Podatnik zatrudnia pracowników, którym przydziela samochody służbowe. Samochody będą wykorzystywane przez pracowników do celów służbowych i prywatnych, ale za prywatne korzystanie z samochodów pracownicy będą płacili podatnikowi wynagrodzenie. Czy w takim przypadku podatnik będzie miał prawo do odliczenia 100 proc. VAT naliczonego od wydatków związanych ?z tymi samochodami? – pyta czytelnik.

Zasadniczo – tak. Ograniczenie prawa do odliczenia VAT naliczonego od wydatków związanych z samochodami nie dotyczy m.in. tych przypadków, gdy samochód wykorzystywany jest wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika. A to z kolei ma miejsce m.in. wówczas, gdy sposób wykorzystywania tych pojazdów przez podatnika, zwłaszcza określony w ustalonych przez niego zasadach ich używania, dodatkowo potwierdzony prowadzoną przez podatnika dla tych pojazdów ewidencją przebiegu, wyklucza ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą podatnika.

Pracownicy podatnika będą mogli używać samochodów dla celów działalności gospodarczej tego przedsiębiorcy (służbowych) oraz dla swoich celów prywatnych, ale w tym ostatnim zakresie – odpłatnie. Odpłatne udostępnianie samochodów to nic innego jak ich wynajem lub czynność podobna do wynajmu, ?a w każdym przypadku – odpłatne świadczenie usług w rozumieniu przepisów o VAT. Takie odpłatne świadczenie usług przez podatnika to niewątpliwie jedna z ogółu czynności składających się na prowadzenie działalności gospodarczej.

Aby nikt nie zakwestionował prawa do odliczenia całego VAT, podatnik koniecznie musi zadbać o to, aby pracownicy prawidłowo prowadzili ewidencję przebiegu pojazdów ?w rozumieniu przepisów o VAT. Ponadto musi stworzyć dokument szczegółowo określający zasady użytkowania samochodów. Dokument ten wraz z prawidłowo prowadzoną ewidencją przebiegu pojazdu oraz faktycznym sposobem używania samochodów muszą wykluczać możliwość użycia tych pojazdów do celów innych niż związane z działalnością gospodarczą podatnika, czyli:

Spełnienie tych warunków daje podatnikowi prawo do odliczania 100 proc. VAT naliczonego od wydatków związanych z samochodami.

Skąd wątpliwości

Ryzyko skutecznego zakwestionowania przez organ podatkowy takiego rozwiązania, tj. odmówienia prawa do odliczania 100 proc. VAT, jest niskie. Wynika raczej z klimatu panującego wokół tego tematu niż z przepisów.

Pewne ryzyko pojawia się ?w związku z użyciem przez ustawodawcę słowa „wyklucza" we frazie „sposób wykorzystywania tych pojazdów przez podatnika, zwłaszcza określony w ustalonych przez niego zasadach ich używania, dodatkowo potwierdzony prowadzoną przez podatnika dla tych pojazdów ewidencją przebiegu pojazdu, wyklucza ich użycie do celów niezwiązanych ?z działalnością gospodarczą podatnika".

Nie ma kryteriów oceny

To, czy w konkretnych okolicznościach użycie samochodu dla innych potrzeb niż działalność gospodarcza zostało obiektywnie rzecz biorąc wykluczone czy nie, zawsze pozostanie kwestią ocenną, a także w dużej mierze – dowolną. Ustawodawca nie określił bowiem kryteriów oceny. Z pewnością nie do przyjęcia jest rozumienie słowa „wyklucza" zbyt radykalnie, dosłownie.  Takie podejście powodowałoby, że korzystanie z przepisu byłoby w ogóle niemożliwe. A to przesądza o błędności takiej wykładni. Z czasem zakres rozumienia słowa „wyklucza" w przedmiotowym przepisie wytyczy piśmiennictwo ?i orzecznictwo sądów administracyjnych. Na razie pozostaje kierowanie się zdrowym rozsądkiem.

O niskim ryzyku możemy mówić także dlatego, że niezależnie od wskazanych wątpliwości interpretacyjnych, wydaje się, że każde użycie samochodu będzie można zakwalifikować albo jako służbowe, albo jako prywatne pracownika, za które pracownik płaci. Każdy z tych przypadków jest użyciem dla potrzeb działalności gospodarczej podatnika.

Na co jeszcze zwrócić uwagę

Na zakończenie warto jeszcze zasygnalizować kilka kwestii:

1. ?Cena za usługę świadczoną pracownikowi powinna być ceną rynkową, gdyż podatnik i pracownik są podmiotami powiązanymi w rozumieniu przepisów o VAT.

2. ?Świadczenie usługi wynajmu samochodu pracownikowi jest świadczeniem usług w rozumieniu przepisów o VAT ze wszystkimi tego konsekwencjami, także dokumentacyjnymi. Koniecznie trzeba więc będzie ustalić rodzaj dokumentu wydawanego pracownikowi (np. faktura, paragon).

3. ?Są jeszcze inne warunki formalne dotyczące prawa do 100 proc. odliczenia, np. konieczność prowadzenia ewidencji w zgodzie z przepisami o VAT, czy złożenie deklaracji VAT-26.

Mateusz ?Kaczmarek, doradca podatkowy, właściciel Kancelarii Doradztwa Podatkowego „Kaczmarek ?i Partnerzy"

Broszura nie załata legislacyjnych dziur

Niestety wiadomo już, że tego typu koncepcje, choć całkowicie zgodne z prawem, będą na celowniku organów podatkowych. Ministerstwo Finansów już opublikowało broszurkę, w której ?uznało, że pobieranie wynagrodzenia od pracowników ?za używanie samochodów służbowych do celów prywatnych ?nie jest działalnością gospodarczą w rozumieniu VAT. Nie mając żadnych argumentów na obronę takiej tezy (jest ona przecież ?wprost sprzeczna z prawem), resort wskazał jedynie na możliwość uznania, że podatnik obchodzi w ten sposób prawo. Takie ?stanowisko z pewnością nie utrzyma się w praktyce podatkowej ?w dłuższym okresie, gdyż brak mu podstaw prawnych. Zweryfikują je sądy administracyjne. Broszury i inne interpretacje MF nie są ?źródłem prawa i nie można za ich pomocą łatać niedociągnięć legislacyjnych. Powiedzmy sobie szczerze: na etapie ?projektowania przepisów MF po prostu nie przewidziało, ?że podatnicy znajdą takie rozwiązanie.