Definicja budynku zawarta ?w ustawie z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych określa kilka zasadniczych atrybutów, jakie musi posiadać budynek, aby mógł zostać uznany za przedmiot opodatkowania podatkiem od nieruchomości (art. 1a ?ust. 1 pkt 1). Jeden z nich, wskazujący, że budynek powinien być wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych, w dalszym ciągu budzi u podatników sporo wątpliwości natury interpretacyjnej.

Zarówno ustawa o podatkach i opłatach lokalnych, jak i ustawa z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane wskazują, że budynek to obiekt budowlany, który jest trwale związany ?z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz posiada fundamenty i dach.

Trwały związek z gruntem identyfikowany jest przez brak możliwości odłączenia budynku od gruntu bez uszkodzenia jego konstrukcji. Kluczowe znaczenie w tym przypadku ma więc fizyczny związek budynku ?z gruntem, najczęściej w postaci fundamentów. Podkreśla się jednak również w orzecznictwie, że za budynek trwale związany z gruntem można uznać nie tylko taki, którego nie można oderwać od gruntu bez jego uszkodzenia, ale również taki, który nie jest obiektem wzniesionym do tzw. tymczasowego użytku (m.in. WSA ?w Szczecinie w wyroku z 9 lutego 2012 r., I SA/Sz 946/11).

Ponadto budynek w rozumieniu powyższej definicji musi mieć fundamenty oraz dach, z tym jednak zastrzeżeniem, że każdy rodzaj fundamentów pod budynkiem dopuszczony przez prawo budowlane należy uznać za wystarczający.

Trzeci z kluczowych atrybutów, tj. wydzielenie z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych, wydaje się najtrudniejszym do zidentyfikowania elementem konstrukcyjnym przywołanej definicji.

Za pomocą przegród budowlanych

W przywołanej definicji ustawodawca określa, że budynek po pierwsze musi być wydzielony z przestrzeni, a po drugie – wydzielenie to powinno być zrobione za pomocą przegród budowlanych. Nie ulega wątpliwości, że wydzielenie budynku z przestrzeni jest kluczowe dla wyodrębnienia tego obiektu jako przedmiotu opodatkowania. Trzeba bowiem przypomnieć, że podstawą opodatkowania budynków jest ich powierzchnia użytkowa. Brak możliwości wydzielenia budynku ?z przestrzeni powodowałby więc kłopoty z ustaleniem podstawy opodatkowania, skoro de facto jest ona wyrażana w postaci określonej przestrzeni.

Określenie „przegroda budowlana" nie tylko nie zostało zdefiniowane przez ustawodawcę w ustawie podatkowej, ale również ustawa ta nie zawiera odesłania do innego aktu prawnego regulującego choćby tematykę warunków technicznych, jakim mają odpowiadać budynki. Stąd też, zgodnie z powszechnie akceptowanymi regułami wykładni, znaczenie tego słowa należy ustalić zgodnie z jego znaczeniem językowym. Według definicji zawartej w Uniwersalnym słowniku języka polskiego PWN pod red. prof. Stanisława Dubisza, Warszawa 2006 r., przegroda to jest to, co przegradza, odgradza, dzieli; ścianka przedzielająca, przepierzenie, bariera, itp.; cienka, gruba przegroda; przegroda?z cegły, z desek. Z kolei określenie „budowlany" oznacza dotyczący budowli albo budowy, związany z budowaniem. Natomiast „wydzielić" to oddzielić, odłączyć coś, co wchodziło w skład większej całości, wyodrębnić.

Wielopoziomowy parking

W jednej z ostatnich interpretacji podatkowych (WPO-KP.310.12.2013.KD; interpretacja z 9 stycznia 2014 r. prezydenta miasta Wrocławia) organ podatkowy, analizując przedmiot opodatkowania, jakim jest parking wielopoziomowy, stwierdził, że aby uczynić zadość wymogom ustawodawcy, przegroda budowlana powinna być pełna, aby wydzielała trójwymiarową bryłę obiektu budowlanego od otaczającej go również trójwymiarowej przestrzeni. W przedmiotowej sprawie parking wielopoziomowy miał zewnętrzne ściany tynkowane tynkiem mineralnym, przy czym na wszystkich jego kondygnacjach zastosowano również siatkę zbrojącą z włókna szklanego, która tylko częściowo zastępowała ściany elewacyjne parkingu.

