Fiskus kontroluje ulgi i inne preferencje

- Prowadzę jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie małej gastronomii i wybrałam jako formę opodatkowania zasady ogólne, czyli skalę podatkową. Zatrudniam dwóch pracowników na zlecenie. Dodatkowo pracuję na podstawie umowy o pracę w wymiarze półetatu w biurze. Od roku jestem osobą samotnie wychowującą małoletnie dziecko, które nie ma żadnych dochodów. Czy mogę skorzystać z preferencyjnego opodatkowania swoich dochodów? Czy ulga dla osób samotnie wychowujących dzieci przysługuje z pracy oraz z działalności, czy tylko z jednego źródła dochodu? Czy mogę odliczać ulgę w trakcie roku, czy wyłącznie w rocznym zeznaniu podatkowym?– pyta czytelniczka.

Czytaj więcej

Prawo

PIT: samotny rodzic rozliczy się z dzieckiem po staremu

Samotni rodzice mogą odetchnąć z ulgą. Sejm poparł w czwartek poprawkę Senatu przywracającą wspólne rozliczenie osób samotnie wychowujących dzieci na zasadach sprzed 1 stycznia 2022 r.

Początkowo Polski Ład zlikwidował ulgę dotyczącą preferencyjnego opodatkowania osób samotnie wychowujących dzieci na podstawie poprzednio obowiązującego art. 27ea ustawy o PIT. Spotkało się to jednak z powszechną krytyką, wobec czego kolejną nowelizacją ustawyo PIT przywrócono możliwość skorzystania z ulgi dla samotnych rodziców, ale w zmienionej formie. Nowe przepisymają zastosowanie do dochodów osiągniętych od 1 stycznia 2022 r. Skarbówka zaczyna obecnie kontrole rozliczeń PIT za ubiegły rok, także preferencyjnego opodatkowania dochodów uzyskiwanych przez samotnych rodziców i opiekunów.

Kto może skorzystać

Osobami uprawnionymi do stosowania preferencyjnego opodatkowania dochodów są rodzice oraz opiekunowie samotnie wychowujący dzieci małoletnie lub pełnoletnie. Warunkiem do zastosowania ulgi jest posiadanie przez rodzica lub opiekuna prawnego nieograniczonego obowiązku podatkowego. Oznacza to, że osoby opiekujące się dziećmi musząmieszkać w Polsce i płacić podatek w Polsce. Ustawodawca rozszerzył ulgę także na nierezydentów, ale pod pewnymi warunkami. Według art. 6 ust. 4g ustawy o PIT ulga ma zastosowanie także do osób, które samotnie wychowują dzieci oraz:

- mieszkają w innym państwie Unii Europejskiej niż Polska lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej,

- uzyskałypodlegające opodatkowaniu w Polsce przychody w wysokości stanowiącej co najmniej 75 proc. całkowitego przychodu osiągniętego w danym roku podatkowym oraz

- udokumentowały miejsce zamieszkania dla celów podatkowych certyfikatem rezydencji.

Zgodnie z art. 6 ust. 4c ustawy o PIT prawo do skorzystania z preferencyjnego opodatkowania zależy od posiadania w danym roku przez rodzica lub opiekuna samotnie wychowującego dziecko statusu:

- panny,

- kawalera,

- wdowy,

- wdowca,

- rozwódki,

- rozwodnika,

- osoby, w stosunku doktórej orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub

- osoby, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.

Rodzic lub opiekun może wychowywać dziecko przez część roku podatkowego, nie musi samotnie wychowywać dziecka przez cały rok podatkowy. Ulga dotyczy wychowywania dzieci:

- małoletnich,

- pełnoletnich, które pobierają zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną, a także

- pełnoletnich do ukończenia przez nie 25 roku życia, uczących się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty.

Zgodnie z art. 7 ustawy o PIT przy wyliczaniu ulginależy uwzględniać dochody małoletnich dzieci.Podlegają one doliczeniu dodochodów samotnego rodzica. Powołany przepis stanowi, że dochody małoletnich dzieci własnych i przysposobionych, z wyjątkiem dochodów z ich pracy, stypendiów oraz dochodów z przedmiotów oddanych im do swobodnego użytku, podlegające opodatkowaniu w  Polsce, dolicza się do dochodów rodziców, chyba że rodzicom nie przysługuje prawo pobierania pożytków ze źródeł przychodów dzieci.Oznacza to, że dochodów uzyskiwanych przez dziecko z pracy zarobkowej oraz dochodów osiąganych z posiadanego majątku, np. z najmu lokalu, nie dolicza się do dochodów rodziców lub opiekunów. Wobec tego powstaje pytanie czy rodzic lub opiekun nie straci prawa do ulgi, gdy dziecko pracuje albo posiada majątek, na którym zarabia.

