W obrocie handlowym funkcjonują wystawiane na okaziciela karty przedpłacone (karty pre paid, często określane mianem kart upominkowych, czy kart prezentowych). Zazwyczaj są to elektroniczne bony towarowe, na których zapisana jest informacja o wysokości środków pieniężnych uprawniających do zakupów, choć karty takie mogą wystąpić w formie papierowego bonu towarowego o określonym nominale. Są one w istocie znakami legitymacyjnymi uprawniającymi do wymiany zgromadzonych na nich środków pieniężnych na towary bądź usługi. Karty przedpłacone upoważniają do zakupu w określonym terminie dowolnego towaru w sklepach wystawcy karty. Po upływie określonego terminu nie jest możliwa realizacja praw wynikających z danej karty. W przypadku przeterminowania karty, środki pieniężne wpłacone w zamian za jej wydanie nie podlegają zwrotowi.

Czynność neutralna

Opodatkowaniu VAT podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju (art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT). Przez odpłatną dostawę towarów rozumie się zasadniczo przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (art. 7 ust. 1 in principio ustawy o VAT). Przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii (art. 2 pkt 6 ustawy o VAT). Z kolei przez odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju rozumie się zasadniczo każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie jest dostawą towarów w rozumieniu art. 7 ustawy o VAT (art. 8 ust. 1 in principio ustawy o VAT).

Zazwyczaj karty przedpłacone przybierają postać tradycyjnego (papierowego) bonu towarowego, bądź też środki pieniężne mogą być zapisane na elektronicznym nośniku.

Przepisy w zakresie VAT nie definiują pojęcia bonu towarowego. Organy podatkowe, w ślad za znaczeniem potocznym, przyjmują, że „bon towarowy" to „dowód uprawniający do otrzymania w oznaczonym terminie pewnych towarów, sumy pieniędzy lub usług". Niezależnie od formy karty przedpłaconej (papierowa czy elektroniczna) należy przyjąć, że karty przedpłacone nie mieszczą się w definicji towaru w rozumieniu art. 2 pkt 6 ustawy o VAT, gdyż nie są towarem, lecz jedynie dokumentem uprawniającym do odbioru towarów. Zastępują one środki pieniężne, za które zwyczajowo nabywa się towary, natomiast wydanie karty przedpłaconej następuje w zamian za dokonanie wpłaty środków pieniężnych przez klienta na rzecz sprzedawcy. Zatem sprzedaży kart przedpłaconych nie można utożsamiać z dostawą towarów podlegającą opodatkowaniu VAT. Dokonania wpłaty środków pieniężnych przez klienta na rzecz sprzedawcy, a w konsekwencji wydania karty nie można również uznać za świadczenie usług za odpłatnością, jeżeli sprzedawca nie stawia żadnych ograniczeń lub warunków, jakie klient musiałby spełnić, aby nabyć kartę przedpłaconą.

A zatem, czynność odpłatnego przekazania karty przedpłaconej nie podlega opodatkowaniu VAT. Wydanie karty przedpłaconej jest neutralne na gruncie tego podatku. Nie jest bowiem ani dostawą towarów, ani świadczeniem usług.

Takie stanowisko zajęła również Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 19 marca 2013 r. (IPPP2/443-83/13-2/MM), Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 19 lutego 2010 r. (IBPP1/443-1168/09/MS), Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 27 sierpnia 2009 r. (IBPP2/443-440/09/RSz), czy Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 22 lutego 2011 r. (IPPP3/443-1194/10-3/JF).

Nie spełnia definicji zaliczki

Jeżeli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi otrzymano część należności, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, to obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w tej części (art. 19 ust. 11 ustawy o VAT).

Przepisy regulujące VAT nie zawierają definicji zaliczki ani przedpłaty. Organy podatkowe, biorąc pod uwagę znaczenie językowe tych pojęć, przyjmują, że zaliczka to część należności wpłacana lub wypłacana z góry na poczet należności. Zatem zaliczkę wpłaca się na poczet przyszłej dostawy towarów lub przyszłego wykonania usługi przed faktyczną dostawą lub faktycznym wykonaniem usługi. Natomiast przez przedpłatę należy rozumieć określoną sumę pieniędzy, stanowiącą część ceny towaru lub usługi, wpłacaną z góry w celu uzyskania gwarancji zakupu lub wykonania usługi w określonym terminie. A zatem, zarówno zaliczka, jak i przedpłata jako zapłata na poczet przyszłej należności, muszą być powiązane z konkretną transakcją.

Nieznane przedmiot, ilość i cena

Zazwyczaj wpłata środków pieniężnych w związku z nabyciem karty przedpłaconej nie jest związana z nabyciem określonego towaru lub usługi. Karta uprawnia klientów do nabycia dowolnych towarów lub usług oferowanych przez danego sprzedawcę w określonym czasie. Należy zatem przyjąć, że pobierana opłata za kartę przedpłaconą nie jest formą przedpłaty lub zaliczki, gdyż klienci, którzy nabywają przedmiotową kartę, wpłacają odpowiednią kwotę nie za z góry ustalony towar (usługę) lub z góry ustaloną ilość tego towaru. Zakup karty przedpłaconej nie jest zatem zaliczką. Oznacza to, że dokonana wpłata nie podlega opodatkowaniu VAT, zgodnie z art. 19 ust. 11 ustawy o VAT, w momencie jej otrzymania (interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 19 marca 2013 r., IPPP2/443-83/13-2/MM; interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 23 stycznia 2013 r., IPPP1/443-1189/12-2/MP; interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 29 sierpnia 2008 r., IBPP1/443-848/08/MS; interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 15 września 2011 r., IBPP2/443-717/11/WN).

