Skarbówka energicznie czyści rejestr podatników VAT. Dotychczas usunęła z niego już ponad 200 tys. podmiotów. Tym, którzy zostali wykreśleni niesłusznie, ciężko jednak będzie uzyskać odszkodowanie.

Czytaj także: Zasady powrotu do rejestru VAT od 1 lipca 2018 r.

Jak mówi Marcin Zimny, partner w Kancelarii Zimny Doradcy Podatkowi, organy podatkowe działają często pochopnie. Hurtowo wykreślają firmy z rejestru, a dopiero potem weryfikują, czy było to zasadne. Zdarzało się, że fiskus najpierw wykreślał podmioty podejrzane o wyłudzenia VAT, a potem wszczynał kontrole, które nie wykazały żadnych nieprawidłowości. Tymczasem kontrahenci otrzymywali informację o wykreśleniu firmy.

Rośnie liczba sporów

– Takie działania podejmowane bez żadnej formalnej decyzji mogą być szkodliwe dla przedsiębiorców. Konsekwencją może być nawet wyeliminowanie podatnika z biznesu – mówi Zimny.

Wiceminister finansów Paweł Cybulski wyjaśnia, że celem obowiązujących od początku 2017 r. przepisów jest ochrona uczciwych podatników. Nieaktualny rejestr naraża ich na odliczenie podatku z faktur od nieistniejących kontrahentów. By temu przeciwdziałać, reakcja urzędników musi być stanowcza.

– To procedura o charakterze szczególnym – wyjaśnia wiceminister.

Coraz więcej wykreślonych firm decyduje się jednak na spór sądowy z różnymi wynikami. Skargi dotyczą procedur używanych przez skarbówkę. W jednej ze spraw Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie orzekł (III SA/Wa 3481/17), że wykreślenie w formie czynności materialno-technicznej, a nie w formie decyzji, narusza przepisy. Z kolei WSA w Łodzi odrzucił skargę podatnika (I SA/Łd 176/18), uznając, że wykreślenie nie wymaga wydania decyzji.

Ministerstwo wymijająco odpowiada na pytania, czy wypłaci rekompensaty podatnikom, którzy zostali niesłusznie usunięci z rejestru i ponieśli straty z powodu utraty wiarygodności.

– Każde prawomocne orzeczenie sądu administracyjnego podlega wykonaniu w konkretnej sprawie, natomiast wyroki te nie stanowią powszechnie obowiązującej wykładni prawa – tak resort odpowiedział na interpelację poselską nr 26152.

Ciężko wykazać szkodę

Sceptycznie do kwestii ubiegania się o odszkodowanie podchodzi mec. Jarosław Ziobrowski, partner w Kancelarii Kurpisz i Ziobrowski.

– Nawet jeśli firma została wykreślona bezprawnie, bardzo trudno będzie udowodnić szkodę. Może nielicznym uda się ją wykazać, np. jeśli nie wiedzieli o wykreśleniu i stracili z tego powodu duży kontrakt – mówi Ziobrowski. – Poza tym – jak wyjaśnia – dochodzenie odszkodowania to długotrwały proces. Przedsiębiorca najpierw musi uzyskać prawomocne orzeczenie sądu administracyjnego, iż wykreślenie było bezprawne, co trwa średnio ok. trzech lat. Dopiero potem może wystąpić na drogę cywilną i złożyć pozew o odszkodowanie od Skarbu Państwa na podstawie art. 417 kodeksu cywilnego. Według ekspertów firmom pochopnie usuniętym z listy podatników często udaje się na nią wrócić.

– Nie demonizowałbym kwestii utraty wiarygodności przedsiębiorcy wykreślonego z rejestru VAT. Niektóre firmy zostały niesłusznie usunięte z rejestru, lecz szybko udało się to wyjaśnić i przywrócić rejestrację, i to w krótkim czasie, nawet w ciągu dwóch dni – mówi Mariusz Korzeb, doradca podatkowy.

Jedna ze spraw dotyczyła dużej firmy, która w grupie kapitałowej miała kilkanaście spółek celowych z nieruchomościami na sprzedaż. Urzędnik wykreślił spółki na podstawie rozmowy z recepcjonistką biurowca, w którym miały siedziby. Powodem był brak nazw spółek na tablicy informacyjnej biurowca.

Mariusz Korzeb zgadza się z ministerstwem, że rejestr ma zapewniać firmom bezpieczeństwo. Gwarantować, że jeśli odliczą VAT z faktury wystawionej przez kontrahenta, to fiskus nie zakwestionuje tego odliczenia.

– Mniejszą szkodą jest dla firmy niesłuszne wykreślenie, oczywiście pod warunkiem że uda się rejestrację szybko przywrócić, niż transakcje z nieuczciwym kontrahentem – dodaje Korzeb.

OPINIA

Jacek Matarewicz, adwokat, doradca podatkowy w kancelarii Ożóg Tomczykowski
Zdumienie budzi przekonanie przedstawicieli resortu, że zasadne są regulacji prawne dotyczące wykreślania firm z rejestru VAT. Na każdym kroku przekonują, że w interesie uczciwych przedsiębiorców są przepisy pozwalające administracji – w sposób tak uznaniowy i najlepiej niepodlegający kontroli sądowej – decydować o najistotniejszych prawach i obowiązkach podatnika VAT, tj. zachowaniu bądź utracie przez niego statusu podatnika. Co więcej, ustawodawca proponuje pójść krok dalej. Chodzi o projekt nowelizacji ustawy o VAT z 13 lutego 2018 r., który zakłada ograniczenie możliwości przywrócenia do rejestru. Takie rozwiązanie jest nieuzasadnione i pozbawia podatników instrumentów kontroli nadużyć ze strony administracji skarbowej.