O popularności tego rozwiązania świadczą liczne wnioski o interpretację. Przykładem odpowiedzi na takie pytanie jest pismo Izby Skarbowej w Warszawie z 14 sierpnia 2012 r. (IPPB2/415-556/12-2/AS). Z wnioskiem o interpretację wystąpiła spółka z o.o., która posiada 24 samochody.

Spółka zamierza przekazać je pracownikom w celu realizacji obowiązków służbowych. Sposób i zakres wykorzystywania samochodów służbowych będzie uregulowany w regulaminie oraz w umowach. Będzie z nich wynikać, że spółka zobowiązuje swoich pracowników do garażowania samochodów służbowych poza siedzibą spółki (u poszczególnych pracowników).

Regulamin i umowy

Spółka sprecyzowała, że poprzez odpowiednie zapisy w regulaminie oraz w umowie dotyczącej użytkowania samochodów służbowych, pracownicy zostaną zobowiązani m.in. do  bezpiecznego parkowania i garażowania samochodów w  miejscu swojego zamieszkania.  Wyjaśniła, że pracownicy bardzo często bezpośrednio z domu dojeżdżają do miejsc spotkań z kontrahentami oraz do innych miejsc, gdzie mają być wykonywane obowiązki służbowe. Parkowanie obok domu ma więc usprawnić wykonywanie obowiązków służbowych. Spółka podkreśliła, że ma punkty handlowe rozmieszczone w całym kraju.

Pytanie brzmiało: czy w takiej sytuacji pracownicy uzyskują przychód podlegający opodatkowaniu PIT?

Izba skarbowa zgodziła się z wnioskodawcą, że przychód nie powstaje. W pierwszej kolejności powołała się na art. 11 i 12 ustawy o PIT.

Wynika z nich, że przychodami z szeroko rozumianego stosunku pracy są wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość świadczeń pieniężnych w naturze, bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń.

Istotny kodeks pracy

Izba zauważyła jednak, że przepisy dotyczące określania przychodu ze stosunku pracy, w szczególności dotyczące innych nieodpłatnych świadczeń, należy rozpatrywać z uwzględnieniem regulacji określających zasady użytkowania i dbania przez pracowników o powierzone pracownikom mienie.

Z art. 124 § 1 kodeksu pracy wynika, że pracownik, któremu powierzono z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się:

1) pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności,

2) narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze,

– odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym mieniu.

Paragraf 2 tego artykułu mówi, że pracownik odpowiada w pełnej wysokości również za szkodę w mieniu innym niż wymienione w § 1, powierzonym mu z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się.

Izba zaznaczyła, że z tych regulacji wynika, iż realizacja obowiązków służbowych przez pracownika nie może generować dla tego pracownika dodatkowego przychodu ze stosunku pracy.

To część obowiązków

W podsumowaniu interpretacji czytamy, że „przydzielenie samochodu służbowego pracownikom i wyznaczenie przez płatnika miejsca garażowania w miejscu zamieszkania tych osób bądź w jego pobliżu gwarantującym jego bezpieczeństwo, a tym samym stałą gotowość do użytkowania i osiągania przychodu, wynikające z charakteru pracy na danym stanowisku nie stanowi przychodu pracownika ze stosunku pracy, o ile samochody te będą wykorzystywane w celach służbowych.

W konsekwencji, jazdy samochodami służbowymi z miejsca zamieszkania (miejsca garażowania) do miejsca wykonywania pracy oraz z miejsca wykonywania pracy do miejsca zamieszkania (miejsca garażowania) nie będą również generowały przychodu ze stosunku pracy. Przejazdy te bowiem będą stanowiły realizację celu służbowego jakim jest dbałość o powierzone mienie spółki wyrażająca się poprzez garażowanie samochodu służbowego w miejscu zamieszkania pracownika”.

Taka wykładnia przepisów wynika także z innych interpretacji, np. odpowiedzi Izby Skarbowej w Warszawie: z 9 sierpnia 2012 r. (IPPB4/415-480/ 12-2/MP), z 24 lipca 2012 r. (IPPB2/415-402/12-2/MK) i z 19 czerwca 2012 r. (IPPB4/415-319/12-2/JK2).

Gdy zatrudniony jeździ po godzinach

Jeśli pracownik używa firmowego samochodu do celów prywatnych (np. jedzie nim na  urlop) i za to nie płaci, to osiąga przychód. Zasady jego ustalenia zależą od tego, czy pojazd jest własnością firmy, czy też jest przez nią używany na podstawie umowy leasingu.

