Polscy przedsiębiorcy, którzy historycznie interesowali się wykorzystaniem dofinansowań z funduszy UE, przekonywali się, że wiodącym wątkiem, który chętnie wspierany jest dotacjami, jest wątek prac badawczo-rozwojowych i innowacji. Niemal w każdym instrumencie wsparcia – pomijając te nastawione na aspekty środowiskowe i energetyczne – mieliśmy do czynienia albo z wymogiem posiadania wyników prac badawczo-rozwojowych, albo z planami na ich realizację, albo z tworzeniem zaplecza badawczego, albo z promowaniem innowacji będących wynikiem prac B+R za granicą.
Nowe obszary pomocowe
Dziś wątek ten wciąż pozostaje jednym z głównych obszarów wspieranych dotacjami bezpośrednimi czy też poprzez wykorzystanie ulg podatkowych. Obok niego jednak klaruje się zupełnie nowy obszar, który chętnie jest wspierany i dotowany w obecnej perspektywie finansowej. Chodzi tu o szeroko rozumianą automatyzację, cyfryzację i transformację firm w kierunku tak zwanego Przemysłu 4.0, w szczególności zaś transformację wykorzystującą rozwiązania z zakresu sztucznej inteligencji czy uczenia maszynowego. Przyjrzyjmy się kilku najciekawszym instrumentom wsparcia z tego zakresu.
Czytaj więcej
Pandemia wpłynęła na całe nasze życie gospodarcze, społeczne i prywatne – w większości negatywnie. Jednak są dziedziny, w których stała się katalizatorem zmian; tak jest na przykład w przypadku cyfryzacji.
Fundusze europejskie dla Polski Wschodniej
W ramach programu Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej (FEPW) przewidziano instrument dotacyjny, który ma za zadanie kompleksowo wspierać firmy (wyłącznie te z sektora MŚP i wyłącznie te prowadzące działalność gospodarczą na terenie Polski Wschodniej) (>patrz ramka) w procesie transformacji w kierunku Przemysłu 4.0, poprzez automatyzację i robotyzację ich procesów. Instrument nosi nazwę „Automatyzacja i robotyzacja w MŚP”, a nabór wniosków o dofinansowanie z tego instrumentu przewidziano pomiędzy 2 sierpnia a 25 października bieżącego roku. Wnioski o dofinansowanie będzie można składać do Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości.
Ponieważ projekty ingerujące w fundamenty działania przedsiębiorstw wymagają dobrego przygotowania i diagnozy, wsparcie w tym instrumencie podzielono niejako na dwa podetapy.
1. W pierwszym kroku finansowaniem zostaną objęte wydatki przeznaczone na przeprowadzenie audytu technologicznego lub inaczej diagnozy dojrzałości cyfrowej przedsiębiorstwa oraz na opracowanie mapy drogowej transformacji cyfrowej. To właśnie w ramach takich analiz strategicznych może się okazać, że przedsiębiorstwo wymaga zastosowania zaawansowanych rozwiązań cyfrowych, w tym bazujących na sztucznej inteligencji.
Przeprowadzenie diagnozy i przygotowanie mapy drogowej należy zaplanować jeszcze przed złożeniem wniosku, gdyż wyniki tych analiz stanowią obowiązkowy załącznik. Niemniej wydatki związane z przeprowadzeniem tych działań mogą zostać post factum zrefundowane (maksymalna dotacja na tę część projektu wynosi 70 tys. zł)
2. W kroku drugim następuje wdrożenie, wynikających z opracowanej mapy drogowej, działań dotyczących automatyzacji i robotyzacji, których obowiązkowym efektem ma być także wdrożenie innowacji w procesie produkcji. W tej części przedsiębiorcy mogą pozyskać maksymalnie 3 miliony zł dofinansowania (minus to, co otrzymali w ramach refundacji kosztów przygotowania mapy drogowej). Dokładny poziom dofinansowania będzie zależeć od lokalizacji inwestycji.
