Nie muszą dowodzić swej niewinności ani dostarczać dowodów na swoją niekorzyść. Bronić się więc mogą czynnie albo biernie, z pomocą obrońcy lub osobiście, składać wyjaśnienia, bez podania powodów odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmówić składania wyjaśnień.
Biorąc pod uwagę obowiązujące od 1 lipca 2015 r. zasady postępowania dowodowego w sprawach karnych, zwłaszcza w postępowaniu sądowym, wskazana jest aktywność oskarżonego lub jego obrońcy w gromadzeniu dowodów, które posłużą sądowi w ustalaniu podstawy faktycznej orzeczenia.
W śledztwie lub dochodzeniu podejrzany i obrońca mogą składać wnioski o przeprowadzenie dowodów np. z zeznań świadków, opinii biegłego, przy czym nie można im odmówić udziału w tych czynnościach, jeśli tego żądają. Powinni też zostać dopuszczeni do udziału w przeprowadzaniu dowodów, których nie będzie można powtórzyć przed sądem, np. do przesłuchania świadka cierpiącego na chorobę, która może wywołać nieodwracalne zmiany w psychice. W razie dopuszczenia dowodu z opinii biegłego mogą wziąć udział w jego przesłuchaniu oraz zapoznać się z jego pisemną opinią.
W postępowaniu przed sądem to strony, a więc m.in. oskarżeni, przeprowadzają dowody zasadności ich twierdzeń o faktach. Sąd natomiast powinien przyjąć rolę obserwatora sporu. Dlatego oskarżony ma prawo być obecny przy wszystkich czynnościach postępowania dowodowego. W szczególności po swobodnym wypowiedzeniu się świadka lub biegłego oskarżony lub jego obrońca mogą zadawać im pytania.
Po przeprowadzeniu dowodów obrońcy i oskarżonemu przysługuje prawo ostatniego głosu. Jeśli zaś wyrok sądu I instancji narusza prawa oskarżonego lub szkodzi jego interesom, oskarżony i obrońca mogą złożyć apelację do sądu odwoławczego. Zasadniczo podstawą uchylenia lub zmiany wyroku może być naruszenie przez sąd I instancji prawa materialnego, istotna obraza procedury, istotny błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku lub rażąca niewspółmierność orzeczonej kary.
Adwokat i doradca podatkowy w Kancelarii Podatkowej Irena Ożóg sp.k.