Generalna zasada mówi co prawda, że obowiązek podatkowy powstaje w chwili wydania towaru lub wykonania usługi, ale jest od niej tak wiele wyjątków, jak np. związany z wystawieniem faktury, że w praktyce za moment powstania obowiązku podatkowego uznaje się w większości przypadków właśnie wystawienie faktury.

Tymczasem od stycznia, powstanie obowiązku podatkowego jest powiązane z dostarczeniem towaru lub wykonaniem usługi przy znacznie mniejszych odstępstwach. Data wystawienia faktury, jako moment powstania obowiązku podatkowego, pozostanie tylko w przypadku niektórych usług. Jeżeli faktura nie zostanie wystawiona w terminie, obowiązek podatkowy będzie powstawał w tego typu działalnościach z chwilą upływu terminu do wystawienia faktury >patrz ramka.

Zmiana może oznaczać niejednokrotnie konieczność szybszego rozliczenia się z fiskusem. Dzień wystawienia faktury nie będzie miał znaczenia (poza kilkoma wyjątkami). Oznacza to więc, że przedsiębiorca, który wykonuje czynność na przełomie okresów rozliczeniowych nie ma już wpływu na moment powstania obowiązku podatkowego. W efekcie tej zmiany niezbędne będzie dokładne ustalanie dnia odbioru towaru przez kontrahenta, w szczególności w przypadku wysyłek na przełomie miesiąca.

Dla niektórych istotna zapłata

W pewnych przypadkach znowelizowana ustawa o podatku od towarów i usług przewiduje powiązanie momentu powstania obowiązku podatkowego z otrzymaniem całości lub części zapłaty. Obowiązek podatkowy powstanie w odniesieniu do otrzymanej kwoty. Taki sposób ustalenie obowiązku podatkowego może znaleźć zastosowanie np. do  dostawy towarów na podstawie umowy komisu dokonanej przez komitenta komisantowi, czy też świadczenia na zlecenie sądów lub prokuratury.

Jeżeli natomiast przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi przedsiębiorca otrzyma całość lub część zapłaty, to obowiązek podatkowy powstanie z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty. Wyjątek to usługi/dostawy, dla których decydujący jest dzień wystawienia faktury.

Wszystko do podstawy

Nowe określenie podstawy opodatkowania odwołuje się wprost do definicji zawartej w dyrektywie 2006/112/WE. Podstawą opodatkowania, z pewnymi wyjątkami, jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą przedsiębiorca otrzymał (ma otrzymać w przyszłości) z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę dostarczanych towarów lub świadczonych usług. Podstawa opodatkowania, tak jak wcześniej, będzie zwiększana o podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze (z wyjątkiem VAT) a także o koszty dodatkowe, takie jak prowizje, koszty opakowania, transportu i ubezpieczenia, pobierane od nabywcy lub usługobiorcy.

W przypadku dostaw nieodpłatnych zmiana polega na odniesieniu także do towarów podobnych – podstawą opodatkowania w takim przypadku jest cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a gdy nie ma ceny nabycia – koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy tych towarów.

Odliczenie ?po sprawdzeniu

Od stycznia obowiązuje nowa zasada ogólna w zakresie ustalania prawa do odliczenia VAT-u. Przedsiębiorca może dokonać odliczenia podatku naliczonego w okresie rozliczeniowym, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych przez  niego towarów i usług powstał obowiązek podatkowy po stronie dokonującego czynności. Oznacza to, że dla bezpiecznego odliczenia konieczne jest ustalenie czy u kontrahenta powstał obowiązek podatkowy związany z transakcją, której dotyczy faktura.