Warto dodać, że wspomniana pula dofinansowania może zostać wykorzystana na pokrycie kilku kategorii kosztów, m.in.:
- kosztów usług doradczych związanych z przeprowadzeniem audytu technologicznego oraz opracowaniem i wdrożeniem mapy drogowej,
- kosztów nabycia środków trwałych (maszyn lub urządzeń),
- kosztów nabycia oprogramowania lub innych wartości niematerialnych i prawnych (np. licencji na rozwiązania technologiczne oparte na AI),
- kosztów robót i materiałów budowlanych, jeżeli są bezpośrednio związane z instalacją maszyn i urządzeń.
Krajowy Plan Odbudowy
Podmioty duże (właśnie ze względu na swój status) (>patrz ramka) nie mogą skorzystać z dofinansowania w ramach ww. programu dla Polski Wschodniej. Na szczęście jednak nie są zupełnie pozbawione możliwości pozyskania wsparcia na podobne inwestycje.
Z pomocą przychodzi tu Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności, w ramach którego Ministerstwo Aktywów Państwowych ogłosiło nabór na „Inwestycje wspierające robotyzację i cyfryzację w przedsiębiorstwach” (działanie A2.1.1). Nabór wniosków rozpoczął się 6 lipca i potrwa do 14 września br. W tym czasie duże firmy mogą przygotować wnioski o dofinansowanie i złożyć je do oceny.
W ramach tego instrumentu finansowaniu będzie podlegała realizacja projektów polegających na wdrażaniu rozwiązań przyczyniających się do transformacji cyfrowej, w szczególności projektów związanych z robotyzacją, sztuczną inteligencją lub cyfryzacją procesów, technologii, produktów lub usług. Możliwe jest wręcz dofinansowanie wdrożenia inteligentnych linii produkcyjnych czy też budowy całych inteligentnych fabryk, bazujących na systemach samouczących się i inteligentnie sterujących procesami.
Instrument ten przewiduje jednak pewne ograniczenia. O wsparcie mogą się bowiem ubiegać się wyłącznie te projekty, których wartość mieści się w przedziale między 8 a 140 milionów zł oraz takie, których realizacja zakończy się przed 30 czerwca 2026 r. Z kolei aby zwiększyć szanse na pozyskanie wsparcia, należy zadbać o spełnienie możliwie dużej liczby kryteriów oceny. W tym kontekście promowane będą m.in. te przedsięwzięcia, które:
- charakteryzują się wysoką gotowością inwestycji do wdrożenia (posiadają np.: projekt techniczny, studium wykonalności, analizy ekonomiczne, decyzję środowiskową czy pozwolenie na budowę),
- zakładają stworzenie nowych, wysokospecjalistycznych miejsc pracy,
- zakładają zakończenie realizacji projektu już w IV kwartale 2024 roku,
- przewidują redukcję emisji środowiskowych i ograniczenie konsumpcji energii (wskutek działań projektowych),
- przewidują zwiększenie zdolności produkcyjnych przedsiębiorstwa.
Podobnie jak w przypadku programu dla Polski Wschodniej dokładany poziom wsparcia zależeć będzie od lokalizacji inwestycji na terenie kraju, przy czym niezwykle istotne jest w tym przypadku, że projekty ulokowane w Warszawie i okalających gminach nie będą mogły ubiegać się o dofinansowanie.
Ścieżka SMART
Analizując możliwości wsparcia cyfrowej transformacji przedsiębiorstwa, nie można zapominać o najpopularniejszym obecnie instrumencie, dostępnym tak dla sektora MŚP, jak i firm dużych, czyli o Ścieżce SMART.