Na podstawie tak przedstawionego stanu faktycznego organ podatkowy, powołując się w dość wybiórczy sposób na tezy wynikające z orzecznictwa sądowego (m.in. wyroki WSA w Krakowie: z 26 stycznia 2012 r., I SA/Kr 1919/11, oraz ?z 18 kwietnia 2012 r., I SA/Kr 1882/11), zauważył, że wprawdzie przegroda (ściana) nie musi mieć charakteru jednolitego, tzn. może występować np. z otworami okiennymi ?i wentylacyjnymi, jednak brakujące elementy przegrody nie mogą zaburzać w obrysie zewnętrznym charakteru ?wydzielenia bryły budynku ?z przestrzeni. Tym samym, zdaniem organu podatkowego, przegrody budowlane wydzielające obiekt z przestrzeni muszą być – co do zasady – kompletne od poziomu podłogi do poziomu dachu ?i muszą występować ze wszystkich stron, co oczywiście nie wyklucza w nim otworów technologicznych. Otwory te nie mogą jednak ?w żadnym przypadku zastępować całej przegrody budowlanej, gdyż wtedy brak jest koniecznego wydzielenia obiektu budowlanego z przestrzeni.

W przedmiotowej interpretacji organ podatkowy skupił się więc na technicznym (budowlanym) aspekcie wydzielenia bryły obiektu budowlanego z przestrzeni. Nie wziął pod uwagę tego, że zastosowana ?w bryle budynku przegroda budowlana w postaci siatki zbrojącej z włókna szklanego również może pełnić funkcję odgrodzeniową, wydzielającą parking z przestrzeni. Siatka zbrojąca uniemożliwiała bowiem bezsprzecznie swobodne wydostanie się z obiektu. ?Z tych względów wykładnia zastosowana przez organ podatkowy nie tylko nie znajduje uznania w obowiązujących przepisach prawa podatkowego, ale również jest sprzeczna z bogatymi i dość jednoznacznymi tezami orzecznictwa sądowo-administracyjnego >patrz ramka.

Pomimo braku, w ocenie organu podatkowego, cech „pełności" przegród budowlanych właściwe określenie powierzchni w przypadku przedmiotowego parkingu było możliwe i zostało de facto wykonane.

Przede wszystkim funkcjonalność

Tezy orzecznictwa jasno ?i wyraźnie koncentrują się przede wszystkim na funkcjonalności przegród budowlanych, które – ujęte w planach architektonicznych (budowlanych) – powinny pełnić funkcję odgrodzeniową. Co istotne, przegrody budowlane muszą być elementarną częścią budynku i nie mogą być swego rodzaju jego przedłużeniem lub uzupełnieniem. WSA ?w Gorzowie Wielkopolskim ?w wyroku z 10 października ?2013 r. (I SA/Go 440/13), rozpatrując sprawę podatnika posiadającego częściowo zadaszony budynek (halę) magazynowy, którego przedłużenie stanowiła zamontowana na słupach konstrukcyjnych siatka (będąca w istocie ogrodzeniem), słusznie wskazał, że wprawdzie przegroda (ściana) nie musi mieć charakteru jednolitego (np. może być ?z otworami okiennymi, otworami wentylacyjnymi), jednak brakujące elementy przegrody nie mogą zaburzać w obrysie zewnętrznym charakteru wydzielenia bryły budynku ?z przestrzeni. Wiata (hala) magazynowa w przedmiotowej sprawie nie spełniała warunków określonych w definicji budynku, gdyż nie miała przegród budowlanych. Z jej dwóch stron funkcję przegrody pełniło jedynie ogrodzenie z siatki i elementów stalowych.

Odpowiednio określone przegrody budowlane, niezależnie od tego, z jakiego?materiału zostaną zbudowane, pozwalają na wyznaczenie podstawy opodatkowania budynku, a więc powierzchni użytkowej.

Artur ?Bubrowiecki, doradca podatkowy ?w KR Group Sp. z o.o. ?Tax Sp. kom.

W orzecznictwie sądowo-administracyjnym wyraźnie zauważa się skutki braku posiadania określonych „atrybutów podatkowych" przez przedmiot opodatkowania podatkiem od nieruchomości, jakimi są budynki. W związku z tym, że zupełnie inny jest sposób opodatkowania budynków i budowli, skutki te mogą być ?w określonych przypadkach – zwłaszcza w wymiarze czysto finansowym – dość znaczące. Możliwość zastosowania coraz to bardziej innowacyjnych rozwiązań architektonicznych będzie ?przy tym powodowała, że normatywna wartość legalnej definicji budynku (której wprowadzenie miało być zresztą wyrazem realizacji ustawowego trybu nakładania obciążeń finansowych, zgodnie ?z art. 217 Konstytucji RP), określonej w ustawie o podatkach ?i opłatach lokalnych, będzie w coraz większym stopniu podważana.

