17 grudnia 2013 r. Rada Unii Europejskiej wydała decyzję wykonawczą, w której zostały określone warunki dalszego stosowania przez Polskę ograniczeń w odliczeniu naliczonego VAT związanego z nabyciem niektórych aut osobowych oraz związanych z nimi wydatków. Wydanie decyzji przez Radę upoważnia Polskę do wprowadzenia krajowych przepisów określających nowe zasady odliczania podatku ?(w tym nowe ograniczenia) odnoszące się do wydatków dotyczących określonych pojazdów.

Warto się pośpieszyć

Od 1 stycznia 2014 r. tymczasowo obowiązują przepisy stosunkowo korzystne dla podatników, tzn. umożliwiające pełne odliczenie VAT m.in. od aut osobowych posiadających odpowiednią homologację ciężarową.

Obecnie, co do zasady, w przypadku samochodów osobowych oraz innych pojazdów o dopuszczalnej masie nieprzekraczającej 3,5 t, kwotę podatku naliczonego stanowi 60 proc. kwoty podatku należnego, jednak nie więcej niż 6000 zł. Istnieje jednak szeroki katalog pojazdów, przy nabyciu których to ograniczone prawo do odliczenia VAT nie ma zastosowania.

W szczególności chodzi m.in. o następujące pojazdy samochodowe:

1) ?posiadające jeden rząd siedzeń oddzielony od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą; zaliczane do podrodzaju wielozadaniowy, van;

2) ?posiadające więcej niż jeden rząd siedzeń, w których długość części ładunkowej przekracza długość części osobowej;

3) ?posiadające otwartą część przeznaczoną do przewozu ładunków;

4) ?tzw. specjalne (jeżeli z dokumentów wydanych zgodnie z przepisami prawa o ruchu drogowym wynika, że jest to pojazd specjalny);

5) ?w których liczba miejsc łącznie ?z miejscem dla kierowcy wynosi:

- ?1 – jeżeli dopuszczalna ładowność jest równa lub większa niż 425 kg;

- ?2 –jeżeli dopuszczalna ładowność jest równa lub większa niż 493 kg;

- ?3 lub więcej – jeżeli dopuszczalna ładowność jest równa lub większa niż 500 kg.

W tym ostatnim przypadku dopuszczalna ładowność oraz liczba miejsc musi być określona w dokumentach wydanych zgodnie ?z przepisami prawa o ruchu drogowym. Chodzi tu o auta z odpowiednią homologacją ciężarową, przy czym warto pamiętać, że przepisy homologacyjne zmieniły się od ?22 czerwca 2013 r. Pełne odliczenie VAT dotyczy aut z homologacją otrzymaną na zasadach obowiązujących przed 22 czerwca 2013 r. (popularne auta „z kratką") oraz po tej dacie (auta, które mają odpowiednie wymiary przestrzeni ładunkowej oraz otworów ładunkowych, spełniające obecne wymogi homologacji N1, niekoniecznie posiadające kratkę).

W przypadku pojazdów z homologacją N1 przedsiębiorca co najmniej do momentu wejścia w życie nowych przepisów o VAT (co nastąpi być może w marcu 2014 r.) będzie miał prawo do odliczenia podatku naliczonego od paliwa kupionego do ww. aut.

Wymiana opon, przegląd ?i olej silnikowy

Warto też podkreślić, że obecnie wszyscy podatnicy (bez względu na to czy posiadają homologację czy nie) wykorzystujący swoje samochody tylko do działalności opodatkowanej mają prawo do pełnego odliczenia VAT związanego z innymi niż paliwo kosztami eksploatacyjnymi pojazdu np. kupno i wymiana kompletu opon zimowych, kompleksowy przegląd, wymiana podzespołów (rozrząd, żarówki, olej silnikowy i filtry, etc.) oraz z naprawami pojazdu.

Odliczenie VAT w przypadku zakupu samochodu osobowego według obecnie obowiązujących (po ?1 stycznia 2014 r.) zasad zostało przedstawione w poniższych przykładach.

Przykład 1.

Przedsiębiorca nabył w styczniu br. auto o wartości 60 000 zł netto (sprzedaż auta jest opodatkowana, ?VAT naliczony jest równy 13 800 zł). Ponadto ponosi dodatkowe koszty związane z eksploatacją i drobną naprawą pojazdu w wysokości 4 000 zł netto (VAT naliczony jest równy 920 zł).

W sytuacji gdy auto jest zwykłym samochodem osobowym, przedsiębiorca odlicza 60 proc. VAT, nie więcej niż 6 000 zł - w opisanym przykładzie będzie to dokładnie ?6 000 zł podatku naliczonego związanego z zakupem auta. Ponadto przedsiębiorca odlicza 920 zł podatku naliczonego związanego ?z dodatkowymi kosztami poniesionymi na opony, przegląd, etc. W sumie przedsiębiorca odlicza 6 920 zł.

