Tak uznał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 25 marca 2014 r., VI ACa 1211/13.
Powódki (spadkobierczynie zmarłego wspólnika) wniosły o zasądzenie od pozwanej spółki z o.o. wypłaty dywidendy, której nie wypłacono zmarłemu. Pozwana spółka wniosła o oddalenie powództwa, podnosząc, że wypłata dywidendy zgodnie z uchwałą była uzależniona od posiadanych przez spółkę środków i decyzję w tym zakresie powierzono zarządowi. Ponieważ brak decyzji zarządu o wypłacie dywidendy, roszczenie takie nie może być zrealizowane, a żądanie powódek jest przedwczesne, ponieważ nie stało się wymagalne.
Sąd okręgowy uwzględnił powództwo, uznając, że roszczenie powódek jest co do zasady usprawiedliwione. Zgodnie bowiem z art. 193 § 1 kodeksu spółek handlowych uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są wspólnicy, którym udziały przysługiwały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku. Z kolei stosownie do treści art. 193 § 4 k.s.h. dywidendę wypłaca się w dniu określonym w uchwale wspólników. Jeżeli uchwała wspólników takiego dnia nie określa, dywidenda jest wypłacana w dniu określonym przez zarząd. Zatem, w ocenie sądu, dniem powstania wierzytelności jest dzień, w którym następuje podjęcie uchwały o podziale zysku. Natomiast kwestia rzeczywistej wypłaty dywidendy to inne zagadnienie. O tym, kiedy wypłacić dywidendę, decyduje zarząd i ponosi on odpowiedzialność za błędnie podjętą decyzję lub jej brak. Fakt, że zarząd spółki nie podejmuje stosownej decyzji o wypłacie dywidendy, nie oznacza, iż powódki nie mają prawa do niej, które to prawo powstało w dniu podjęcia uchwały o podziale zysku. Spółka powinna wypłacić dywidendę niezwłocznie po wezwaniu przez powódki.
Od wyroku sądu okręgowego pozwana wniosła apelację. Sąd apelacyjny uznał, że sąd I instancji nie miał racji, wskazując, że roszczenie o wypłatę dywidendy staje się wymagalne od dnia podjęcia uchwały o podziale zysku – jest ono bowiem wymagalne dopiero po nadejściu terminu określonego w uchwale wspólników lub uchwale zarządu. Rację miał jednak, uznając, że gdy zarząd nie podejmie uchwały o dniu wypłaty dywidendy, należy stosować art. 455 kodeksu cywilnego w zw. z art. 2 k.s.h. Roszczenie o zapłatę dywidendy staje się wymagalne niezwłocznie po wezwaniu spółki do spełnienia tego świadczenia.
—Izabela Kwacz
Izabela Kwacz, aplikantka adwokacka w warszawskim biurze Rödl & Partner
Zgodnie z art. 191 § 1 k.s.h. wspólnik ma prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników. Z powołanej regulacji jednoznacznie wynika, że roszczenie o wypłatę dywidendy powstaje po kumulatywnym spełnieniu następujących przesłanek:
- osiągnięcie przez spółkę zysku,
- stwierdzenie tej okoliczności w sprawozdaniu finansowym spółki,
- podjęcie przez zgromadzenie wspólników uchwały o przeznaczeniu zysku do podziału pomiędzy wspólników (wyrok WSA w Rzeszowie z 27 września 2007 r., I SA/Rz 585/07).
W razie ziszczenia się tych przesłanek wspólnicy, którym przysługiwały udziały w spółce w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku, uzyskują prawo do dywidendy (chyba że zgromadzenie wspólników wyznaczy tzw. dzień dywidendy, według którego ustala się listę wspólników uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy). Zatem powzięcie przez zgromadzenie wspólników uchwały o podziale zysku powoduje powstanie roszczenia do dywidendy.
Odrębnym zagadnieniem jest kwestia rzeczywistej wypłaty dywidendy, czyli od kiedy staje się ona wymagalna. Zgodnie z art. 193 § 4 k.s.h. dywidenda jest wymagalna w dniu określonym w uchwale wspólników, a jeżeli uchwała wspólników takiego dnia nie określa, to w dniu określonym przez zarząd spółki (wyrok NSA z 29 września 2004 r. FSK 780/04, wyrok WSA we Wrocławiu z 22 czerwca 2005 r., I SA/Wr 2848/03). Jeśli uchwała zgromadzenia wspólników o podziale zysku nie określa terminu wypłaty dywidendy, to powstaje problem, kiedy uprawnienie do ustalenia dnia wymagalności dywidendy przechodzi ze wspólników na zarząd. Wymieniony przepis ani orzecznictwo nie rozstrzygają, do kiedy uchwałę taką wspólnicy powinni podjąć i od kiedy, w związku z jej brakiem, zarząd uzyskuje uprawnienie do wyznaczenia dnia wypłaty dywidendy. W piśmiennictwie przyjmuje się jednak, że omawiane uprawnienie zarządu aktualizuje się z chwilą formalnego zamknięcia zgromadzenia wspólników, na którym podjęto decyzję o podziale zysku. W takiej sytuacji zarząd jest zobligowany do podjęcia uchwały o terminie wypłaty dywidendy. W zakresie wypłaty dywidendy spółka jest w relacji do wspólników dłużnikiem. Sąd apelacyjny w komentowanym orzeczeniu słusznie wskazał, że zarząd – jako organ spółki – powinien podjąć stosowną uchwałę, biorąc pod uwagę kryteria określone w k.c. dotyczące zobowiązań bezterminowych (art. 354 § 1 k.c. w zw. z art. 2 k.s.h.).
W razie braku stosownej uchwały zarządu należy się odwołać do art. 455 k.c. w zw. z art. 2 k.s.h. Zgodnie z art. 455 k.c., jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania zobowiązania, które staje się wtedy wymagalne. Oznacza to, że roszczenie o wypłatę dywidendy stanie się wymagalne po wezwaniu spółki przez wspólnika do wypłaty. Przy czym po wezwaniu spółka byłaby zobowiązana do wypłaty niezwłocznie, a nie natychmiast (wyrok SN z 13 grudnia 2006 r., II CSK 293/06). Konieczność niezwłocznej wypłaty oznacza, że spółka powinna uwzględnić możliwość wypłaty dywidendy bez naruszania własnej płynności finansowej, podejmując jednocześnie wszelkie możliwe działania, aby jak najszybciej dokonać wypłaty.
Podsumowując, w celu uniknięcia jakichkolwiek sporów uchwała zgromadzenia wspólników o podziale zysku powinna kompleksowo określać: (i)
- wysokość dywidendy
- uprawnionych wspólników
- termin jej wypłaty. W razie braku określenia dnia wypłaty w uchwale, uprawnienie do wyznaczenia tego dnia przechodzi na zarząd spółki. Jeśli zarząd spółki zwlekałby z podjęciem uchwały, to wspólnik mający prawo do dywidendy powinien jak najszybciej wezwać spółkę do wypłaty należnego mu zysku.