Do wysokości limitu

Jeśli dochody dziecka przekroczą określoną wysokość, to samotny rodzić lub opiekun straci prawo do preferencyjnego opodatkowania swoich dochodów. Preferencyjne zasady opodatkowania nie będą miały zastosowania, jeżeli dziecko osiągnie w roku podatkowym dochody w łącznej wysokości przekraczającej dwunastokrotność renty socjalnej w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego (art. 6 ust. 4e ustawy o PIT). W grudniu 2022 r. renta socjalna wynosiła 1338,44 zł, zatem limit obowiązujący w zeznaniu za 2022 r. i w roku bieżącym to 16 061,28 zł(wysokość renty socjalnej z grudnia 2023 r. jeszcze nie jest znana, więc należy stosować tę kwotę).

Do limitu dochodów dzieckawlicza się dochody opodatkowane według skali podatkowej osiągnięte z pracy w Polsce oraz zagranicą, a także dochody z kapitałów pieniężnych wykazywane w zeznaniu PIT-38, a więc. m.in. z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, posiadania udziałów akcji w spółkach lub z odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych. Do ww. limitu wlicza się także przychody zwolnione z podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 i 152 ustawy o PIT, do których należą przychody uzyskiwane w ramach ulgi dla młodych oraz ulgi na powrót z zagranicy. Należy pamiętać, że niektóre źródła przychodów dziecka, nawet jeśli nie przekroczą kwoty 16 061,28 zł, pozbawiają rodzica lub opiekuna prawa do ulgi. Są to dochody dziecka uzyskiwane z działalności gospodarczej opodatkowane podatkiem liniowym, podatkiem tonażowym, kartą podatkową lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Dziecko może zatem prowadzić firmę opodatkowaną według skali podatkowej, może otrzymywać dochody z umowy o pracę, z umowy zlecenia lub umowy o dzieło, ale tylko do wysokości dochodu 16 061,28 zł brutto. Przekroczenie wskazanego limitu powoduje utratę przez rodzica lub opiekuna prawa do ulgi.

Uwaga na wyłączenia

Brak prawa dorozliczenia dochodów napreferencyjnych warunkach wystąpi, w sytuacji gdy osoba samotnie wychowująca dziecko prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem liniowym lub zryczałtowanym podatku dochodowym, podlega opodatkowaniu podatkiem tonażowym, z wyjątkiem przepisów dotyczących opodatkowania ryczałtem przychodów z tzw. prywatnego najmu. Najem nie jest więc przeszkodą do rozliczenia się wspólnie z dzieckiem. Osoba samotna nie rozliczy się wspólnie z dzieckiem, jeśli rozliczy swoje dochody wspólnie z małżonkiem jako wdowa lub wdowiec.

Jak obliczyć

Zasada preferencyjnego rozliczenia samotnego rodzica lub opiekuna polega na obliczeniu podatku w podwójnej wysokości od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dziecko. Prościej można to określić, że samotny rodzic lub opiekun rozliczy się w zeznaniu podatkowym wspólnie z dzieckiem, bo podzieli swoje dochody przez dwa, a podatek pomnoży przez dwa. Taki sposób opodatkowania spowoduje, że kwota wolna, która od stycznia 2022 r. wynosi 30 tys.zł, jest stosowana podwójnie, a więc wynosi 60 tys.zł. Wobec tego, stosując ulgę,dochody wykazane w zeznaniu podatkowym trzeba podzielić przez dwa, obliczyć podatek dochodowy według skali podatkowej i podatek ten pomnożyć przez dwa.

Przykład

Pan Robert (samotny ojciec) osiągnął w 2022 r.dochód z działalności gospodarczej w wysokości 100 tys.zł.Pan Robert płaci podatek według skali.

Ulga wynosi:

100 000 zł : 2 = 50 000 zł

50 000 zł x 12 proc. – 3600 zł = 2 400 zł

2 400 zł x 2 = 4 800 zł

Ulgę należy wykazać w zeznaniu rocznym PIT-36 lub PIT-37. Przepis art. 31a ust. 1 ustawy o PIT przewiduje, że samotny rodzic lub opiekun pracujący na etacie może również złożyć pracodawcy oświadczenie, że zamierza się rozliczyć wspólnie z dzieckiem, wobec czego pracodawca uwzględni podwójną kwotę wolną od podatku przy obliczaniu miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy. W praktyce oznacza to wyższą pensję netto. Jeśli osoba samotnie wychowująca dziecko straci prawo do ulgi, to również powinna zawiadomić o  tym fakcie pracodawcę.