Katarzyna ?Rola-Stężycka, Tax Care

Zasady dotyczące wystawiania faktur zostały przeniesione z rozporządzenia wykonawczego do ustawy. Jedną ?z istotniejszych zmian w tym zakresie jest zmiana terminu wystawienia faktury. Generalne odejście ?od połączenia momentu wystawienia faktury z powstaniem obowiązku podatkowego pozwoliło na wprowadzenie łagodniejszych zasad w tym zakresie. Zgodnie z nową zasadą ogólną, fakturę można wystawić do 15. dnia następnego miesiąca po miesiącu dokonania dostawy towaru/wykonania usługi (wcześniej przedsiębiorcy na wystawienie faktury mieli 7 dni od wydania towaru/wykonania usługi). ?W praktyce jednak dłuższy termin może się nie sprawdzić, wszędzie tam gdzie przedsiębiorcy będzie zależało na zachowaniu jak najlepszej współpracy z nabywcą, któremu ?z reguły będzie zależało na tym, by faktura trafiła do niego jeszcze w tym samym miesiącu, gdyż jest to jeden ?z warunków, który pozwoli mu na odliczenie VAT. W efekcie może dokonać odliczenia o jeden miesiąc wcześniej. Istotna jest także zmiana pozwalająca na wcześniejsze wystawienie faktury zaliczkowej. ?Od nowego roku przedsiębiorca ma możliwość wystawienia faktury do 30 dni przed dokonaniem dostawy towaru (wykonaniem usługi). Przy czym, jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi przedsiębiorca otrzyma całość lub część zapłaty, fakturę powinien wystawić nie później niż 15. dnia miesiąca następującego ?po miesiącu, w którym otrzymał całość lub część zapłaty od nabywcy.

Ustawa w zakresie fakturowania przewiduje także szereg szczególnych terminów wystawienia faktury, jak np. ?w przypadku świadczenia usług budowlanych fakturę należy wystawić nie później niż 30. dnia od wykonania usług lub z upływem terminu płatności w przypadku np. najmu dzierżawy.

W przypadku faktur wystawianych na żądanie nabywcy (czyli w szczególności w sytuacji, gdy kupującym nie jest inny podatnik VAT) wprowadzony został 3 miesięczny termin na jej żądanie, liczony od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość ?lub część zapłaty. Jednocześnie ?w zależności od momentu zgłoszenia żądania obowiązuje inny termin na wystawienia faktury. Jeżeli żądanie wystawienia faktury zostanie zgłoszone do końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty, faktura powinna być wystawiona nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru ?lub wykonano usługę (z uwzględnieniem terminów szczególnych dla określonych rodzajów dostaw/usług). Natomiast w sytuacji, gdy żądanie wystawienia faktury zostanie zgłoszone w późniejszym terminie, przedsiębiorca wystawi fakturę do 15. dnia od zgłoszenia żądania.

Kiedy powstanie obowiązek

Z datą wystawienia faktury powiązany ma być moment powstania obowiązku podatkowego przy usługach:

a) dostaw energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego,

b) świadczenia usług:

– telekomunikacyjnych i radiokomunikacyjnych,

– wymienionych w poz. 140-153, 174 i 175 załącznika nr 3 do ustawy,

– najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze,

– ochrony osób oraz usług ochrony, dozoru i przechowywania mienia,

– stałej obsługi prawnej i biurowej,

– dystrybucji energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego

W tym drugim przypadku został przewidziany wyjątek – usługi, do których stosuje się art. 28b (określający miejsce świadczenia), stanowiące import usług (czyli świadczenie usług, z tytułu wykonania których podatnikiem jest usługobiorca).

Data wystawienia faktury będzie decydowała o momencie powstania obowiązku podatkowego także w przypadku gdy faktura jest wystawiana na żądanie nabywcy. Dotyczy to jednak tylko świadczenia usług budowlanych lub budowlano-montażowych, dostawy książek drukowanych oraz gazet, czasopism i magazynów, drukowanych, jak również czynności polegających na drukowaniu książek oraz gazet, czasopism i magazynów, z wyjątkiem usług, do których stosuje się art. 28b, stanowiących import usług.