Doradztwo finansowe może być zwolnione z VAT

Tak wynika z wyroku Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 21 czerwca 2007 r. w sprawie Volker Ludwig (C-453/05).

W celu zawarcia umowy z klientem przedsiębiorcy muszą wykonać wiele czynności, mających doprowadzić do sfinalizowania transakcji. Problem pojawia się, gdy są one na tyle odmienne od świadczenia głównego, że właściwa mogłaby być dla nich inna stawka VAT. Dotyczy to w dużej mierze firm działających w branży finansowej, borykających się na co dzień z problemem, które ze świadczonych przez nie usług są zwolnione od VAT.

ETS wypowiedział się w sprawie podatników, którzy w celu doprowadzenia do zawarcia umowy kredytowej świadczą usługi doradztwa finansowego.

Chodziło o podatnika, który pośrednicząc w zawieraniu umów kredytowych:

- poszukiwał potencjalnych klientów,

- przeprowadzał rozmowy służące określeniu ich sytuacji majątkowej i ewentualnych potrzeb inwestycyjnych,

- przeprowadzał analizę majątkową za pomocą programu komputerowego, dobierając produkt finansowy w zależności od indywidualnej sytuacji klienta,

- po zawarciu umowy kredytowej zobowiązany był do opieki nad klientem.

Sam podatnik nie był stroną umowy kredytowej. Kredytodawcą był inny podmiot, który w celu zawarcia umowy korzystał z jego usług. Podatnik natomiast otrzymywał wynagrodzenie wyłącznie wtedy, gdy dochodziło do podpisania umowy kredytowej między klientem i kredytodawcą. Uznał, że świadczone przez niego usługi są zwolnione z VAT w całości, jako usługi pośrednictwa kredytowego. Zakwestionował to niemiecki urząd skarbowy. Jego zdaniem, ze względu na złożony charakter i sposób zawierania umów, usługi nie korzystały ze zwolnienia. Sprawa trafiła przed ETS.

Ten orzekł, że usługi doradztwa finansowego (majątkowego) mogą być usługami pośrednictwa kredytowego w rozumieniu art. 13(B)(d)(1) VI dyrektywy, jeśli oferowana przez podatnika usługa pośrednictwa kredytowego była świadczeniem głównym, w stosunku do którego doradztwo majątkowe miało charakter pomocniczy. W obecnie obowiązującej dyrektywie 2006/112/WE odpowiednikiem tego przepisu jest art. 135(1)(b). ETS uznał również, że w takim wypadku dla celów podatkowych świadczenie pomocnicze powinno być traktowane tak jak świadczenie główne.

ETS podkreślił, że w świetle VI dyrektywy świadczenie stanowiące z ekonomicznego punktu widzenia pojedynczą usługę nie powinno być sztucznie rozdzielane (teza ta zachowuje aktualność także na gruncie obecnie obowiązującej 112 dyrektywy).

Z jedną usługą mamy do czynienia wtedy, gdy jedną lub więcej czynności należy traktować jako usługę główną, a jednocześnie jedną lub więcej czynności należy traktować jako czynności pomocnicze. Te czynności pomocnicze podatkowo powinny być traktowane tak jak usługa główna. Jako pomocniczą do usługi głównej należy traktować taką usługę, która dla usługobiorcy nie stanowi celu sama w sobie, a jest wykonywana w celu lepszego świadczenia usługi głównej. Takie stanowisko Trybunał konsekwentnie zajmował także w innych wyrokach.

W tej sprawie ETS uznał, że skoro podatnik otrzymuje wynagrodzenie wyłącznie pod warunkiem zawarcia umowy kredytowej z udziałem klienta, któremu doradzał, to usługa pośrednictwa powinna być postrzegana jako usługa główna, a usługa doradztwa - jedynie jako świadczenie pomocnicze. Za taką interpretacją przemawia również to, że pośrednictwo kredytowe ma decydujące znaczenie zarówno dla samego klienta, jak i kredytodawcy, natomiast element doradztwa występuje jedynie w fazie wstępnej i ogranicza się do pomagania klientowi w wyborze odpowiedniego produktu finansowego.

Ponadto ETS orzekł, że podatnik nie musi być stroną umowy kredytowej, aby świadczone przez niego usługi doradcze można było uznać za pośrednictwo kredytowe.

Nie odniósł się jednak do kwestii opodatkowania usług świadczonych przez podatnika (opieka nad klientem) już po zawarciu umowy kredytowej.

Omawiany wyrok rozwiązuje dwie istotne dla polskiego podatnika kwestie. Po pierwsze, jak dla celów VAT traktować czynności pomocnicze wykonywane w celu świadczenia usługi finansowej. Po drugie, czy do czynności pomocniczych podlegających zwolnieniu można zaliczyć również usługi doradztwa finansowego.Co do pierwszej kwestii ETS nie pozostawia wątpliwości - czynności wykonywane w celu świadczenia usługi finansowej dla celów podatkowych powinny być traktowane tak jak usługa finansowa. Zgodnie z polskimi przepisami o VAT pośrednictwo finansowe jest zwolnione od tego podatku, poza przypadkami enumeratywnie wymienionymi w ustawie o VAT.

Czy jednak zwolnione od VAT mogą być również usługi doradztwa finansowego? Jak wiadomo, polskie przepisy wprost przewidują opodatkowanie usług doradztwa finansowego (nie jest możliwe zastosowanie do nich zwolnienia). Niemniej ta regulacja nie powinna mieć zastosowania w przypadku, gdy czynności doradztwa finansowego stanowią de facto jedynie część usługi pośrednictwa finansowego zwolnionej od VAT. W praktyce oznacza to, że doradztwo finansowe również może korzystać ze zwolnienia od VAT, pod warunkiem jednak, że wykonywane jest jedynie jako czynność pomocnicza do głównej usługi finansowej podlegającej zwolnieniu.