Coraz większą popularnością cieszą się programy, które mają zapewnić wzrost motywacji członków zarządu lub kadry menedżerskiej do podejmowania działań mających na celu osiągnięcie lepszych wyników finansowych firmy. Często celem tych programów jest także zatrzymanie najlepszych osób w spółce.

Programy te wykorzystują pochodne instrumenty finansowe realizowane w formie wypłat gotówkowych. Warunkiem wypłaty jest osiągnięcie określonego wskaźnika finansowego danej spółki czy określonej grupy pracowników lub menedżerów. Instrumenty, na podstawie których wypłacane są świadczenia, nazywane są „phantom shares" lub zamiennie „korzystne podatkowo instrumenty". Z finansowego punktu widzenia są pochodnymi instrumentami finansowymi.

Programy motywacyjne niosą dla ich uczestników liczne korzyści w podatku dochodowym od osób fizycznych. W szczególności przyznana w ramach tego programu premia w formie instrumentu finansowego:

- nie jest elementem wynagrodzenia,

- jest opodatkowana 19-proc. stawką podatkową jako przychód z kapitałów pieniężnych,

- nie podlega składkom na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne,

- jest rozliczana przez pracownika wyłącznie w zeznaniu rocznym.

Dzięki tym cechom programy motywacyjne zdobyły swoją popularność i są coraz częściej wykorzystywane przez duże spółki w celu premiowania nie tylko kadr zarządzających, ale i innych grup pracowników, np. handlowców.

W ostatnim czasie opisane programy motywacyjne mają szansę na jeszcze szersze wykorzystanie w obrocie gospodarczym. Zgodnie z interpretacją Izby Skarbowej w Katowicach z 24 kwietnia 2015 r. (IBPBI/2/4510-140/15/MO) za prawidłowe uznano stanowisko wnioskodawcy, że wypłaty kwot na rzecz uczestników przez spółkę w ramach programu motywacyjnego opartego na korzystnych podatkowo instrumentach finansowych są kosztami uzyskania przychodów spółki.

Interpretacja ta jest jedną z wielu korzystnych interpretacji wydanych przez organy podatkowe w tym przedmiocie (np. interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 6 listopada 2013 r., IBPBI/2/423-1053/13/AK).

W przytoczonej interpretacji indywidualnej z 24 kwietnia 2015 r. spółka argumentowała, że wypłaty kwot na rzecz uczestników przez spółkę mogą być traktowane jako służące zachowaniu i zabezpieczeniu źródła przychodów spółki zgodnie z treścią art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Taką kwalifikację miało potwierdzać to, że wprowadzenie programu motywacyjnego będzie miało na celu przede wszystkim:

- wzrost motywacji uczestników do podejmowania działań ukierunkowanych na osiągnięcie lepszych wyników finansowych spółki, a w konsekwencji poprawę efektywności funkcjonowania oraz rezultatów finansowych spółki,

- zatrzymanie najlepszych osób w spółce poprzez wykreowanie dla uczestników odpowiedniej zachęty finansowej oraz stworzenie mechanizmów uzależniających powstanie prawa do realizacji wypłacanych premii od pełnienia przez uczestnika funkcji członka zarządu spółki. Dzięki temu spółka uzyska możliwość stworzenia doświadczonego i efektywnego zespołu, wydajnie realizującego cele biznesowe spółki, co powinno z kolei przyczynić się do zwiększenia wysokości uzyskiwanych przez spółkę przychodów.

Ponadto spełniony będzie również drugi warunek zaliczenia wydatku do kosztów uzyskania przychodów, ponieważ wypłaty kwot w ramach omawianych programów nie zostały wymienione w katalogu z art. 16 ust. 1 ustawy o CIT jako wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodów.

—Tomasz Kośmider

Uprawniony w przyszłości otrzyma gotówkę

Programy motywacyjne oparte na pochodnych instrumentach finansowych polegają na tym, że spółka przyznaje członkom kadry zarządzającej ww. instrumenty finansowe, czyli prawo do otrzymania w przyszłości wypłaty gotówkowej. Ta wypłata zależy przykładowo od wartości akcji spółki, np. wartości przyznanych „phantom shares". Kiedy dochodzi do realizacji pochodnego instrumentu finansowego, członek kadry zarządzającej otrzymuje wypłatę gotówkową.

Zdaniem autora

Tomasz Kośmider, prawnik w Kancelarii Ożóg Tomczykowski

Zyski i w PIT, i w CIT

Programy motywacyjne są obecnie korzystnym podatkowo rozwiązaniem zarówno dla pracowników, jak i dla spółki. Pracownik lub członek kadry zarządzającej zyskuje zachętę finansową do pracy w spółce oraz wymierny zysk podatkowy, a jednocześnie firma ma możliwość zakwalifikowania wypłacanych kwot w ramach programu motywacyjnego wykorzystującego instrumenty finansowe do kosztów uzyskania przychodu.

Należy pozytywnie ocenić wyrażane w interpretacjach indywidualnych stanowisko ministra finansów w omawianym zakresie. Jego zgoda, mająca zresztą odzwierciedlenie w przepisach prawa, na korzystne opodatkowanie otrzymywanych przez uczestników świadczeń ma z pewnością duży wpływ na wzrost popularności programów. Skoro zaś warunkiem realizacji instrumentu finansowego jest osiągnięcie określonego przez spółkę wyniku, to wynik ten przekłada się na wpływy do budżetu z CIT. Trudno więc odmówić wypłacanym świadczeniom przymiotu kosztów uzyskania przychodu.

Mając jednak na uwadze to, że stanowisko fiskusa bywa zmienne, wprowadzając program motywacyjny wykorzystujący korzystne podatkowo instrumenty, warto wcześniej zabezpieczyć się interpretacją indywidualną, która da prawo uznania wypłacanych świadczeń za koszt uzyskania przychodów.