Sprzedawca karty przedpłaconej nie jest zatem zobowiązany do opodatkowania kwoty należności (w momencie jej otrzymania) wpłaconej przez kontrahenta w związku z nabyciem karty. Zapłata mająca miejsce przed dostawą towaru lub wykonaniem usługi nie spełnia bowiem definicji przedpłaty. Przyszła dostawa nie jest jeszcze w momencie zapłaty szczegółowo określona – nieznany jest przedmiot sprzedaży, ilość zamówionego towaru i cena towaru lub usługi. Pogląd taki wynika również z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE oraz z orzeczeń krajowych sądów administracyjnych >patrz ramka.

Doładowanie

„Doładowanie" karty przedpłaconej także nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu VAT (interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 26 maja 2011 r., ITPP1/443-326/11/KM; interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 22 lutego 2011 r., IPPP3/443-1194/10-3/JF; interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 30 lipca 2009 r., IPPP1-443-567/09-4/MP).

Nic się nie zmieni

Również w świetle art. 19a ust. 8 ustawy o VAT, który zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2014 r., środki pieniężne na karcie pre paid nie mogą być uznane za przedpłatę podlegającą opodatkowaniu VAT.

Jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, wkład budowlany lub mieszkaniowy przed ustanowieniem spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty, z zastrzeżeniem art. 19a ust. 5 pkt 4 ustawy o VAT. Tak stanowi nowy (oczekujący na wejście w życie) art. 19a ust. 8 ustawy o VAT.

Wystarczy nota

Czynność odpłatnego przekazania karty przedpłaconej, z uwagi na to, że nie jest odpłatną dostawą towarów ani odpłatnym świadczeniem usług, jak również nie stanowi zaliczki ani przedpłaty w rozumieniu art. 19 ust. 11 ustawy o VAT, nie może być dokumentowana przez sprzedawcę karty fakturą VAT lub rachunkiem. Z tych samych względów odpłatne przekazanie karty podarunkowej osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej lub rolnikom ryczałtowym nie podlega również ewidencjonowaniu za pomocą kas rejestrujących, o którym mowa w art. 111 ust. 1 ustawy o VAT. Przepisy o VAT nie zawierają zakazu dokumentowania sprzedaży karty przedpłaconej notą księgową czy innym dokumentem wewnętrznym. Zatem w celu potwierdzenia transakcji może zostać wystawiona nota księgowa lub dokument wewnętrzny, co potwierdza Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 19 lutego 2010 r. (IBPP1/4431167/09/MS).

KARTA PODARUNKOWA TO RODZAJ PIENIĄDZA ELEKTRONICZNEGO

Karta przedpłacona na nośniku elektronicznym może stanowić rodzaj pieniądza elektronicznego (innego niż pieniądz ekwiwalentu wartości), upoważniającego do odbioru świadczenia, a więc do zakupu określonych towarów lub usług wystawcy karty (interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 30 lipca 2009 r., IPPP1-443-567/09-4/MP). Pieniądz elektroniczny oznacza wartość pieniężną przechowywaną elektronicznie, w tym magnetycznie, wydawaną, z obowiązkiem jej wykupu, w celu dokonywania transakcji płatniczych, akceptowaną przez podmioty inne niż wyłącznie wydawca pieniądza elektronicznego (art. 2 pkt 21a ustawy o usługach płatniczych).

Sądy o tym, kiedy zapłacona kwota jest zaliczką

Aby stwierdzić kiedy zapłacona kwota jest zaliczką, można odwołać się także do orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE (ETS), np. do wyroku ETS z 21 lutego 2006 r. w sprawie C 419/02 (BUPA Hospitals Ltd, Goldsborough Developments Ltd przeciwko Commissioners of Customs & Excise), czy wyroku ETS z 18 lipca 2007 r. w sprawie C 277/05 (Société thermale d'Eugénie-les-Bains przeciwko Ministère de l'Économie, des Finances et de l'Industrie). Kwestią tą zajmowały się także polskie sądy administracyjne, np. WSA w Warszawie w wyroku z 11 stycznia 2012 r. (III SA/Wa 1269/11), czy NSA w wyroku z 25 sierpnia 2010 r. (I FSK 1100/09) oraz w wyroku z 28 lipca 2009 r. (I FSK 932/08). Na podstawie analizy tych orzeczeń można stwierdzić, że obowiązek podatkowy na podstawie art. 19 ust. 11 ustawy o VAT powstaje jedynie wówczas, gdy zapłata dokonana przed wykonaniem dostawy lub świadczeniem usług następuje w sytuacji, gdy wszelkie okoliczności mające znaczenie dla zaistnienia zdarzenia podatkowego, tzn. przyszłej dostawy lub świadczenia usług, są jednoznacznie i niezmiennie określone pod względem podmiotowym i przedmiotowym, a nie ma ona jedynie charakteru zabezpieczającego wykonanie, nie do końca jeszcze sprecyzowanej, czynności opodatkowanej. Innymi słowy, dla uznania wpłaconej kwoty jako zaliczki na poczet wykonanych usług, w rozumieniu art. 19 ust. 11 ustawy o VAT, istotne jest, aby przyszłe świadczenie było określone w sposób jednoznaczny co do rodzaju towaru bądź usługi, tzn. w sposób umożliwiający ich identyfikację, a dodatkowo strony tego świadczenia, w momencie wpłaty zaliczki, nie miały woli dokonywania jego zmian w przyszłości.