Inwestor zawarł umowę o roboty budowlane (rozbudowa i przebudowa budynku) z generalnym wykonawcą, wyrażając jednocześnie zgodę na możliwość realizacji umowy przez podwykonawców. Obecnie roboty budowlane zostały w części ukończone i podwykonawca wystawił fakturę na wykonawcę generalnego. Jednak wykonawca generalny nie dokona płatności za wystawioną fakturę, gdyż toczy się u niego postępowanie komornicze.

Wyraził jednak zgodę (na piśmie) na dokonanie płatności za wystawioną fakturę bezpośrednio przez inwestora. Ponadto, wykonawca generalny do tej pisemnej zgody załączył kserokopię faktury wystawionej mu przez podwykonawcę. Czy i na jakiej podstawie inwestor powinien żądać wydania przez wykonawcę generalnego faktury (a nie jej kserokopii) wystawionej mu przez podwykonawcę celem dokonania jej płatności dla podwykonawcy? Czy w ogóle inwestor może zapłacić za wystawioną przez podwykonawcę fakturę, jeżeli faktura wystawiona jest na wykonawcę generalnego, a nie na inwestora?

– pyta czytelnik.

W opisanym przypadku faktura, która ma zostać zapłacona bezpośrednio przez inwestora podwykonawcy (z którym – co istotne – inwestora nie łączy żadna umowa o roboty budowlane), formalnie powinna być wystawiona inwestorowi przez generalnego wykonawcę. Przedmiotem płatności inwestora nie może być bowiem faktura wystawiona przez podwykonawcę na rzecz generalnego wykonawcy.

Gdy nie łączy umowa

Podwykonawca prawidłowo zatem wystawił fakturę na generalnego wykonawcę. Nie mógł tego zrobić na rzecz inwestora, bo nie łączyła ich żadna umowa o wykonanie robót. Generalny wykonawca nie może także oddać inwestorowi swojej faktury, która została na niego wystawiona przez podwykonawcę.

Z faktury tej bowiem (mimo że jej nie zapłacił) ma przecież prawo do odliczenia VAT naliczonego, na podstawie art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, z którego z pewnością zechce skorzystać. Zatem inwestor za wykonane roboty powinien otrzymać fakturę wystawioną jemu samemu bezpośrednio przez generalnego wykonawcę, zgodnie z art. 106 ust. 1 ustawy o VAT. W fakturze tej generalny wykonawca musi wystąpić jako wykonawca robót, a inwestor jako ich nabywca.

To, że należność (lub jej część) wynikającą z faktury wystawionej inwestorowi przez generalnego wykonawcę inwestor ten zapłaci bezpośrednio na konto podwykonawcy powinno wynikać z zawartego porozumienia trójstronnego (inwestor – generalny wykonawca – podwykonawca). Przy czym – niezależnie od zawartego porozumienia co do podmiotu zobowiązanego do dokonania zapłaty wynikającej z danej faktury (faktur) – faktury te muszą i powinny być prawidłowo wystawione.

Czyli najpierw podwykonawca wystawia fakturę wykonawcy głównemu (co w opisywanej sytuacji ma miejsce), a następnie ten właśnie wykonawca główny powinien wystawić ją inwestorowi (co w opisywanej sytuacji nie ma miejsca, a jednak powinno).

Ważna wola stron

Czym innym bowiem są dokonywane faktyczne płatności i rozliczenia z faktur, a czym innym formalne dokumentowanie wykonania robót budowlanych i ich nabycie. Nie zawsze zatem podmiot będący formalnym wykonawcą robót budowlanych musi być tym samym podmiotem, który za to wykonanie ma zapłacone. Na tej samej zasadzie nabywca nie zawsze musi być jednocześnie podmiotem zobowiązanym do zapłaty. Wszystko to zależy od woli stron.

W opisywanym przypadku i (co wynika z pisemnej zgody generalnego wykonawcy)wolą stron jest, aby płatność za fakturę przysługująca mu od inwestora została przekazana bezpośrednio na konto podwykonawcy. Chodzi tylko o to, aby znalazło to odzwierciedlenie we właściwych umowach lub np. w jednej trójstronnej umowie.

INNY SPOSÓB ROZLICZENIA

Przy okazji rozpatrywanej sprawy warto także zwrócić uwagę na nieco inny niż przedstawiony w pytaniu naszego Czytelnika sposób dokumentowania i rozliczenia transakcji, w którą zaangażowane są więcej niż dwie strony. O takim sposobie mowa jest w interpretacji Izby Skarbowej w Warszawie z 9 grudnia 2011r. (IPPP2/443-816/11-2/IŻ).

Mianowicie w interpretacji tej chodziło o zawartą umowę, w której podwykonawca, na rzecz którego został przeniesiony obowiązek wyświadczenia określonych usług, wystawia faktury bezpośrednio zamawiającemu te usługi, a nie podmiotowi, który ten obowiązek na podwykonawcę przeniósł. W interpretacji tej organ podatkowy stwierdził: „Jak wynika ze złożonego wniosku, agencja zawierając umowę z utworzoną spółką prawa handlowego (podwykonawcą) przeniesie na nią obowiązek wyświadczenia przedmiotowych usług. Ponadto w umowie znajdzie się zapis dotyczący sposobu rozliczeń między stronami, tj. usługi zlecone przez agencję spółka będzie dokumentować poprzez wystawienie faktur VAT bezpośrednio na rzecz zamawiających, natomiast zapłata będzie następować bezpośrednio na rachunek bankowy spółki.

Zobowiązany do wystawienia faktury VAT, zgodnie z art. 106 ust. 1 ustawy o VAT, jest podatnik, który wyświadczył usługę za wynagrodzeniem, w świetle art. 8 ust. 1 tej ustawy, podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT, na mocy art. 5 ust. 1 ww. ustawy, tj. powołana przez agencję spółka prawa handlowego. W przedmiotowym przypadku wystawienie przez agencję faktur na rzecz zlecającego wykonanie przedmiotowych usług jest niezasadne, bowiem Agencja nie jest podmiotem świadczącym przedmiotowe usługi.

Należy zgodzić się z agencją, iż w przedmiotowym przypadku nie ma ona obowiązku uwzględnienia w podstawie opodatkowania podatkiem VAT faktur wystawionych przez podwykonawcę bezpośrednio na rzecz zamawiającego. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Agencja nie jest podmiotem świadczącym usługę, nie dokonuje zatem sprzedaży na rzecz zleceniodawcy, z tytułu której miałaby powiększyć swoją podstawę opodatkowania.

Sposób dokonywania rozliczeń winien wynikać z zawartej pomiędzy stronami umowy cywilnoprawnej określającej elementy konieczne do prawidłowej realizacji danej usługi i winien dokumentować faktycznie wykonane usługi. Organy podatkowe nie mają prawa ingerować w zawierane umowy i przyjęty w nich sposób rozliczeń pomiędzy kontrahentami, chyba że postanowienia umów naruszają przepisy podatkowe, a to może być stwierdzone jedynie w drodze postępowania podatkowego"

Autorka jest niezależnym ekspertem i wykładowcą VAT, www.elzbietarogala.pl