Instrument ten może wspierać cały wachlarz działań rozwojowych planowanych do realizacji przez przedsiębiorców – począwszy od realizacji projektów badawczo-rozwojowych oraz wdrożeń innowacji, przez rozbudowę zaplecza B+R, zazielenienie i cyfryzację, aż po internacjonalizację i podnoszenie kompetencji kadr. Kluczowym modułem w kontekście omawianej tematyki jest moduł „Cyfryzacja”. Moduł ten umożliwia dofinansowanie transformacji cyfrowej przedsiębiorstw, w tym także poprzez zastosowanie najbardziej zaawansowanych technologii wykorzystujących sztuczną inteligencję oraz zapewnienie cyberbezpieczeństwa prowadzonej działalności. Aktywności zaplanowane w module muszą oczywiście prowadzić do wdrożenia innowacji produktowej lub procesowej przynajmniej na poziomie przedsiębiorstwa, ale w kontekście dofinansowywanych działań nie powinno to stanowić dużego wyzwania. Warto też pamiętać, że z możliwości uzyskania wsparcia wykluczone są wydatki na zakup oprogramowania biurowego, księgowego czy systemów operacyjnych komputerów osobistych. Innymi słowy, rozwiązania rutynowe, wykorzystujące powszechnie znane i dostępne technologie nie będą obejmowane dotacją.
Przedsiębiorcy interesujący się Ścieżką SMART muszą pamiętać, że moduł „Cyfryzacja” jest modułem fakultatywnym, a firmy mogą uwzględnić go w swoich planach inwestycyjnych dopiero wówczas, gdy w tych planach znajdą się najpierw moduły obowiązkowe. Dla firm dużych moduł obowiązkowy to „Działalność B+R”. Z kolei firmy z sektora MŚP mogą wybrać „Działalność B+R” lub „Wdrożenie Innowacji” jako moduł obowiązkowy.
Na koniec warto zaznaczyć, że drugi tegoroczny nabór wniosków w ramach Ścieżki SMART został przedłużony i potrwa aż do 30 października bieżącego roku. Daje to czas na dogłębne przemyślenie planowanego projektu, doszlifowanie jego założeń oraz przegotowanie kompletnego i precyzyjnego wniosku o dofinansowanie.
Najbliższe nabory wniosków Ścieżki SMART:
- projekty indywidualne firm MŚP i firm dużych: 10 maja-30 października 2023 r. oraz marzec-kwiecień 2024 r.,
- projekty na rzecz dostępności – 6 lipca-30 października 2023 r.,
- projekty konsorcyjne: 14 listopada 2023 r.-8 lutego 2024 r.
Ulgi podatkowe
Pozyskanie dofinansowania w postaci bezpośredniej dotacji to niemal zawsze skomplikowany proces o niepewnym rezultacie. Swoje wnioski składa wielu przedsiębiorców, a wsparcie otrzymują wyłącznie najlepsi, czyli ci, którzy w danym konkursie najlepiej wpisali się w kryteria oceny wniosków i otrzymali w tej ocenie najwięcej punktów. Co jednak z tymi, którym nie uda się otrzymać pozytywnej rekomendacji? Na szczęście nie są oni całkowicie pozbawieni możliwości skorzystania z preferencji w związku z planowanymi do zrealizowania działaniami nakierowanymi na robotyzację czy transformację cyfrową. W polskim porządku podatkowym obowiązuje tak zwana ulga na robotyzację. Jest to instrument dostępny dla podatników osiągających dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej, które opodatkowane są na ogólnych zasadach według skali podatkowej lub podatkiem liniowym. Ulga ta nie wymaga specjalnego aplikowania czy przygotowywania wniosków o wsparcie. Każdy podatnik, który spełni wymogi opisane w przepisach, może z tej ulgi skorzystać przy okazji składania rocznego zeznania podatkowego.
Ulga na robotyzację polega w praktyce na dodatkowym odliczeniu od podstawy opodatkowania 50 proc. kosztów uzyskania przychodów poniesionych na robotyzację. Innymi słowy, 100 proc. odliczamy jako koszt uzyskania przychodów, a dodatkowe 50 proc. jako odliczenie w ramach ulgi.
Należy jednak pamiętać, że nie każdy poniesiony koszt może być w ramach ulgi dodatkowo odliczony. Do odliczenia kwalifikują się przede wszystkim, choć nie wyłącznie, koszty nabycia fabrycznie nowych:
- robotów przemysłowych,
- maszyn i urządzeń peryferyjnych do robotów,
- maszyn, urządzeń oraz innych rzeczy, funkcjonalnie związanych z robotami przemysłowymi (np. czujniki, sterowniki, zamki bezpieczeństwa i inne),
- maszyn, urządzeń lub systemów służących do zdalnego zarządzania, diagnozowania, monitorowania lub serwisowania robotów przemysłowych,
- urządzeń do interakcji pomiędzy człowiekiem a maszyną do robotów przemysłowych.
