Czy warto wybrać zwolnienie podmiotowe z VAT

Podatnikami VAT są wszystkie podmioty wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą. Status podatnika VAT nie zależy od skali prowadzonej działalności. W konsekwencji podatnikami VAT mogą być zarówno wielkie firmy, jak i podatnicy prowadzący działalność w bardzo niewielkim zakresie.

Bycie podatnikiem VAT wiąże się, co do zasady, z wieloma obowiązkami. Należy do nich nie tylko naliczanie podatku należnego, ale również prowadzenie pełnej ewidencji VAT, regularne składanie deklaracji czy wystawianie faktur. W tej sytuacji uzasadnione jest przyznanie mniejszym podatnikom możliwości wyłączenia przynajmniej części tych obowiązków.

Rozwiązanie nie dla wszystkich

Możliwość taka istnieje. Służy temu tzw. zwolnienie podmiotowe, które zostało uregulowane w art. 113 ustawy o VAT. Ze zwolnienia tego może korzystać większość podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekracza 150 000 zł.

Podstawową zaletą zwolnienia podmiotowego jest objęcie zwolnieniem od podatku wszystkich czynności (czynności podlegających opodatkowaniu w ustawie o VAT) wykonywanych przez podatnika. Dotyczy to również czynności, co do zasady, opodatkowanych. W konsekwencji, wykonywanie tych czynności przez podatnika korzystającego ze zwolnienia podmiotowego może być tańsze o VAT.

Obciążenia ograniczone do minimum

Do zalet zwolnienia podmiotowego należy również ograniczenie do minimum pozostałych obowiązków związanych ze statusem podatnika VAT. Podatnicy korzystający ze zwolnienia podmiotowego:

- nie mają obowiązku rejestrować się jako podatnicy VAT (rejestracji takiej mogą jednak dokonać dobrowolnie; są wówczas rejestrowani jako podatnicy VAT zwolnieni),

- nie mają obowiązku prowadzenia pełnej ewidencji VAT (mają jednak obowiązek prowadzić ewidencję uproszczoną – zob. art. 109 ust. 1 ustawy o VAT),

- nie mają obowiązku regularnego składania deklaracji VAT (wyjątek dotyczy deklaracji VAT-8 składanych przez zwolnionych podmiotowo podatników zarejestrowanych jako podatnicy VAT UE),

- nie muszą wystawiać faktur (zamiast faktur wystawiają rachunki; wyjątek dotyczy podatników zarejestrowanych jako podatnicy VAT zwolnieni, którzy od 1 stycznia 2013 r. mogą dobrowolnie wystawiać faktury – zob. § 4 ust. 2 oraz § 17 ust. 4 rozporządzenia ministra finansów z 28 marca 2011 r. o fakturach).

Nie ma wewnątrzwspólnotowego nabycia

Zaletą korzystania ze zwolnienia podmiotowego jest również wyłączenie występowania wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów, a w konsekwencji podatku należnego od wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów. Jest to możliwe w zakresie wynikającym z art. 10 ust. 1 pkt 2 oraz art. 10 ust. 2 ustawy o VAT.

Z przepisów tych wynika limit w wysokości 50 000 zł, który oznacza, że wyłączenie występowania wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów nie ma zastosowania, jeżeli ich wartość przekroczy u podatnika tę kwotę. Z wyłączenia tego podatnicy mogą jednak zrezygnować, tj. podatnicy korzystający ze zwolnienia podmiotowego, dla których brak wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów jest wadą, mogą wybrać opodatkowanie tych czynności (zob. art. 10 ust. 6 ustawy o VAT).

Trzeba uważać na limit

Wadą korzystania ze zwolnienia podmiotowego jest brak możliwości korzystania z prawa do odliczenia podatku naliczonego. W dużej części wyłącza to korzyść wynikającą ze zwolnienia od podatku czynności wykonywanych przez podatnika korzystającego ze zwolnienia podmiotowego.

Wadą zwolnienia podmiotowego jest również konieczność ciągłego śledzenia wartości sprzedaży opodatkowanej, tj. wartości sprzedaży, która byłaby opodatkowana, gdyby podatnik nie korzystał ze zwolnienia podmiotowego (zwłaszcza w przypadku podatników zbliżających się do granicznej wartości 150 000 zł). Przekroczenie limitu sprzedaży opodatkowanej skutkuje bowiem automatyczną utratą prawa do zwolnienia podmiotowego. Przeoczenie tego momentu przez podatnika wiąże się niemal zawsze z naruszeniem wielu przepisów, co grozi nie tylko sankcjami przewidzianymi przez przepisy ustawy o VAT i ordynacji podatkowej, ale także pociągnięciem do odpowiedzialności karnej skarbowej.

Trzeba także dodać, że wybór zwolnienia podmiotowego nie jest dobrym rozwiązaniem dla podatników, którzy chcą wyłączyć obowiązek ewidencjonowania sprzedaży za pomocą kas rejestrujących. Obowiązek ten ciąży na zasadach ogólnych również na podatnikach korzystających ze zwolnienia podmiotowego. Jednak podatnicy tacy całą sprzedaż ewidencjonują jako sprzedaż zwolnioną od podatku.

Komu może się opłacać wybrać zwolnienie podmiotowe

- podatnikom, którzy w niewielkim stopniu korzystają/korzystaliby z prawa do odliczenia, np. podatnicy świadczący usługi, przy wykonywaniu których nie korzystają lub w niewielkim stopniu korzystają z materiałów, których nabycie jest opodatkowane VAT

- podatnikom dokonujący czynności wyłącznie lub głównie na rzecz podmiotów nieuprawnionych do odliczania podatku naliczonego, np. na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej

- podatnikom, którzy za wszelką cenę (nawet kosztem mniejszej opłacalności prowadzonej działalności) chcą ograniczyć swoje obowiązki jako podatników VAT

Komu najczęściej nie opłaca się wybierać zwolnienia podmiotowego

- podatnikom, którzy w dużym stopniu korzystają/korzystaliby z prawa do odliczenia, np. ponoszący duże nakłady inwestycyjne (przy wykorzystaniu towarów i usług, których nabycie jest opodatkowane VAT) lub regularnie nabywający towary i usługi opodatkowane VAT

- podatnikom, którzy wykonują czynności głównie na rzecz podmiotów uprawnionych do odliczania podatku naliczonego

Wady zwolnienia podmiotowego

- brak możliwości korzystania z prawa do odliczenia

- wyłączenie obowiązków VAT nie ma charakteru bezwzględnego (konieczność prowadzenia uproszczonej ewidencji VAT, obowiązek wystawiania rachunków lub faktur, niekiedy obowiązek rozpoznawania wewnątrz-wspólnotowych nabyć towarów oraz składania deklaracji VAT-8 czy VAT-9)

- konieczność śledzenia wartości sprzedaży opodatkowanej

Zalety zwolnienia podmiotowego

- brak obowiązku naliczania podatku należnego

- brak obowiązku rejestracji VAT

- brak obowiązku prowadzenia pełnej ewidencji VAT

- brak obowiązku składania deklaracji VAT-7/VAT-7K/VAT-7D

- brak obowiązku wystawiania faktur

- niewystępowanie wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów

Autor jest doradcą podatkowym