Tak wynika z odpowiedzi fiskusa na pytania podatników. Okazuje się bowiem, że samozatrudnieni dość często zastanawiają się, czy wydatki za wynajęcie mieszkania mogą być zaliczone do kosztów działalności.

Rozstrzygnięcie tego nie jest łatwe. W ustawie o PIT nie znajdziemy bowiem szczegółowych regulacji dotyczących tego problemu. Oznacza to, że należy brać pod uwagę jedynie zawartą w art. 22 ust. 1 definicję kosztów uzyskania przychodów.

Przepis ten mówi, że są to koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem wymienionych w  art. 23 tej ustawy. W praktyce należy więc zastanowić się, czy kwoty płacone za wynajęcie mieszkania są poniesione w celu uzyskania przychodu firmy, czy też są to wydatki o charakterze osobistym.

Lekarz

Problemem tym zajmowała się m.in. Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 1 lutego 2011 (ILPB1/415-1248/10-4/AGr).

Z pytaniem zwrócił się prowadzący prywatną praktykę lekarz. Wyjaśnił, że świadczy usługi w szpitalu znajdującym się w innym mieście niż siedziba firmy. Musiał więc tam wynająć mieszkanie (znaczna odległość wyklucza codzienne dojazdy).

Izba skarbowa zgodziła się, że wydatki na najem są kosztem. Uznała je bowiem za związane z przychodem. Podkreśliła jednak konieczność właściwego ich udokumentowania.

Wyjaśniła, że zgromadzone dowody nie mogą ograniczać się tylko do faktury lub rachunku wystawionego przez właściciela mieszkania. Niezbędne jest również posiadanie dowodów, świadczących o wykonywanych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej usługach medycznych w okolicach wynajmowanego mieszkania, umożliwiających w sposób bezsporny ustalenie związku przyczynowo-skutkowego poniesionych wydatków z uzyskanymi przychodami, a ponadto potwierdzających ich racjonalność.

Prowadzący kawiarnię i inżynier

Podobne wnioski wynikają z odpowiedzi Izby Skarbowej w Katowicach z 12 sierpnia 2011 (IBPBI/1/415-501/11/BK). Dotyczy ona przedsiębiorcy, który mieszka w miejscowości Z i tam ma siedzibę firmy. Jego działalność polega jednak na prowadzeniu, na podstawie umowy agencyjnej, kawiarni w miejscowości B (w innym województwie).

W miejscu świadczenia usług przedsiębiorca musi przebywać w większości dni w miesiącu. W związku z tym wynajmuje tam mieszkanie.

Izba skarbowa potwierdziła, że wydatki z tym związane może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów z działalności gospodarczej. Nie są one bowiem wymienione w art. 16 ust. 1 ustawy o PIT.

Z interpretacji Izby Skarbowej w Katowicach z 20 października 2010 (IBPBI/1/415-802/10/ WRz) wynika natomiast, że w prowadzonej księdze przychodów i rozchodów może uwzględnić wydatki na wynajem mieszkania inżynier, który prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą (usługi budowlane).

Podpisał umowę na świadczenie na terenie kraju usług, które polegają na pełnieniu funkcji inżyniera kontraktu. Wiąże się to z długotrwałym wyjazdem poza miejsce zamieszkania i siedziby firmy. Musi więc wynajmować mieszkanie lub pokój w hotelu. Izba skarbowa potwierdziła, że w obu wypadkach może zaliczyć wydatki do kosztów uzyskania przychodów.

Mechanik naprawiający auta w Niemczech

Nie ma również przeszkód, aby w kosztach działalności przedsiębiorca uwzględnił wydatki na noclegi w innym kraju. Dotyczy to także sytuacji, gdy wykonuje usługi przez długi okres. Potwierdza to odpowiedź Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 11 maja 2010 (ITPB1/415-203/10/HD).

