ustawie o Fundacji rodzinnej.
W celach zarobkowych fundacja może między innymi: zbywać mienie pod określonymi warunkami, wynajmować je i dzierżawić lub udostępniać do korzystania na innej podstawie, udzielać pożyczek. Co najistotniejsze - fundacja rodzinna uprawniona jest do przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach.
Poza tym fundacja może obracać papierami wartościowymi, udzielać pożyczek ale tylko określonym podmiotom, obracać zagranicznymi środkami płatniczymi, ale również wykonywać działalność w zakresie produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych oraz gospodarki leśnej. Ograniczony zakres działalności, jaką może prowadzić fundacja, nie stanowi jednak przeszkody dla wniesienia firmy do fundacji rodzinnej nawet jeśli zakres działalności nie pokrywa się z żadną z kategorii wskazanych przez ustawodawcę.
Wniesienie biznesu do fundacji rodzinnej
Na pytanie czy warto wnosić firmę do fundacji rodzinnej, w większości przypadków należy odpowiedzieć twierdząco, a jako uzasadnienie wskazać trzeba bezpieczeństwo firmy ale również bezpieczeństwo fundatorów i beneficjentów fundacji, czyli najczęściej najbliższych członków rodziny fundatora. Skoro zakres działalności, jaką może podejmować fundacja, jest znacznie ograniczony powstaje pytanie: w jaki sposób wnieść firmę, która w PKD ma wymienione inny rodzaj działalności. Rozwiązaniem są spółki prawa handlowego. Zgodnie z postanowieniami ustawy fundacja rodzinna może przystępować do spółek prawa handlowego a więc może posiadać udziały w tych spółkach. W momencie wniesienia udziałów w spółce do fundacji rodzinnej to ona staje się pełnoprawnym wspólnikiem takiej spółki i ona wykonuje prawa i obowiązki wspólnika, będąc reprezentowaną przez zarząd fundacji.
Jak dostosować biznes do struktury fundacji?
Mimo ewidentnego ryzyka a także dużych obciążeń z tytułu chociażby podatku czy składki zdrowotnej wciąż bardzo wiele firm rodzinnych, nawet tych dużych, prowadzona jest w formie jednoosobowej działalności gospodarczej. W sytuacji, gdy firma prowadzona jest w tej najprostszej formie przed wniesieniem jej do fundacji rodzinnej konieczne jest jej przekształcenie. Przepisy kodeksu spółek handlowych przewidują, że w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej możliwe jest przekształcenie tylko do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Nie jest to oczywiście jedyny sposób zmiany formy prowadzonej działalności.
Możliwe jest także założenie zupełnie nowej spółki i przeniesie przedsiębiorstwa, jego zorganizowanej części lub składników majątku na nową spółkę. Przekształcenie jest jednak o tyle korzystniejsze, że przy przekształceniu zastosowanie znajdzie zasada sukcesji uniwersalniej, zgodnie z którą spółka powstała w wyniku przekształcenia wstąpi we wszystkie prawa i obowiązki przekształcanego przedsiębiorcy. Przy powstaniu nowego podmiotu i wniesieniu do niego przedsiębiorstwa, czy jego składników zasada ta nie będzie miała zastosowania. Zaletą tego rozwiązania będzie natomiast większa dowolność przy wyborze rodzaju spółki. Jednoosobowego przedsiębiorcę możemy przekształcić tylko do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zaś przeniesienie przedsiębiorstwa może mieć miejsce do każdego rodzaju spółki prawa handlowego. Przy tym rozwiązaniu należy jednak pamiętać o zbadaniu skutków podatkowych takiego przeniesienia. Rozwiązań jest kilka i wybór jednego z nich zależy od wielu czynników, które należy rozważyć przy uwzględnieniu indywidualnej sytuacji danego przedsiębiorcy.
Przekształcenie może oczywiście dotyczyć każdej formy działalności gospodarczej, nie tylko jednoosobowej. Przekształcać możemy wszystkie spółki prawa handlowego ale również spółkę cywilną, tak aby dostosować formę działalności do celu jaki chcemy osiągnąć. Jest to o tyle korzystna forma reorganizacji, że do każdego przekształcenia zastosowanie znajdzie zasada sukcesji uniwersalnej co z kolei pozwala na kontynuowanie działalności w toku reorganizacji bez konieczności jakichkolwiek przestojów czy skomplikowanych zmian.
Jedną z bezpieczniejszych dla właścicieli form prowadzenia przedsiębiorstwa jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i z tego też względu jest to często forma spółki, która wykorzystywana jest do wniesienia biznesu do fundacji rodzinnej. Wniesienie polega tu na przekazaniu udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością do fundacji rodzinnej. Wspólnikiem takiej spółki staje się fundacja a w jej imieniu działa zarząd fundacji. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie jest jedyną jaka znajdzie zastosowanie przy tego typu reorganizacji. Przedmiotem wkładu do fundacji rodzinnej mogą być tak udziały, jak i akcje w spółkach akcyjnych, ale też ogół praw i obowiązków w spółce jawnej czy komandytowej. Dlaczego więc sp. z o.o. jest najczęściej wybierana? Jest ona bowiem najbezpieczniejsza. Fundacja jako wspólnik spółki z o.o. nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania tej spółki. Pozostaje to w zgodzie z głównym celem fundacji rodzinnej jakim jest zabezpieczenie majątku rodzinnego.
Zdaniem autorki
Magdalena Grzywaczewska-Łuczkowska, radca prawny i menedżer zespołu prawnego w Mariański Group
Fundację rodzinną można postrzegać jako dodatkową „polisę ubezpieczeniową” dla majątku rodzinnego, która zabezpiecza przed konsekwencjami, których zwykła polisa nie obejmie. Warto tą polisą objąć również prowadzony biznes, nawet jeśli będzie to wymagało pewnych zmian organizacyjnych.