Do wsparcia kwalifikuje się też koszty nabycia wartości niematerialnych i prawnych, niezbędnych do poprawnego uruchomienia i przyjęcia do używania robotów przemysłowych oraz ww. środków trwałych. W praktyce coraz częściej tego typu oprogramowanie bazuje na zaawansowanych technologiach cyfrowych i uczącej się sztucznej inteligencji, która umożliwia robotom automatyczne i autonomiczne działanie.
Warto też w tym kontekście wspomnieć jaka jest definicja robota przemysłowego, gdyż nie każde urządzenie musi się w nią wpisywać. Przez robota przemysłowego należy rozumieć automatycznie sterowaną, programowalną, wielozadaniową i stacjonarną lub mobilną maszynę, o co najmniej trzech stopniach swobody, posiadającą właściwości manipulacyjne bądź lokomocyjne, która spełnia łącznie następujące warunki:
- wymienia dane w formie cyfrowej z urządzeniami sterującymi i diagnostycznymi lub monitorującymi w celu zdalnego: sterowania, programowania, monitorowania lub diagnozowania,
- jest połączona z systemami teleinformatycznymi, usprawniającymi procesy produkcyjne,
- jest monitorowana za pomocą czujników, kamer lub innych podobnych urządzeń,
- jest zintegrowana z innymi maszynami w cyklu produkcyjnym podatnika.
Ulgę na robotyzację wprowadzono do polskiego systemu podatkowego w 2022 r. i przewidziano określony okres jej trwania. Będzie ona zatem obejmować koszty poniesione na robotyzację w latach 2022-2026.
Podstawa prawna:
- art. 52jb ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 2647 ze zm.)
- art. 38eb ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 2587 ze zm.)
Polska Wschodnia i duży podmiot
Przez Polskę Wschodnią należy rozumieć województwa: lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie, mazowieckie z wyłączeniem regionu warszawskiego stołecznego, tj. m. st. Warszawa oraz powiatów: grodziskiego, legionowskiego, mińskiego, nowodworskiego, otwockiego, piaseczyńskiego, pruszkowskiego, warszawskiego zachodniego i wołomińskiego.
Przez podmiot duży należy rozumieć firmę, która z uwzględnieniem powiązań kapitałowych i osobowych, przez dwa kolejne lata obrachunkowe ma zatrudnienie przekraczające 250 RJR (liczba pracowników zatrudnionych na pełnych etatach w obrębie danego przedsiębiorstwa lub w jego imieniu w ciągu całego uwzględnianego roku) lub jednocześnie jej obroty przekraczają 50 mln euro i suma bilansowa przekracza 43 mln euro.
Zdaniem autora
Błażej Czajkowski menedżer w Dziale Doradztwa Podatkowego, EY Polska
Cyfryzacja drogą do rozwoju
Cyfryzacja przedsiębiorstw, w tym wykorzystanie najnowocześniejszych rozwiązań bazujących na sztucznej inteligencji i uczeniu maszynowym, to nowy kierunek rozwoju gospodarki. Instytucje odpowiedzialne za udzielanie wsparcia (krajowe i europejskie) zachęcają firmy do realizacji procesów transformacyjnych, wierząc głęboko, że to poprawi ich efektywność funkcjonowania oraz ostatecznie pozycję konkurencyjną firm europejskich na tle świata.
Razem z wciąż wspieranymi procesami badawczo-rozwojowymi i innowacyjnymi oraz naciskiem na redukcję zużycia energii i redukcję negatywnego wpływu na środowisko, transformacja cyfrowa tworzy trio, które w najbliższych latach będzie stanowić fundament europejskiej gospodarki. Kto tym trendom się nie podda, ten będzie odczuwał coraz większe trudności w codziennym funkcjonowaniu na rynku. A skoro konieczne jest podjęcie tej rękawicy, to warto jest skorzystać ze wsparcia publicznego, które wspomoże realizację tego wyzwania.