Tylko jedna osoba skorzysta

Z preferencyjnego opodatkowania może skorzystać ten rodzic, który faktycznie samotnie zajmuje się dzieckiem. Przepisart. 6 ust. 4f ustawy o PIT stanowi, żesposób opodatkowania w sposób preferencyjny nie ma zastosowania do osoby, która wychowuje wspólnie z drugim rodzicem albo opiekunem prawnym co najmniej jedno dziecko, w tym również gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną, w związku z którą obydwojgu rodzicom zostało ustalone świadczenie wychowawcze zgodnie z art. 5 ust. 2a ustawy z 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz.U. z 2022 r., poz.  1577 ze zm.).

Organy skarbowe potwierdzają, że ulga nie może być stosowana, gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną. W interpretacji z 27 października 2022 r. (0115-KDIT2.4011. 543.2022.2.MD) dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wskazał, że „brzmienie art. 6 ust.4c ustawy opodatku dochodowym od osób fizycznych precyzuje pojęcie osoby samotnie wychowującej dzieci w taki sposób, aby nie budziło wątpliwości, iż prawo do preferencyjnego opodatkowania dochodów nie przysługuje wszystkim osobom stanu wolnego posiadającym dzieci własne lub przysposobione, o których mowa w art.6 ust. 4c, awyłącznie tym, które samotnie wychowują dzieci. (…) Do skorzystania ztej preferencji niewystarczające jest samo legitymowanie się określonym stanem cywilnym. Równie istotne jest samotne troszczenie się o byt materialny i rozwój emocjonalny dziecka bez udziału innej osoby, tj. wszczególności ojca lub matki dziecka.(…) W przypadku, gdy żadne z rodziców nie jest pozbawione władzy rodzicielskiej, rodzic, który faktycznie w roku podatkowym dziecko wychowuje, czyli sprawuje nad nim ciągłą opiekę, stale troszczy się obyt materialny i rozwój emocjonalny dziecka, ma prawo do przedmiotowej preferencji podatkowej. W sytuacji, gdy dziecko pozostaje pod stałą, codzienną opieką jednego rodzica, a drugi rodzic jest zobowiązany do płacenia alimentów oraz zajmowania się dzieckiem doraźnie (np. według uzgodnienia stron), status samotnego rodzica ma ten, który wykonuje wszystkie obowiązki, dzięki którym dziecko będzie wychowywane w sposób zapewniający jego prawidłowy rozwój”. W interpretacji z 26 czerwca 2023 r.(KDIP3-2.4011.446. 2023.2.AC)dyrektor KIS stwierdził z kolei, że „osobą samotnie wychowującą dziecko jest osoba, która w pełni lub w przeważającej mierze wychowuje dzieckobez udziału drugiego z rodziców, stale, na co dzień troszcząc się nie tylko o byt materialny, ale także rozwój emocjonalny dziecka. Przez wychowywanie należy bowiem rozumieć zapewnianie stałej opieki, prowadzącej do uzyskania pełnego rozwoju fizycznego i psychicznego”.

Podsumowanie

W omawianym przypadku osoba samotnie wychowująca małoletnie dziecko może skorzystać z preferencyjnych zasad opodatkowania w jednym zeznaniu podatkowym PIT-36, ponieważ w nim wykaże dochody ze stosunku pracy oraz z działalności gospodarczej. Dochody te sumuje się i od całości tych dochodów podatniczka zastosuje preferencyjne opodatkowanie jako samotny rodzic. Przepisy nie zabraniają przy tym, aby zastosować preferencję w trakcie roku podatkowego przy poborze zaliczki na podatek dochodowy PIT. Jednak w takim przypadku bezpieczniej jest stosować ulgę z jednego źródła przychodów, aby po zakończeniu roku nie okazało się, że limit ulgi został przekroczony i trzeba będzie dopłacić podatek. Dodatkowo samotny rodzic nie traci prawa do ulgi prorodzinnej. Warunkiem jest spełnienie wymogów dotyczących obu preferencji jednocześnie.

Podstawa prawna: art. 6 i art. 7 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 2647 ze zm.)