Samochód w firmie: nieodliczony VAT może być kosztem

Czy nieodliczona przez spółkę kwota VAT z tytułu wykorzystania po 1 kwietnia 2014 r. samochodów nie tylko do czynności opodatkowanych będzie dla niej kosztem uzyskania przychodu?

– pyta czytelnik.

Obowiązujące od 1 kwietnia br. zmiany w ustawie o VAT dają podatnikom prawo do odliczenia 50 proc. podatku zawartego na fakturze dokumentującej zakup samochodu osobowego lub jego leasing. Jest tak w sytuacji, gdy samochód w rozumieniu tej ustawy jest uznawany za wykorzystywany do tzw. działalności mieszanej, a zatem zarówno do celów firmowych, jak i prywatnych. Przy autach, które są uznawane za służące zarówno celom prywatnym, jak i służbowym, 50-proc. odliczenie przysługuje także przy wszystkich wydatkach eksploatacyjnych (np. przeglądy, naprawy, części zamienne). Przy tym należy zwrócić uwagę, że na podstawie znowelizowanych przepisów ustawy ?o VAT niepodjęcie przez podatnika decyzji o kwalifikowaniu samochodu jako służącego wyłącznie celom firmowym (co wymaga zachowania określonych wymogów formalnych) oznacza, że samochód taki jest automatycznie uznawany za służący działalności mieszanej. W takim przypadku powstaje więc pytanie, czy nieodliczona kwota VAT może być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów.

Poprzez odpisy

Przy ponoszeniu wydatków związanych z zakupem samochodów osobowych należy mieć na uwadze, że przepisy ustawy o CIT (art. 16g ust. 3) zezwalają na zaliczenie kwoty VAT naliczonego do wartości początkowej środka trwałego, jeżeli przy nabyciu tego środka trwałego podatnikowi nie przysługiwało prawo do odliczenia tego podatku. W ten sposób kwota VAT z faktury dokumentującej zakup samochodu – w zakresie, w jakim podatek nie podlega odliczeniu – może być kosztem uzyskania przychodów poprzez odpisy amortyzacyjne od środka trwałego.

Wykorzystanie jest decydujące

Należy jednak podkreślić, że warunkiem zaliczenia przez firmę VAT naliczonego do wartości początkowej środka trwałego oraz dokonywania od niego odpisów amortyzacyjnych jest przeznaczenie przez firmę tego środka trwałego na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej. Jeżeli więc samochód nie jest wykorzystywany do działalności związanej ?z uzyskiwaniem przychodów podatkowych, to nie jest możliwe dokonywanie odpisów amortyzacyjnych. Tym samym nieodliczony VAT nie jest kosztem uzyskania przychodów.

Jeżeli natomiast samochód jest wykorzystywany na cele prowadzonej działalności gospodarczej, ?a odliczenie VAT nie jest możliwe ze względu na przepisy ustawy o VAT, to podatek naliczony wynikający z faktury dokumentującej zakup samochodu osobowego może powiększyć wartość początkową środka trwałego. Jest zatem kosztem uzyskania przychodów poprzez odpisy amortyzacyjne.

Konsekwencje nieodpłatnego używania

Należy również zwrócić uwagę, że zgodnie ?z art. 16 ust. 1 pkt 63c ustawy o CIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych oddanych do nieodpłatnego używania, za miesiące, w których składniki te były oddane do nieodpłatnego używania. W związku z tym powstaje wątpliwość, na jakich zasadach należy amortyzować pojazdy samochodowe, w stosunku do których podatnikom przysługuje częściowe prawo do odliczenia VAT.

Musi być związek

Dokonywanie odpisów amortyzacyjnych jest uzależnione od tego, czy samochód jest udostępniany pracownikowi odpłatnie czy nieodpłatnie. Odpisy amortyzacyjne od samochodów osobowych udostępnianych pracownikom odpłatnie są dokonywane na zasadach ogólnych. Natomiast nieodpłatne udostępnianie pracownikowi samochodu osobowego może zostać przez organy podatkowe uznane za niepozostające w związku przyczynowym z przychodem, a tym samym może w takim przypadku zostać zakwestionowana próba uznania odpisów od takiego samochodu za koszty podatkowe (tak m.in. Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 11 lutego ?2008 r., IP-PB3-423-456/07-2/JG).

Zgodnie zatem ze stanowiskiem niektórych organów podatkowych podatnicy mogą zaliczać w ciężar kosztów podatkowych odpisy amortyzacyjne jedynie od samochodów używanych przez pracowników na cele prywatne za odpłatnością. Jeżeli natomiast samochody są udostępniane nieodpłatnie, to istnieje ryzyko nieuznania odpisów za koszty uzyskania przychodów. Konkluzja taka wydaje się jednak niezasadna, w sytuacji gdy samochód służy przede wszystkim celom firmowym, a jego nieodpłatne używanie przez pracownika ma charakter wtórny ?i nie ma miejsca przez cały miesiąc.

Czy to jest przychód

Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o PIT, za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy, nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Przepis ten wskazuje, że udostępnienie pracownikowi samochodu służbowego do celów prywatnych bez pobierania od niego zapłaty z tego tytułu jest nieodpłatnym świadczeniem na rzecz pracownika, skutkującym powstaniem po jego stronie przychodu ze stosunku pracy.

W związku w tym przepisem u podatników może powstać wątpliwość, czy po stronie pracowników powinien być rozpoznawany przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń, w sytuacji gdy na skutek wyboru spółki przysługuje jej jedynie częściowe prawo do odliczenia VAT. Zgodnie z ustawą o VAT ?w brzmieniu od 1 kwietnia co do zasady podatnikom przysługuje prawo do odliczenia 50 proc. podatku związanego z wydatkami dotyczącymi pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony. Takie odliczenie przysługuje wówczas, gdy samochód jest uznawany ?za wykorzystywany w tzw. działalności mieszanej, ?a zatem zarówno do celów działalności gospodarczej, jak i do celów prywatnych. Jeżeli więc podatnik odlicza VAT w wysokości 50 proc. podatku z faktury dokumentującej zakup samochodu lub jego eksploatację, to może to wskazywać na wykorzystywanie pojazdów samochodowych również do celów prywatnych pracowników. Jednak odliczenie VAT ?w wysokości 50 proc. nie determinuje takiej okoliczności. Mogą bowiem zaistnieć przypadki, w których podatnik odliczy 50 proc. VAT (np. z tego względu, że jako zbyt uciążliwy ocenia obowiązek prowadzenia ewidencji), jednak pojazd samochodowy podatnika faktycznie będzie używany wyłącznie do celów służbowych.

Czekamy na precyzyjne regulacje

Przepisy ustawy o VAT obowiązujące od 1 kwietnia 2014 r. nie powinny zatem mieć bezpośredniego ?i automatycznego odniesienia do stosowania przepisów ustawy o PIT. Tym samym nie mogą być dowodem na używanie przez pracowników samochodów osobowych do celów prywatnych. W kwestii używania samochodów na cele prywatne nadal obowiązują przepisy ustawy o PIT w dotychczasowym brzmieniu oraz okoliczności faktyczne wykorzystywania samochodów służbowych.

Trzeba jednak podkreślić, że dopóki kwestia wykorzystania samochodów do celów prywatnych nie zostanie precyzyjnie uregulowana w przepisach ustawy o PIT, dopóty istnieje ryzyko, że organy podatkowe będą łączyły wysokość odliczenia z faktem wykorzystywania samochodów na cele prywatne. Może to powodować spory fiskusa z podatnikami.

Autorka jest konsultantem podatkowym w ECDDP ?Spółka Doradztwa Podatkowego