W minionym roku rozpoczęto szereg prac legislacyjnych oddziałujących na procesy sukcesji w firmach. Szczególnie ważna inicjatywa dotyczyła wprowadzenia do porządku prawnego możliwości powołania fundacji rodzinnej (fundacji prywatnej na wzór tych funkcjonujących za granicą).
W oczekiwaniu na fundację
Jesienią ubiegłego roku Ministerstwo Rozwoju (ówczesne Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii) rozpoczęło konsultacje „Zielonej księgi fundacji rodzinnej". W ramach konsultacji swoje stanowisko zaprezentowały kancelarie prawne, organizacje biznesowe, przedsiębiorcy i ministerstwa. Większość z nich opowiadziała się za potrzebą wprowadzenia przepisów statuujących fundację rodzinną w polskim porządku prawnym. Ministerstwo kontynuuje prace, zapraszając do nich wszystkich zainteresowanych, szczególnie reprezentantów biznesu rodzinnego.
Czytaj także: Odpowiedzialność w biznesie rodzinnym
Fundacja jest rozwiązaniem pożądanym, szczególnie gdy te zagraniczne przestały być atrakcyjne ze względu na koszty i obciążenia podatkowe. Pożądane jest, by fundacja rodzinna była rozwiązaniem dla firm, które dziś nie są gotowe na jej wdrożenie do struktury własnościowej, ale będą gotowe do tego w rozpoczętej właśnie dekadzie.
Fundacja rodzinna powinna zapewniać stabilne i bezpieczne posiadanie aktywów i ograniczać ryzyka wynikające dzisiaj z prawa własności akcji czy udziałów. Powinna mieć możliwość i gwarancję realizacji polityki inwestycyjnej w oparciu o przepisy prawa.
Fundacja musi być rozwiązaniem atrakcyjnym dla naszych rodzimych przedsiębiorców, jak i dla prowadzących aktywność za granicą. Oni bowiem etap zmiany pokoleniowej mają jeszcze przed sobą. Atrakcyjność rozwiązań wesprze rozwój firm, co da korzyści szerokiemu gronu interesariuszy, w tym społecznościom lokalnym.
Zmiany w K.s.h. wpływające na sukcesję
Zmiany wprowadzono również do Kodeksu spółek handlowych. Szczególnie istotna jest ta, która dotyczy spółek akcyjnych i pozbawienia od 2021 r. akcji formy dokumentu. Zamiast księgi akcyjnej prawa będą rejestrowane w rejestrze akcjonariuszy, a w przypadku spółek publicznych (również serie akcji posiadających do tej pory formę dokumentu) na rachunku papierów wartościowych. Ważną konsekwencją tej zmiany będzie to, że nabycie akcji albo ustanowienie na niej ograniczonego prawa rzeczowego nastąpi z chwilą dokonania w rejestrze akcjonariuszy wpisu wskazującego nabywcę albo zastawnika albo użytkownika, liczbę oraz rodzaj, serie i numery nabytych albo obciążonych akcji. Oznaczać to będzie konieczne zmiany w statutach spółek oraz dokumentach towarzyszących wdrożenie rozwiązań w procesach sukcesji – tam gdzie sukcesja już nastapiła.
Fundusze inwestycyjne
W niektórych przypadkach w procesie sukcesji były stosowane fundusze inwestycyjne zamknięte. Obecnie ich wykorzystywanie w ramach wdrażania projektu sukcesyjnego zmalało. Nie oznacza to jednak, że w niektórych przypadkach fundusz nie zrealizowałby najlepiej postawionego celu procesu. Od fundacji prywatnej odróżnia go nadal to, że podobnie jak w spółkach prawa handlowego fundusz posiada „właściciela", którym są uczestnicy funduszu.
W odróżnieniu od spółek, funduszem zarządza towarzystwo funduszy inwestycyjnych a nadzór nad działalnością i spełnianiem wymogów ustawy sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego. Fundusze posiadają politykę inwestycyjną oraz muszą spełniać kryteria dywersyfikacji. Oznacza to, że profil działalności funduszu wykazywać musi określony poziom dywersyfikacji, co powoduje że w aktywach funduszu nie mogą pozostawać jedynie prawa do firmy rodzinnej – jednej działalności. Polityka dywersyfikacyjna zmusza i pozwala na ograniczenie ryzyka wynikającego jednak z jednej nogi biznesowej. Fundusze inwestycyjne i praktyka wypracowana wokół nich zbudowały pewien poziom profesjonalizmu oraz narzędzi, które w przypadku wejścia w życie ustawy o fundacji rodzinnej mogłyby zostać wykorzystane w celu prawidłowego wdrożenia do praktyki gospodarczej nowego rozwiązania. Założenie funduszu wiąże się ze znacznie większym poziomem zaangażowania kapitałowego na poziomie wpłat oraz utrzymania i kosztów zarządu sprawowanego przez TFI (np. pierwsze wpłaty niezbędne do utworzenia fiz) niż w przypadku spółek kapitałowych czy fundacji prywatnych zagranicznych.
A co z ASI
Od kiedy wprowadzono do porządku prawnego przepisy regulujące funkcjonowanie alternatywnych spółek inwestycyjnych pojawiły się dwie kwestie. Jedna dotyczy podmiotu, który występuje w danej grupie kapitałowej (spółka celowa) i nie spełnia przypadkiem definicji ASI i wobec tego nie podlega pod regulacje ustawy. Druga zaś wiąże się zpytaniem czy ASI może być wykorzystywany w procesie sukcesji (oczywiście tym, który wiąże się z dywersyfikacją działalności, aktywów). ASI to alternatywny fundusz inwestycyjny czyli podmiot, którego przedmiotem działalności jest zbieranie aktywów od wielu inwestorów w celu ich lokowania w interesie tych inwestorów zgodnie z określoną polityką inwestycyjną. Przy czym wielość inwestorów nie wyklucza, że może to być również jeden inwestor przy założeniu braku ograniczenia do wejścia kolejnego. ASI może prowadzić działalność w formie spółki kapitałowej (akcyjna, sp. z o.o.) albo komandytowej lub komandytowo – akcyjnej. ASI podlega regulacjom ustawy o funduszach inwestycyjnych oraz zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, jak również przepisom K.s.h.. Cechują ją również dogodne uwarunkowania podatkowe. ASI jest nadal rozwiązaniem, w którym pozostają prawa własności, w odróżnieniu od fundacji prywatnej.
zdaniem autora
Agnieszka Krysik, radca prawny, wspiera właścicieli i firmy rodzinne w strukturyzacji sukcesyjnej, autorka bloga www.wsukcesji.pl
Biznes to również aktywność gospodarcza prowadzona w formie spółdzielni i pozostałych formach gospodarczych, w tym w ramach spółki europejskiej. Wiele firm, czy ich właścicieli uczestniczy w tych przedsięwzięciach we wspomnianej formule. Są to takie formy, które jak spółdzielczość wymagają nowelizacji i dostosowania do potrzeb gospodarczych i występujących zjawisk.
Zapowiada się więc pracowity rok. Mam nadzieję, że przyniesie nowe rozwiązania prawne, które znajdą zastosowanie w praktyce i będą wspierać polski biznes w rozwoju i budowaniu wieloletniej perspektywy rodzinnych inwestycji.
