Marcelina Fabia Piotr Paszek
Niejednokrotnie się zdarza, że po zakończeniu transportu węgla stwierdza się jego braki. Często nie wynikają one z naturalnych ubytków węgla, lecz są skutkiem kradzieży. Na kradzież węgla wskazują między innymi zerwane plomby wagonów kolejowych lub rozsypany węgiel. Przedsiębiorcy nierzadko mają wątpliwości, jak postępować w przypadku stwierdzenia kradzieży węgla w trakcie transportu.
Gdy zapłacono daninę
Jedną z najważniejszych zasad akcyzy jest jej jednokrotność. Jeśli bowiem podatek od danego wyrobu akcyzowego został raz rozliczony w prawidłowej wysokości, to nie ma konieczności rozliczania akcyzy od kolejnych czynności opodatkowanych. Jednokrotność akcyzy ma zastosowanie także do wyrobów węglowych, do których należy m.in. węgiel o kodzie CN 2701, i wynika ona z treści art. 9a ust. 3 ustawy o podatku akcyzowym. Jeśli więc zapłacono akcyzę od sprzedaży węgla na cele nieobjęte zwolnieniem, to – z uwagi na jednokrotność akcyzy – nie ma potrzeby rozliczenia akcyzy, nawet jeśli dojdzie do strat węgla.
Na podstawie art. 9a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku akcyzowym, przedmiotem opodatkowania podatkiem akcyzowym jest sprzedaż wyrobów węglowych na terytorium kraju finalnemu nabywcy węglowemu (dalej: FNW) >patrz ramka.
Przykład
Działająca jako FNW firma A zakupiła 10 000 kg węgla od firmy B będącej pośredniczącym podmiotem węglowym (PPW). Ponieważ firma A zużyje węgiel na cele nieobjęte zwolnieniem od akcyzy, to sprzedawca (firma B) rozliczył akcyzę należną od wydanego węgla. W trakcie transportu przesyłki do siedziby firmy A doszło do kradzieży 500 kg węgla. Nie ma konieczności rozliczenia akcyzy od skradzionego węgla, ponieważ w tym przypadku należny podatek został już wcześniej rozliczony przez firmę B (z tytułu sprzedaży węgla).
Jak postąpić w przypadku niedoboru
W ustawie o podatku akcyzowym zawarty jest katalog czynności będących przedmiotem opodatkowania podatkiem akcyzowym. W przypadku wyrobów węglowych, przedmiotem opodatkowania podatkiem akcyzowym jest między innymi powstanie ubytków wyrobów węglowych (art. 9a ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku akcyzowym). Obowiązek zapłaty podatku akcyzowego od utraconych w trakcie transportu wyrobów węglowych, także gdy zostaną uznane za skradzione, powstaje wtedy, gdy utracone wyroby węglowe stanowią ubytki. Za ubytki wyrobów węglowych w rozumieniu ustawy o podatku akcyzowym uznaje się wszelkie straty wyrobów węglowych powstałe w trakcie ich przemieszczania na terytorium kraju w związku z wykonaniem czynności stanowiącej przedmiot opodatkowania akcyzą (art. 2 ust. 1 pkt 20 lit. c ustawy o podatku akcyzowym).
Zgodnie z tą definicją, za ubytki wyrobów węglowych należy uznać jedynie te straty, które spełniają obie poniższe przesłanki:
- powstały w trakcie przemieszczania wyrobów węglowych,
- przemieszczanie wyrobów węglowych, podczas którego doszło do straty, musi mieć związek z wykonaniem czynności stanowiącej przedmiot opodatkowania akcyzą.
Jeżeli jedna z ww. przesłanek uznania straty wyrobów węglowych za ubytek nie jest spełniona, to dana strata nie podlega akcyzie.
Od producenta do nabywcy
Ustawa o podatku akcyzowym przewiduje dwa zwolnienia od akcyzy dla ubytków wyrobów akcyzowych. Najczęściej stosowane odnosi się do tzw. ubytków naturalnych i przysługuje ono tylko do wysokości normy dopuszczalnych ubytków określonej w rozporządzeniu przez ministra finansów albo w decyzji właściwego naczelnika urzędu celnego (art. 30 ust. 4 ustawy o podatku akcyzowym). Drugie zwolnienie dotyczy ubytków wyrobów akcyzowych powstałych na skutek zdarzeń losowych lub siły wyższej i wynika ono z art. 30 ust. 3 ustawy o podatku akcyzowym.
Na podstawie art. 30 ust. 5 ustawy o podatku akcyzowym, żadne z dwóch wskazanych wyżej zwolnień od akcyzy nie ma zastosowania w przypadku ubytków powstałych na skutek przestępstwa przeciwko mieniu. Jeśli więc na skutek kradzieży dojdzie do straty węgla mieszczącej się w definicji ubytków, to strata tego typu zawsze będzie opodatkowana.