Tym pierwszym przypadkiem zajmowała się Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 10 sierpnia 2012 r. (IPPB4/415-381/ 12-4/MP). Wyjaśniła, że w takiej sytuacji pracodawca powinien wartość nie- odpłatnego świadczenia dodać do innych przychodów pochodzących ze stosunku pracy i od łącznej kwoty odprowadzić miesięczną zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Wysokość przychodu ustala się na podstawie art. 11 ust. 2 – 2b ustawy o PIT.

W podsumowaniu interpretacji czytamy: „ponieważ w przedstawionym stanie faktycznym w ramach prowadzonej działalności gospodarczej spółka nie świadczy usług najmu samochodów, to w celu ustalenia wartości świadczenia w postaci udostępniania własnych samochodów służbowych do celów prywatnych pracowników – spółka jako pracodawca – powinna uwzględnić ceny rynkowe stosowane przez firmy zajmujące się wynajmem samochodów tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia, w myśl art. 11 ust. 2a pkt 4 ustawy o PIT.

Ustalając przychód z udostępniania samochodu służbowego do celów prywatnych pracownika należy wziąć pod uwagę m.in. markę samochodu, rok produkcji, stan techniczny, przebieg, wyposażenie i porównać z cenami usług świadczonych przez działające na  tym samym terenie co spółka firmy zajmujące się wynajmem takich samochodów, które po analizie powyższych kryteriów odpowiadają samochodowi wykorzystywanemu przez pracownika”.

Pojazdy w leasingu

Inne zasady obowiązują, gdy pracownik jeździ samochodem, którego firma używa na  podstawie umowy leasingu. Tak wynika z interpretacji indywidualnej ministra finansów z 27 stycznia 2012 r. (DD3/ 033/6/KDJ/12/PK-71). Minister powołał się m.in. na art. 709 kodeksu cywilnego.

Zgodnie z  nim usługa leasingowa to umowa, w której jedna ze stron (leasingodawca) zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie, oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu, w  uzgodnionych ratach, wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego.

Minister zauważył, że wnioskodawca zawierając umowę leasingu, kupuje u innego podmiotu usługi w niej wymienione. Zakup tej usługi powinien więc być brany pod uwagę przy ustalaniu uzyskiwanych przez pracownika nieodpłatnych świadczeń z tytułu prawa do korzystania z pojazdu dla celów prywatnych.

W podsumowaniu czytamy: „w przypadku samochodów użytkowanych przez wnioskodawcę na podstawie umowy leasingu, ustalenia wartości pieniężnej nieodpłatnego świadczenia należy dokonać w oparciu o postanowienia art. 11 ust. 2a pkt 2 ustawy. Przedmiotem świadczenia na rzecz pracownika będzie bowiem usługa zakupiona u innego podmiotu”.

Decyduje więc cena zakupu tych usług. Minister zauważył, że za taką wykładnią przepisów opowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z 28 lipca 2011 r. (I SA/Gd 474/ 11, orzeczenie prawomocne).

Sąd ten uznał, że „odrębność prawna najmu i leasingu nie uzasadnia poglądu, że sposób kalkulacji opłat istotnie odróżnia sytuację prawną podmiotów w zakresie wartości przedmiotu świadczenia. W tym  zakresie powołany przepis jest jednoznaczny – wartość pieniężną nieodpłatnego świadczenia, którego przedmiotem są usługi zakupione, ustala się według cen zakupu”.

Taka odpowiedź nie rozwiązuje jednak wszystkich problemów firm. Muszą one bowiem zdecydować, jaka część zakupionej usługi jest wykorzystywana do  celów prywatnych. Na takie pytania organy podatkowe nie chcą natomiast odpowiadać. Argumentują, że w interpretacjach indywidualnych ich zadaniem jest wykładnia przepisów, a nie weryfikowanie obliczeń podatników.

Kiedy powstaje przychód

Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o PIT przychodami, co do zasady, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

W myśl art. 12 ust. 1 tej ustawy za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności:

wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Jak wyceniać nieodpłatne przychody

Zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy o PIT wartość pieniężną świadczeń w naturze, z zastrzeżeniem art. 12 ust. 2, określa się na podstawie cen rynkowych

stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu

i miejsca ich uzyskania.

Ustęp 2a tego artykułu mówi, że wartość pieniężną innych nieodpłatnych

świadczeń ustala się:

1) jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia – według cen stosowanych wobec innych odbiorców;

2) jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione – według cen zakupu;

3) jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku – według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku;

4) w pozostałych przypadkach – na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.

Z art. 11 ust. 2b wynika, że jeśli świadczenia są częściowo odpłatne, przychodem podatnika jest różnica pomiędzy wartością tych świadczeń, ustaloną według zasad określonych w ust. 2 lub 2a, a odpłatnością ponoszoną przez podatnika.