- Zamierzamy zatrudnić pracownika, który będzie wynagradzany według minimalnej ustawowej stawki. Czy w jego umowie o pracę musi być wpisana konkretna kwota (w 2007 r. 936 zł)? -pyta pani Krystyna. Nie, w tym wypadku nie trzeba podawać konkretnej kwoty. Minimalne wynagrodzenie obowiązuje bowiem z mocy samego prawa i jest rokrocznie określane na podstawie ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (DzU nr 200, poz. 1679 ze zm.).

W umowie o pracę pracownika, który ma właśnie otrzymywać taką stawkę, wystarczy zamieścić postanowienie w rodzaju: "minimalne wynagrodzenie za pracę obowiązujące w danym roku kalendarzowym, na podstawie ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę".

Określając wysokość wynagrodzenia, trzeba jeszcze uwzględnić te składniki wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy, które zostały zaliczone do wynagrodzeń osobowych przez Główny Urząd Statystyczny (art. 6 ust. 4 i 5 ustawy), z wyjątkiem:

- nagrody jubileuszowej,

- odprawy pieniężnej przysługującej pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy,

- wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. Z kolei kodeks pracy (art. 29 § 1 pkt 3) wymaga wpisania w umowie o pracę wynagrodzenia odpowiadającego rodzajowi pracy wraz ze wszystkimi jego składnikami (np. premii regulaminowej czy uznaniowej). Można to zrobić w dwojaki sposób:

- wymienić w umowie o pracę wszystkie składniki wynagrodzenia wraz z podaniem ich wysokości,

- odesłać do konkretnych przepisów płacowych (np. regulaminu wynagradzania, układu zbiorowego pracy).

- Wynagrodzenie pracownika zostało zapisane w umowie o pracę w wysokości 936 zł (umowa zawarta w styczniu br.). Składa się na nie wyłącznie wynagrodzenie zasadnicze, bo żadnych premii ani innych składników wynagrodzenia pracownik nie otrzymuje. Czy firma będzie musiała złożyć aneks to tej umowy - części dotyczącej wynagrodzenia po zmianie minimalnego wynagrodzenia za pracę w przyszłym roku? - pyta pani Hanna.

Z formalnego punktu widzenia aneks nie będzie potrzebny. Z art. 18 § 2 k.p. wynika bowiem, że jeśli postanowienia umów o pracę są mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy, to automatycznie są zastępowane przez odpowiednie przepisy prawa pracy. Jeśli więc minimalne wynagrodzenie na przyszły rok zostanie podwyższone, pracodawca będzie musiał wypłacać pensję w nowej wysokości, bez względu na zapis w umowie.

Aneks z nową wysokością wynagrodzenia jest jednak pożądany, to informacja dla pracownika i dla kontroli przeprowadzanej przez Państwową Inspekcję Pracy.

Aby uniknąć rokrocznego sporządzania aneksu do umowy o pracę, pracodawca może zrezygnować z podawania konkretnej kwoty, gdy pracownik jest wynagradzany minimalną stawką.

Wystarczy przygotować aneks, w którym minimalne wynagrodzenie określone kwotowo zostanie zastąpione postanowieniem o treści: "minimalne wynagrodzenie za pracę na podstawie ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę".

-Dotychczas wypłacaliśmy pracownikom wynagrodzenia zasadnicze w wysokości minimalnej i do tego premie, nagrody i różne dodatki. Teraz zamierzamy wprowadzić program oszczędnościowy, który przewiduje m.in. obniżenie pensji. Czy przy ustalaniu minimalnego wynagrodzenia za pracę możemy sumować wszystkie składniki wynagrodzenia, które wypłacamy, i czy możemy w umowach o pracę obniżyć wynagrodzenia zasadnicze poniżej minimalnego wynagrodzenia za pracę? -pyta pan Krzysztof.

Na oba pytania odpowiedź brzmi: tak. Jednak sumując składniki wynagrodzeń, należy uważać na wyłączenia ustawowe.

Ustawa o minimalnym wynagrodzeniu za pracę nie mówi, że ustalona na jej podstawie pensja minimalna obejmuje wyłącznie wynagrodzenie zasadnicze. Wręcz przeciwnie, przewiduje, że składają się na nią te składniki wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy, które zostały zaliczone do wynagrodzeń osobowych przez Główny Urząd Statystyczny (art. 6 ust. 4 ustawy). Odpowiednią listę można znaleźć pod adresem: www.stat.gov.pl, zakładka "formularze sprawozdawcze" (załączniki do objaśnień do formularzy Z-06, Z-03). Na liście tej znajdują się m.in. wynagrodzenia zasadnicze, dodatki do wynagrodzenia (np. stażowe czy za warunki pracy), premie i nagrody, wynagrodzenie chorobowe.