Z uwagi na brzmienie definicji ubytków wyrobów węglowych, akcyzie podlega ilość skradzionych wyrobów węglowych zaistniała podczas przemieszczenia wyrobów węglowych do FNW, uprawnionego do korzystania ze zwolnienia od akcyzy. Obowiązek rozliczenia akcyzy od skradzionego węgla powstanie w tym przypadku niezależnie od tego, kto był odpowiedzialny za transport (sprzedawca czy nabywca). Obowiązek rozliczenia akcyzy będzie obciążać tę stronę transakcji, która ponosiła cywilnoprawną odpowiedzialność za transport skradzionego węgla.
Przykład
Spółka X mająca status FNW nabywa – z zastosowaniem zwolnienia od akcyzy – wyroby węglowe od ich producenta posiadającego status PPW. Nabyte wyroby węglowe spółka X transportuje na własną odpowiedzialność od producenta do własnej siedziby. Podczas transportu powstają braki wyrobów węglowych wynikające z kradzieży. W tym przypadku konieczna będzie zapłata akcyzy od skradzionego węgla. Obowiązek rozliczenia akcyzy będzie spoczywać na spółce X, ponieważ to ona była odpowiedzialna za transport skradzionego węgla.
Pomiędzy podmiotami pośredniczącymi
Omówiony powyżej przypadek dotyczył sytuacji, gdy wyroby węglowe transportowane są od producenta do finalnego nabywcy węglowego. Ale kradzież wyrobów węglowych może nastąpić także podczas przemieszczania (sprzedaży) pomiędzy dwoma PPW. Czy w takim przypadku wystąpi konieczność zapłaty podatku akcyzowego?
W ustawie o podatku akcyzowym enumeratywnie wymienione zostały czynności podlegające opodatkowaniu akcyzą, których przedmiotem są wyroby węglowe. W katalogu tym nie została wskazana transakcja sprzedaży wyrobów węglowych przez PPW na rzecz innego PPW. Sprzedaż wyrobów węglowych przez PPW na rzecz innego PPW nie jest więc opodatkowana podatkiem akcyzowym. Jeżeli więc u PPW w trakcie przemieszczania powstaną straty wyrobów węglowych w wyniku ich kradzieży, to nie będą one podlegać opodatkowaniu. Straty te nie są związane z wykonaniem czynności stanowiącej przedmiot opodatkowania akcyzą. Tego rodzaju straty nie mogą być kwalifikowane jako objęty akcyzą ubytek, nawet gdy zaistniały na skutek kradzieży wyrobów węglowych. Inaczej mówiąc, skoro transakcja sprzedaży wyrobów węglowych pomiędzy pośredniczącymi podmiotami węglowymi nie jest przedmiotem opodatkowania akcyzą, to przedmiotem opodatkowania nie są także straty wyrobów węglowych powstałe w wyniku kradzieży w trakcie ich przemieszczania pomiędzy PPW. Straty te nie są bowiem ubytkami w rozumieniu ustawy o podatku akcyzowym.
Przykład
Firma C posiadająca status PPW wysłała węgiel do firmy D, która również prowadzi działalność jako PPW. Podczas transportu część węgla została skradziona. Strata ta nie stanowi ubytku wyrobów węglowych, ponieważ sprzedaż węgla pomiędzy PPW nie podlega akcyzie. Obowiązek rozliczenia akcyzy od skradzionego węgla nie będzie więc obciążać ani firmy C, ani firmy D.
—Marcelina Fabia jest konsultantką podatkową w ECDDP sp. z o. o.
—Piotr Paszek jest doradcą podatkowym, kierownikiem zespołu ds. VAT i akcyzy w ECDDP sp. z o.o.
Jak są zdefiniowane podmioty uczestniczące w obrocie
Finalny nabywca węglowy to podmiot, który nabywa na terytorium kraju, importuje lub nabywa wewnątrzwspólnotowo wyroby węglowe lub posiada uzyskane w sposób inny niż w drodze nabycia wyroby węglowe, niebędący pośredniczącym podmiotem węglowym.
Natomiast pośredniczący podmiot węglowy to podmiot mający siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium kraju:
- dokonujący sprzedaży, dostawy wewnątrzwspólnotowej, nabycia wewnątrzwspólnotowego, importu lub eksportu wyrobów węglowych lub
- używający wyrobów węglowych do celów objętych zwolnieniem od akcyzy i do celów nieobjętych zwolnieniem od akcyzy, lub
- używający wyrobów węglowych do celów objętych zwolnieniem od akcyzy i do celów niepodlegających opodatkowaniu akcyzą – który pisemnie powiadomił właściwego naczelnika urzędu celnego o tej działalności.
