Z punktu widzenia prawa do odliczenia podatku naliczonego przez otrzymującego fakturę istotny jest materialny, a nie formalny status wystawcy faktury. Jeżeli osoba taka istnieje, wykonuje czynności opodatkowane, w związku z którymi wystawia faktury, to nabywca towarów i usług od takiej osoby ma pełne prawo rozliczenia podatku.

[b]Tak orzekł NSA 25 lutego 2009 r. (I FSK 1770/07).[/b]

Izba Skarbowa w Gdańsku, uznając, że osoba niezarejestrowana na potrzeby VAT nie jest uprawniona do wystawiania faktur, pozbawiła podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego w wystawianych przez taką osobę fakturach dokumentujących zakup towarów i usług. Powołała się przy tym na treść, obowiązującego w 2006 r., art. 88 ust. 3a pkt 1 lit. a ustawy o VAT z 2004 r., zgodnie z którym prawo do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego nie przysługuje w przypadku, gdy sprzedaż została udokumentowana fakturami wystawionymi przez podmiot nieistniejący lub nieuprawniony do wystawiania faktur.

WSA w Gdańsku, odwołując się do prawa wspólnotowego, wskazał, że żaden z przepisów dyrektywy 2006/112/WE nie uzależnia prawa do odliczenia od wymogu formalnego, jakim jest rejestracja w charakterze podatnika VAT. Z przepisów dyrektywy nie wynika także, że niedopełnienie obowiązku rejestracji powoduje utratę statusu podatnika, co łączy się z ograniczeniem prawa do odliczenia podatku. Prawo podatnika do odliczenia zależy bowiem od stwierdzenia przez organy podatkowe, czy jego kontrahenci faktycznie wykonali czynności opodatkowane i byli podatnikami w rozumieniu art. 15 ustawy o VAT z 2004 r.

Rozpoznając skargę kasacyjną złożoną przez organ podatkowy, NSA stwierdził, że o rozliczeniu podatku naliczonego decydować powinno przede wszystkim to, kto wystawił fakturę. O tym czy wystawca faktury jest podatnikiem VAT, nie przesądza formalne wypełnienie powinności, np. wymóg zarejestrowania się na potrzeby tego podatku. Istotne jest jego obiektywne zachowanie. Jeżeli taka osoba istnieje, wykonuje czynności opodatkowane, w związku z którymi wystawia faktury, to nabywca towarów i usług od niej ma pełne prawo do rozliczenia podatku.

Brak prawa do odliczenia nie może wynikać z tego, że VAT ostał naliczony na fakturach wystawionych przez kontrahentów niezarejestrowanych jako podatnicy VAT.

[ramka][b]Komentuje Bartosz Barański, konsultant w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Warszawie)[/b]

Organy podatkowe niezmiennie wymagają, by podatnicy chcący odliczyć VAT sprawdzali, czy ich kontrahenci, którzy wystawili faktury, zarejestrowali się dla celów VAT. Tymczasem jest to sprzeczne z przepisami, co potwierdza kolejny już wyrok NSA.

Nie może być odliczony VAT wynikający z faktur wystawionych przez podmiot do tego nieuprawniony (art. 88 ust. 3a pkt 1 lit. a ustawy o VAT z 2004 r.). Powstaje więc pytanie: czy osoba niezarejestrowana jest podmiotem nieuprawnionym do wystawienia faktury?

Zgodnie z art. 106 ust. 1 ustawy o VAT z 2004 r. obowiązek, a nie tylko uprawnienie, wystawienia faktury mają podatnicy, o których mowa w art. 15. Przepis ten z kolei uznaje za podatników osoby wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na jej cel lub rezultat. Status podatnika jest niezależny od tego, czy dana osoba dopełniła ciążącego na niej obowiązku rejestracji.

Co do zasady każdy, kto wykonuje działalność gospodarczą, jest zobowiązany do dokumentowania obrotu za pomocą faktur. Nie do obrony jest natomiast pogląd, że w świetle przepisów ustawy o VAT z 2004 r. osoba zobowiązana do wystawienia faktury może być jednocześnie uznana za podmiot do tego nieuprawniony.

Korzystną dla podatników interpretację potwierdza analiza przepisów dyrektywy 2006/112/WE. Wynika z niej, że status podatnika VAT ma charakter obiektywny. Uzależniony jest on jedynie od wykonania przez daną osobę czynności opodatkowanych VAT.

Podsumowując, sądy słusznie wskazują, że art. 88 ust. 3a pkt 1 lit. a ustawy o VAT nie ma w takich przypadkach zastosowania i podatnik ma prawo do odliczenia VAT. Odrębną, drugorzędną w tym wypadku, kwestią pozostaje natomiast zgodność tego przepisu z regulacjami dyrektywy dotyczącymi prawa do odliczenia VAT i możliwość utrzymania takiego ograniczenia po przystąpieniu Polski do UE.[/ramka]

[i]Zespół Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte[/i]