Zabezpieczenie jest możliwe na całym majątku podatnika, a w przypadku małżonków także na ich majątku wspólnym.

Zasady stosowania tych środków uregulowane zostały w dwóch ustawach: [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=D9E10863EB54372A35EA3F9C1245F672?id=176376]z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.)[/link] oraz [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=3BEF14B8D37B50AEA318DA589CB1245F?id=179915]z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji[/link].

Zawarte w nich przepisy wskazują na dwie przykładowe sytuacje, kiedy organ ma podstawy, by stwierdzić, że podatnik zobowiązania nie wykona. Są to:

- trwałe nieuiszczanie wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub

- dokonywanie czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję.

Zaznaczyć trzeba, że nie jest to katalog zamknięty. Oznacza to, że zabezpieczenie może być stosowane także w innych sytuacjach.

[srodtytul]Dobrowolne albo przymusowe[/srodtytul]

Dokonanie zabezpieczenia następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Może jednak przyjąć dwie formy: albo przymusową, albo dobrowolną. Zaznaczyć w tym miejscu trzeba, że element dobrowolności polega jedynie na stworzeniu podatnikowi możliwości wyboru formy zabezpieczenia. Podatnik ma bowiem prawo wnioskować do organu o przyjęcie zabezpieczenia w jednej z form dopuszczonych przez przepisy ordynacji podatkowej, czyli:

- gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej;

- poręczenia banku;

- weksla z poręczeniem wekslowym banku;

- czeku potwierdzonego przez krajowy bank wystawcy czeku;

- zastawu rejestrowego na prawach z papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski – według ich wartości nominalnej;

- uznania kwoty na rachunku depozytowym organu podatkowego;

- pisemnego, nieodwołalnego upoważnienia organu podatkowego, potwierdzonego przez bank lub spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową, do wyłącznego dysponowania środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku lokaty terminowej.

[srodtytul]Skutki wniosku[/srodtytul]

W przypadku złożenia przez podatnika wniosku o dokonanie zabezpieczenia w wybranej przez niego formie zabezpieczenie w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji może nastąpić dopiero po wydaniu przez organ postanowienia o odmowie przyjęcia zabezpieczenia wskazanego przez podatnika. [b]Podatnik może złożyć wspomniany wniosek także po ustanowieniu zabezpieczenia w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, co przy pozytywnym rozpatrzeniu powinno skutkować uchyleniem lub zmianą w zakresie dotychczas przyjętego zabezpieczenia.[/b]

W razie potrzeby samorządowy organ wykonawczy, działający jako organ egzekucyjny, może stosować kilka ze wskazanych sposobów zabezpieczenia. Należy pamiętać, że zajęcie zabezpieczające nie może dotyczyć rzeczy lub praw zwolnionych z egzekucji.

[srodtytul]Zastaw skarbowy[/srodtytul]

Ponadto należy wskazać, że jednostkom samorządu terytorialnego przysługuje prawo ustanawiania hipoteki przymusowej na wszystkich nieruchomościach podatnika oraz zastawu skarbowego na wszystkich rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych (zarówno będących własnością podatnika, jak i stanowiących współwłasność łączną podatnika i jego małżonka). Uprawnienie to przysługuje organowi z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w drodze decyzji, a także z tytułu zaległości podatkowych (w podatkach stanowiących dochód samorządowy) oraz odsetek za zwłokę od tych zaległości.

[b]Zastaw skarbowy można ustanowić w stosunku do poszczególnych rzeczy lub praw, których wartość wynosi w dniu ustanowienia co najmniej 11 000 zł.[/b] Zastawem tym nie mogą być jednak obciążone rzeczy lub prawa majątkowe niepodlegające egzekucji oraz mogące być przedmiotem hipoteki. Zastaw skarbowy powstaje z dniem wpisu do rejestru zastawów skarbowych (o pierwszeństwie pomiędzy zastawami skarbowymi decyduje kolejność wpisów). Zastaw ten jest skuteczny wobec każdorazowego właściciela przedmiotu zastawu i ma pierwszeństwo przed jego wierzycielami osobistymi, z zastrzeżeniem, o ile przedmiot zastawu nie został wcześniej obciążony zastawem rejestrowym.

[ramka]

Możliwość ustanawiania zastawu skarbowego dotyczy także majątku płatnika, inkasenta, następcy prawnego lub osób trzecich. Dotyczy to również hipoteki przymusowej.

[b]Konieczne są dowody[/b]

[b]Zabezpieczenie zobowiązania podatkowego przed wydaniem decyzji ustalającej albo określającej jego wysokość może być dokonane tylko wówczas, gdy organ podatkowy dysponuje dowodami, że zobowiązanie podatkowe może nie zostać wykonane.[/b] O tym, czy istnieje w konkretnej sprawie obawa, że zobowiązanie takie nie zostanie wykonane, nie przesądza natomiast sam upływ terminu, w którym powinna nastąpić zapłata podatku ([b]wyrok NSA z 17 czerwca 2005 r., sygn. akt I FSK 35/05[/b]). [/ramka]

[i]Autor jest doradcą podatkowym w kancelarii Gide Loyrette Nouel.[i]