Faktury nie zawsze wystawia podatnik dokonujący danej czynności. Niekiedy są one wystawiane przez nabywcę (jeżeli strony zawrą w tej sprawie stosowne porozumienie).
W szczególnych sytuacjach faktury mogą być także wystawiane przez płatników. Instytucja płatnika na gruncie podatku od towarów i usług ma raczej rzadko zastosowanie. Niemniej jednak bywa tak, że faktura jest wystawiana przez płatnika, który jest także zobowiązany obliczyć, pobrać i odprowadzić należny podatek do urzędu skarbowego. Może się więc zdarzyć, że płatnik pomyli się przy wystawianiu faktury i wystawi ją nieprawidłowo. Można zaobserwować, że takie pomyłki coraz częściej dotyczą transakcji, których przedmiotem są nieruchomości.
Komornicy dali się wreszcie przekonać, że występują w charakterze płatników VAT w przypadku egzekucyjnej sprzedaży nieruchomości. Powinni zatem wystawić wówczas fakturę. Sposób opodatkowania VAT transakcji na rynku nieruchomości jest wyjątkowo zawiły.
Nader często zdarzają się sytuacje, w których bardzo trudno jest ustalić sposób opodatkowania sprzedaży danej nieruchomości. Brak informacji o stanie (statusie podatkowym) nieruchomości, ale również, niestety, brak wiedzy o obowiązujących przepisach podatkowych sprawiają, że komornicy wystawiają faktury na egzekucyjne sprzedaże nieruchomości nieprawidłowo. Wielokrotnie spotykanym schematem jest wystawienie faktury z 23- -proc. VAT na nieruchomość, która jest sprzedawana dwa lata po pierwszym zasiedleniu i w związku z tym objęta jest z mocy prawa zwolnieniem z VAT.
Czy w momencie dostrzeżenia tego faktu przez dłużnika (podatnika, w imieniu którego nieruchomość sprzedano) może on coś zrobić? W szczególności, czy może wystawić fakturę korygującą do faktury wystawionej przez płatnika (następnie zaś złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty)?
Najbardziej naturalną drogą postępowania wydawać by się mogło zwrócenie się do komornika (płatnika, który wystawił fakturę pierwotną) o wystawienie faktury korygującej. Praktyka dowodzi jednak, że taka prośba z reguły spotyka się z odmową. Mniejsza o powody, lecz zwykle uzasadnieniem ku temu jest postanowienie sądu o przybiciu, z którego wynika cena netto i kwota VAT. Komornicy uważają, że treść faktury nie może być inna, niż wynikałoby to z postanowienia o udzieleniu przybicia.
Czy w związku z tym dłużnik (podatnik) może wystawić taką fakturę korygującą do faktury wystawionej przez płatnika? Moim zdaniem jak najbardziej. Wynika to z rozporządzenia ministra finansów z 28 marca 2011 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (DzU nr 68, poz. 360).
Jego przepisy, które odnoszą się do faktur wystawianych przez płatników, zawierają bowiem odesłanie m.in. do przepisów o fakturach korygujących (§ 23 ust. 7). Z odesłania tego wynika, że komornik-płatnik może wystawić fakturę korygującą do wystawionej przez siebie faktury.
Z przepisu tego nie można jednak wywodzić, że regulacja ta zabrania wystawiania faktury korygującej samemu podatnikowi. Z § 14 ust. 1 rozporządzenia wynika bowiem, że fakturę korygującą wystawia się, gdy podwyższono cenę po wystawieniu faktury lub w razie stwierdzenia pomyłki w cenie, stawce lub kwocie podatku bądź w jakiejkolwiek innej pozycji faktury. Przepis ten posługuje się zatem bezosobowym stwierdzeniem „fakturę korygującą wystawia się”.
Można zatem uznać, że jeśli podatnik („w imieniu którego” sprzedaż egzekucyjna została dokonana) dostrzeże błąd w stawce podatku na fakturze wystawionej przez komornika-płatnika, to nie tylko jest uprawniony, lecz wręcz zobowiązany do wystawienia faktury korygującej z prawidłową stawką podatku.
Nie wydaje się także, aby dłużnik-podatnik w jakikolwiek sposób był ograniczony treścią postanowienia o udzieleniu przybicia (z którego wynikać będzie rozbicie ceny uzyskanej podczas licytacji na kwotę netto i VAT). To orzeczenie ani nie ma charakteru prejudykatu, ani nie jest konstytutywne. Sposób opodatkowania danej transakcji (nawet zrealizowanej za pośrednictwem komornika-płatnika) jest wynikiem okoliczności faktycznych, a nie następstwem treści orzeczeń sądowych.
—Adam Bartosiewicz, doktor nauk prawnych, wspólnik w kancelarii doradztwa podatkowego EOL