Jeżeli natomiast auto jest pojazdem ?z homologacją N1, to przedsiębiorca odlicza 100 proc. VAT, czyli 13 800 zł podatku naliczonego związanego ?z zakupem auta oraz 920 zł podatku naliczonego związanego ?z dodatkowymi kosztami. W sumie przedsiębiorca odlicza 14 720 zł.

Przykład 2.

Przedsiębiorca nabywa w styczniu nowe auto o wartości 180 000 zł netto (VAT naliczony jest równy 41 400 zł). Ponadto ponosi dodatkowe koszty związane z zakupem kompletu felg ?i opon zimowych w wysokości 4 000 zł netto (VAT naliczony jest równy 920 zł).

W sytuacji gdy auto jest zwykłym samochodem osobowym, przedsiębiorca odlicza 6000 zł podatku naliczonego związanego z zakupem auta. Ponadto przedsiębiorca odlicza 920 zł podatku naliczonego związanego z dodatkowymi kosztami poniesionymi na opony i felgi. W sumie przedsiębiorca odlicza 6 920 zł.

Jeżeli natomiast auto jest pojazdem ?z homologacją N1, to przedsiębiorca odlicza 41 400 zł podatku naliczonego związanego z zakupem auta oraz 920 zł podatku naliczonego związanego ?z dodatkowymi kosztami poniesionymi na opony i felgi. W sumie przedsiębiorca odlicza 42 320 zł.

W przypadku pojazdów z homologacją N1 przedsiębiorca co najmniej do momentu wejścia w życie nowych przepisów o VAT (co nastąpi być może w marcu 2014 r.) będzie miał prawo do odliczenia podatku naliczonego od paliwa kupionego do ww. auta.

Powyższe przykłady pokazują tylko stronę rozliczeń VAT (nie uwzględniają aspektów związanych z rozliczaniem podatku dochodowego, amortyzacji lub jednorazowych odpisów).

Nowelizacja już niedługo

Ministerstwo Finansów chce jak najszybciej wprowadzić w życie nowe zasady odliczeń. Zmiany będą dotyczyć pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony, ?a prawo do odliczenia naliczonego VAT związanego z zakupem bądź użytkowaniem tych pojazdów na podstawie umów leasingu, najmu, itp. ma być ograniczone co zasady do 50 proc. (bez limitów kwotowych). Planowane jest także ograniczenie prawa do odliczenia 50 proc. podatku naliczonego związanego ?z kosztami eksploatacji tych pojazdów (napraw, konserwacji i in.) oraz wprowadzenie prawa do odliczenia 50 proc. VAT od zakupów paliwa (dopiero od połowy 2015 r.).

Planowane jest też wprowadzenie bardziej restrykcyjnych zasad pełnego odliczania VAT od aut.

Odliczenie VAT od zakupu samochodu osobowego, który zgodnie ?z planowanymi zmianami (obowiązującymi najprawdopodobniej od ?1 marca 2014 r.) nie spełnia warunków do pełnego odliczenia VAT, zostało przedstawione na poniższych przykładach.

Przykład 3.

Przedsiębiorca nabywa w kwietniu br. auto o wartości 60 000 zł netto (VAT naliczony wynosi 13 800 zł). Ponosi także dodatkowe koszty związane ?z eksploatacją i drobną naprawą pojazdu w wysokości 4 000 zł netto (VAT naliczony = 920 zł).

Przedsiębiorca odliczy 6 900 zł podatku naliczonego związanego ?z zakupem auta i 460 zł podatku naliczonego związanego ?z dodatkowymi kosztami.

Po 1 marca 2014 r. przedsiębiorca odliczy w sumie 7 360 zł VAT, tj. ?o 440 złotych więcej niż w przykładzie 1 (w części dotyczącej zakupu zwykłego samochodu osobowego).

Przykład 4.

Przedsiębiorca nabywa w kwietniu br. nowe auto o wartości 180 000 zł netto (VAT naliczony = 41 400 zł). Dodatkowe koszty związane z zakupem kompletu felg i opon zimowych to ?4 000 zł netto (VAT naliczony = 920 zł).

W sytuacji gdy auto nie spełnia warunków do pełnego odliczenia zgodnie z planowanymi zmianami, przedsiębiorca odliczy 20 700 zł podatku naliczonego związanego ?z zakupem auta i 460 zł podatku naliczonego związanego ?z dodatkowymi kosztami.

W sumie przedsiębiorca odliczy ?21 160 zł, a więc o 14 240 złotych więcej niż w przykładzie 2 (w części dotyczącej zakupu zwykłego samochodu osobowego).

Ponadto przedsiębiorcy użytkujący takie auta prawdopodobnie od lipca 2015 r. będą mieli prawo do odliczenia podatku naliczonego związanego z zakupem paliwa do ich napędu.

Planowane zmiany zakładają ?m.in. obowiązek prowadzenia ?w niektórych przypadkach bardzo szczegółowej ewidencji przebiegu pojazdu przez podatników, którzy wykorzystują samochód osobowy wyłącznie do działalności opodatkowanej i chcą odliczyć 100 proc. podatku naliczonego związanego ?z wydatkami na taki pojazd.