Z wnioskiem o interpretację wystąpił przedsiębiorca zajmujący się naprawą samochodów. Rozlicza się na podstawie księgi przychodów i rozchodów i nie zatrudnia pracowników. Początkowo prowadził warsztat w Polsce. Później jednak otrzymał propozycję podjęcia współpracy z firmą z Niemiec. Od tej pory swoje usługi – jako prowadzący działalność gospodarczą – świadczy w Niemczech. Wykonuje je w warsztacie samochodowym zlecającego usługę.

W związku z tym musiał wynająć miejsce noclegowe (zamieszkał tam sam). Izba potwierdziła, że wystawione na firmę rachunki może zaliczyć do kosztów działalności gospodarczej.

Radiolog dyżurujący w innym mieście

Są jednak także odpowiedzi niekorzystne dla podatników. Przykładem jest interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 8 grudnia 2010 (ITPB31/ 415-919/10/AK).

Pytanie zadał elektroradiolog, który od kilku lat prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Siedziba jego firmy znajduje się w miejscu zamieszkania. Obecnie wnioskodawca podpisał kontrakt na świadczenie usług ze szpitalem w miejscowości oddalonej od siedziby firmy o 130 km.

Kontrakt zobowiązuje go do pracy przez pięć – siedem dni w tygodniu po sześć godzin dziennie. Z uwagi na charakter pracy zobowiązany jest do pozostawania do dyspozycji w nagłych wypadkach po godzinach pracy. Codzienny dojazd do pracy nie jest zatem możliwy. Wnioskodawca zamierza więc wynająć mieszkanie w miejscowości, w której znajduje się szpital, z którym zawarł kontrakt.

Izba skarbowa uznała, że wydatków z tego tytułu nie może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Wyjaśniła, że podpisując kontrakt na świadczenie usług ze szpitalem oddalonym od miejsca zamieszkania o  130 km, wnioskodawca musiał się liczyć z wynikającymi z tego niedogodnościami.

Jednocześnie okoliczności wskazują, że wydatki na najem będą miały charakter osobisty. Wnioskodawca nie będzie bowiem dojeżdżał z miejsca zamieszkania do miejsca wykonywania działalności.

Umowa ze szpitalem zobowiązuje go do przebywania w nim od pięciu do siedmiu dni w tygodniu po sześć godzin dziennie oraz do pozostawania do dyspozycji poza tymi godzinami w razie nagłych wypadków.

Pomimo czasowego charakteru zawartego kontraktu na czas jego trwania wnioskodawca przeniesie więc swoje miejsce zamieszkania do miasta, w którym jest szpital. Wynajmowane mieszkanie będzie więc służyło tylko zaspokojeniu osobistych potrzeb mieszkaniowych.

Komornik w odległym rewirze

Izba Skarbowa w Bydgoszczy nie zgodziła się również na zaliczenie do kosztów podatkowych wydatków na najem mieszkania przez komornika sądowego (odpowiedź z 11 stycznia 2010, ITPB1/415-853/09/ TK).

W pytaniu wskazał on, że został powołany na komornika przy sądzie rejonowym w miejscowości B oddalonej od miejsca zamieszkania o 165 km. Przez trzy miesiące do niej dojeżdżał albo wynajmował pokój w hotelu. Później wynajął mieszkanie w miejscowości, gdzie znajduje się kancelaria.

Zdaniem izby w takiej sytuacji wydatków na najem wnioskodawca nie może zaliczyć do  kosztów uzyskania przychodów. Dlaczego? W odpowiedzi czytamy, że składając wniosek o powołanie na stanowisko komornika sądowego w wybranym przez siebie rewirze musiał liczyć się z oddaleniem miejsca zamieszkania od miejsca wykonywania działalności gospodarczej.

Izba podkreśliła, że nie będzie on wykonywał czynności komornika incydentalnie (np. w związku z konkretnym zleceniem czy kontraktem), lecz będzie to jego podstawowa i jedyna działalność. Jednocześnie wszelkie czynności będą wykonywane w kancelarii. Powoduje to, że mieszkanie będzie służyło tylko zaspokojeniu osobistych potrzeb mieszkaniowych.