- Przeciwko dwóm pracownikom organu podatkowego, którzy obecnie prowadzą postępowanie podatkowe wobec mojej spółki, został wniesiony prywatny akt oskarżenia. Czy może to być podstawą do wyłączenia ich od udziału w postępowaniu? Czy w takiej sytuacji można złożyć wniosek o ich wyłączenie?

– pyta czytelniczka.

Pracownik organu skarbowego (urzędu czy izby) podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawach dotyczących zobowiązań podatkowych oraz innych spraw normowanych przepisami prawa podatkowego, w których zaistniały okoliczności, w związku z którymi wszczęto przeciw nim postępowanie służbowe, dyscyplinarne lub karne.

Stanowi o tym art. 130 § 1 pkt 7 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.). Pytanie czytelniczki dotyczy zatem możliwości złożenia wniosku o wyłączenie pracownika organu podatkowego ze względu na zaistnienie okoliczności, w związku z którymi wszczęto postępowanie karne.

Wyłączenie pracownika organu ma zapewnić bezstronność w postępowaniu odwoławczym i jest bez znaczenia to, czy osoba taka brała udział w niższej instancji w wydaniu zaskarżonej decyzji, czy w tej samej instancji (wyrok WSA w Krakowie z 26 czerwca 2013 r., I SA/Kr 1775/12).

Analiza treści art. 130 § 1 pkt 7 o.p. prowadzi do wniosku, że wyłączenie pracownika organu podatkowego następuje wtedy, gdy są spełnione dwie przesłanki:

- przeciw pracownikowi wszczęto postępowanie służbowe, dyscyplinarne lub karne,

- istnieją zobiektywizowane okoliczności, które umożliwiają pociągnięcie danego urzędnika do określonego rodzaju odpowiedzialności – służbowej, dyscyplinarnej czy karnej (wyrok NSA z 27 października 2011 r., I FSK 1409/10).

Przepis dotyczący wyłączenia urzędnika należy interpretować ściśle. Nie wystarczy więc tylko sam fakt wszczęcia postępowania karnego (służbowego czy dyscyplinarnego). Okoliczność wszczęcia takiego postępowania musi wiązać się z konkretną osobą i uzasadniać w stopniu dostatecznym podejrzenie popełnienia przez nią określonego czynu zabronionego. Przepis dotyczy więc postępowań przeciwko pracownikom, urzędnikom, funkcjonariuszom, a nie postępowań prowadzonych w sprawie.

Wyłączenie pracownika może zostać dokonane nie tylko z powodu wszczęcia przeciwko niemu postępowania służbowego, dyscyplinarnego lub karnego. Sytuacje, w których pracownik organu podlega wyłączeniu, zostały wymienione w art. 130 § 1 pkt 1–8 o.p. Wyłączenie następuje zatem np. wtedy, gdy pracownik organu brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji w pierwszej instancji, a także np. wtedy, gdy stroną postępowania jest małżonek takiego pracownika, jego rodzeństwo, rodzice albo dzieci.

Z kolei w okolicznościach wymienionych w art. 130 § 3 o.p. (jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie okoliczności, które mogą wywołać wątpliwości co do bezstronności pracownika) wyłączenie może zostać dokonane z urzędu lub na wniosek strony postępowania. W przypadku czytelniczki wniesienie prywatnego aktu oskarżenia nie stanowi uprawdopodobnienia, że wskazana w nim osoba – urzędnik organu podatkowego – popełniła zarzucany jej czyn.

Weryfikacja zarzutów podniesionych w prywatnym akcie oskarżenia następuje dopiero na rozprawie przed sądem, a cały przedstawiony materiał dowodowy jest gromadzony przez oskarżyciela prywatnego. Sam fakt wszczęcia postępowania karnego na skutek wniesienia prywatnego aktu oskarżenia nie jest więc wystarczającą przesłanką do zastosowania art. 130 § 1 pkt 7 o.p. (wyrok WSA w Łodzi z 17 maja 2013 r., I SA/Łd 1531/12).