Obowiązki dokumentacyjne

Ewidencja przebiegu pojazdu powinna zawierać wiele informacji, w tym m.in.:

1. ?stan początkowy licznika na dzień zaprowadzenia oraz zakończenia prowadzenia ewidencji, na koniec każdego okresu rozliczeniowego;

2. ?liczbę faktycznie przejechanych kilometrów;

3. ?datę i cel wyjazdu;

4. opis trasy (skąd – dokąd).

Podatnik nieprowadzący ewidencji albo prowadzący ją niezgodnie ze stanem rzeczywistym, będzie narażony na utratę prawa do odliczenia VAT, ale także na sankcje karne skarbowe (kara grzywny lub kara pozbawienia wolności).

A co z tajemnicą zawodową

Obowiązek prowadzenia ewidencji ma również dotyczyć podatników wykonujących zawody zaufania publicznego (np. doradcy podatkowego, radcy prawnego czy adwokata). Osoby te są jednak zobowiązane ustawowo do zachowania tajemnicy zawodowej. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że adwokat, radca prawny czy doradca podatkowy, który dla celów odliczenia VAT prowadzi ewidencję przebiegu pojazdu, nie narusza tajemnicy zawodowej, jeżeli zapisze w takiej ewidencji jedynie ogólne informacje na temat trasy, daty i celu wyjazdu (np. Warszawa-Kraków, ?30 stycznia 2014 r., reprezentowanie klienta podczas negocjacji).

Problem może pojawić się np. gdy organ podatkowy:

1. ?w ramach czynności sprawdzających zażąda bliższych informacji od podatników wykonujących jeden z powyższych zawodów uznając, że prowadzona ewidencja przebiegu pojazdu jest zbyt ogólnikowa.

2. ?postanowi zweryfikować szczegółowo poprawność wpisów do ewidencji i zażąda dodatkowej dokumentacji potwierdzającej, że zdarzenie będące celem podróży miało miejsce.

W obydwu przypadkach organ może powoływać się na konieczność podania przez osobę wykonującą ww. profesje bliższych informacji pod zarzutem uznania wpisów do ewidencji za niezgodne z rzeczywistością. W takiej sytuacji adwokat, radca prawny czy doradca podatkowy jest zobowiązany zachować tajemnicę zawodową (z której zwolnić go może tylko sąd). Jednak ?w praktyce skutkiem niespełnienia żądań organów może być zastosowanie sankcji karnych skarbowych oraz ograniczenie prawa do odliczenia VAT.

Zdaniem autora:

Radosław ?Maćkowski, doradca podatkowy

Na podstawie przedstawionych przykładów można twierdzić, ?że po kolejnej zmianie przepisów (planowanej na marzec 2014 r.) ?w niektórych przypadkach podatnicy będą mogli odliczyć relatywnie więcej VAT wynikającego z zakupów aut osobowych niespełniających warunków do pełnego odliczenia niż obecnie. Być może od lipca 2015 roku będzie też można odliczyć 50 proc. VAT związanego ?z zakupem paliwa to takich aut.

Natomiast w trakcie eksploatacji ww. pojazdów podatnicy będą mogli odliczyć tylko 50 proc. VAT wynikającego z wydatków na naprawy, przeglądy, dodatkowe akcesoria (np. opony). Zmniejszy się także prawdopodobnie liczba aut korzystających z pełnego odliczenia VAT. Zmiany będą finansowo niekorzystne, ale – jak się okazuje – nie dla wszystkich.

Jeśli chodzi zaś o przedstawiony problem zachowania tajemnicy zawodowej, to ma on charakter na razie czysto teoretyczny, ponieważ omawiane przepisy nie zostały jeszcze uchwalone. Zresztą także na podstawie obecnie obowiązujących przepisów VAT podatnik prowadzący działalność gospodarczą powinien potrafić uzasadnić związek wydatków z działalnością opodatkowaną. Już dziś prawnik, który nabywa np. bilet lotniczy do Krakowa, musi wykazać związek takiego zakupu z prowadzonym biznesem, jeśli chce odliczyć VAT wynikający z zakupu biletu.

Jednak czy biorąc pod uwagę opisaną w artykule potencjalną kolizję norm (szczegółowa ewidencja przebiegu dla celów VAT vs. tajemnica, do której zachowania zobowiązane są osoby wykonujące wskazane zawody zaufania publicznego), będzie można liczyć na zdrowy rozsądek urzędników dokonujących wykładni omawianych przepisów? Przyszłość pokaże.

Niemniej projektowane przepisy mają chronić interesy budżetu państwa i już z ich brzmienia, a także z treści uzasadnienia do nich można wysnuć wniosek, że będą miały bardziej profiskalny charakter w porównaniu z obecnie obowiązującymi przepisami o VAT. Celem projektowanych przepisów jest ograniczenie liczby aut korzystających z pełnego odliczenia VAT. Można więc z dużym prawdopodobieństwem założyć, że organy podatkowe będą bardzo restrykcyjnie weryfikować prawo do pełnego odliczenia podatku w przypadku zakupu/użytkowania firmowych aut.