Sądy o wydzieleniu obiektu w trzech wymiarach

W orzecznictwie sądowo-administracyjnym podkreśla się przede wszystkim, że posłużenie się przez ustawodawcę zwrotem „wydzielenie z przestrzeni" zakłada, że chodzi o wydzielenie obiektu w trzech wymiarach: długości, szerokości i wysokości (wyrok WSA w Kielcach z 24 maja 2012 r., I SA/Ke 172/12). Innymi słowy, ściany powinny zamykać wewnątrz pewną przestrzeń, czyli obiekt musi być zamknięty ze wszystkich stron. Dla pełnego zrozumienia ustawowego zwrotu „wydzielenie ?z przestrzeni" należy rozważyć znaczenie słowa „przestrzeń". Oznacza ono „nieograniczony obszar trójwymiarowy, w którym zachodzą wszystkie zjawiska fizyczne", „część takiego obszaru objętą jakimiś granicami; też miejsce zajmowane przez jakiś przedmiot" (Wydawnictwo Naukowe PWN SA, „Słownik języka polskiego").

Zatem „wydzielenie z przestrzeni" przez przegrody budowlane wymaga, aby przegrody te oddzielały przestrzeń wewnątrz budynku od przestrzeni zewnętrznej w trzech wymiarach. Chodzi więc o zamknięcie przegrodami budowlanymi przestrzeni wewnątrz budynku. Zaznacza się jednak, że przegrody budowlane wydzielające obiekt z przestrzeni muszą być – co do zasady – kompletne od poziomu podłogi do poziomu dachu i muszą występować ze wszystkich stron, co oczywiście nie wyklucza w nich otworów technologicznych. Otwory te nie mogą jednak w żadnym przypadku zastępować całej przegrody budowlanej, gdyż w takim przypadku brak jest koniecznego wydzielenia przestrzeni.

Takie poglądy znajdziemy także w innych orzeczeniach sądów administracyjnych, np. w wyroku NSA z 12 kwietnia 2011 r. ?(II FSK 2014/09), wyroku WSA w Olsztynie z 18 września ?2008 r. (I SA/Ol 294/08), wyroku WSA w Gliwicach ?z 4 marca 2009 r. (I SA/GI 885/08), wyroku WSA w Poznaniu ?z 17 września 2009 r. (III SA/Po 46/09), wyroku WSA ?w Krakowie z 7 stycznia 2010 r. (I SA/Kr 1598/09).

W jednym z często przywoływanych orzeczeń (wyrok WSA ?w Poznaniu z 15 grudnia 2010 r., III SA/Po 356/10) ?sąd wskazał dość wyraźnie, że wydzielenie z przestrzeni ?za pomocą przegród budowlanych nie oznacza tylko takiej sytuacji, że obiekt budowlany musi być zamknięty ze wszystkich stron i jest zabezpieczony przed wpływem czynników zewnętrznych. Wystarczy bowiem, aby istniejące przegrody zakreśliły granice obiektu. Z tych względów przegrodami budowlanymi nie muszą być ściany „pełne". Mogą one mieć charakter częściowy, a tym samym mogą to być np. kraty, przegrody ruchome służące komunikacji lub ściany parawanowe (podobnie WSA w Łodzi w wyroku z 22 kwietnia 2009 r., ?I SA/Łd 1325/08).

Ustawodawca w żaden sposób nie uzależnia kwalifikacji ?obiektu budowlanego od techniki wykonania przegrody budowlanej. Dlatego też należy przyjąć, że podatnikowi pozostawiono swobodę w podjęciu decyzji co do materiału, ?z jakiego przegroda zostanie wykonana. ?Jedynym normatywnym atrybutem w przedmiotowym zakresie, jaki musi posiadać obiekt budowlany, jest jego wyodrębnienie ?z przestrzeni. Założenie, że przegroda budowlana powinna ?mieć atrybut „pełności", stanowiłoby zaprzeczenie racjonalności ustawodawcy, który gdyby chciał, to posłużyłby się zwrotem „pełna" lub „kompletna" przegroda budowlana.

Istotne jest zatem konstrukcyjne i funkcjonalne przeznaczenie przegród budowlanych, obojętne jest natomiast, z jakiego materiału zostały one wykonane (WSA w Gliwicach w wyroku ?z 7 lutego 2012 r., I SA/GL 604/11). Przegrody te zdaniem sądu powinny być ujęte w procesie budowlanym, począwszy od etapu projektowania. Należy przy tym zaznaczyć, że przegroda budowlana nie musi być jednolitą zamkniętą ścianą, mogą się ?w niej znajdować różnego rodzaju otwory, np. drzwi czy okna, ?co jest oczywiste i logiczne, gdyż budynek – co do zasady ?– nie może mieć litych przegród.