Oznacza to, że wynagrodzenie zasadnicze w umowie o pracę może być określone na niższym poziomie niż minimalna pensja. Pod warunkiem jednak, że po zsumowaniu wszystkich składników płaca nie będzie niższa niż ustawowe minimum.

Uwaga, nie wszystkie składniki umieszczone na liście GUS mogą być sumowane przy obliczaniu minimalnego wynagrodzenia za pracę. Art. 6 ust. 5 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę każe bowiem wyłączać nagrody jubileuszowe, odprawy emerytalne i rentowe oraz wynagrodzenie za godziny nadliczbowe. Tych składników absolutnie nie wolno sumować z innymi, wypłacanymi pracownikowi, ustalając łączną pensję miesięczną pracownika.

A co z dodatkiem za pracę w nocy? Otóż znajduje się on co prawda w wykazie GUS, ale ze względu na charakter tego dodatku i sposób jego obliczania nie można go włączyć do składników minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Stanowi on przecież rekompensatę za pracę w warunkach uciążliwych (nocnych), zakłócających normalny biologiczny rytm człowieka. Liczony jest natomiast w wysokości 20 proc. stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę (art. 1518 k.p.). Gdyby go uznać za składnik minimalnego wynagrodzenia za pracę, to pracownik nie otrzymałby żadnej gratyfikacji za uciążliwość pracy w nocy i byłby tak samo wynagradzany, jak za pracę w dzień. To jednak może być potraktowane jako dyskryminacja ze względu na warunki pracy (art. 18 k.p.). Dlatego, zdaniem części prawników, nie powinien być uwzględniany w minimalnym wynagrodzeniu za pracę.

Uwaga, jeśli wysokość wynagrodzenia została zapisana w umowie o pracę, a teraz ma być zmniejszone, to zmiana ta wymaga albo porozumienia zmieniającego, albo wypowiedzenia zmieniającego.

- W połowie kwietnia chcemy zatrudnić osobę, która pracowała dla naszej firmy przez ostatni rok na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego. Czy w nowej umowie o pracę możemy zapisać, że wynagrodzenie pracownika będzie wynosić 80 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę? - pyta pani Alina.

W pierwszym roku pracy pensja pracownika może wynosić 80 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę. W umowie o pracę można więc zapisać, że pensja pracownika będzie wynosiła 80 proc. minimalnego wynagrodzenia. Do okresu tego nie wlicza się zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego (art. 6 ust. 3 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę).

- Chcemy zatrudnić osobę, która wcześniej przez pół roku pracowała na podstawie umowy o pracę, a następnie przez rok na umowie-zleceniu. Czy w takim wypadku w umowie o pracę możemy zapisać, że pracownik będzie otrzymywać wynagrodzenie w wysokości 80 proc. minimum ustawowego (748,80 zł)? -pyta pan Bartłomiej.

Wszystko zależy od tego, czy od umowy-zlecenia były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne. Jeśli tak, to pracownik powinien mieć zagwarantowane 100 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę. Jeśli nie, to przez pół roku pracownik może otrzymywać 80 proc. minimalnego wynagrodzenia.

Do pierwszego roku pracy wlicza się takie okresy zatrudnienia, za które były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne (art. 6 ust. 3 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę).

Takim okresem jest na pewno okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę (pół roku). Jeśli chodzi o umowę-zlecenie, to zasadniczo składki na ubezpieczenia społeczne są od niej odprowadzane obowiązkowo, z wyjątkiem gdy osoba świadcząca pracę:

-jest uczniem gimnazjum,

- jest uczniem szkoły ponadgimnazjalnej,

- jest uczniem szkoły ponadpodstawowej,

- jest studentem, do ukończenia 26 lat (por. art. 6 ust. 1 i 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych),

- równocześnie ma obowiązkowo opłacane składki z innego tytułu (por. art. 9 ust. 2, 2a, 4a i 4b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Jeśli okaże się, że pracownik nie podlegał wyłączeniom i za cały okres pracy na umowie-zleceniu miał opłacane składki na ubezpieczenia społeczne, to okres ten należy zaliczyć do okresów zatrudnienia w pierwszym roku pracy. A to oznacza, że pracodawca nie może mu ustalić pensji w wysokości 80 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę.