Globalne wyzwania XXI wieku, takie jak kryzys klimatyczny, szybki postęp technologiczny oraz niepokoje społeczne, wprowadzają niepewność i zmienność, które wpływają na wszystkie aspekty naszego życia. W tym kontekście współczesny biznes musi wykazać się zdolnością do adaptacji – ignorowanie zmian prowadzi bowiem tylko do iluzji stabilności. Przekładem są dramatyczne skutki pandemii Covid-19 z 2020 roku, której konsekwencje mają długotrwały wpływ na zarządzanie organizacjami.
Stabilne czasy, o ile w ogóle kiedyś istniały, teraz na pewno się skończyły. Dlaczego liderzy muszą zmierzyć się z wyzwaniami Zrównoważonego Rozwoju CSRD?
Nazwijmy rzeczy po imieniu
Ochrona środowiska i zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi są niezbędne dla zapewnienia przyszłości naszej planety. O tym mówią fakty. W 2009 roku Johan Rockström, profesor nauk o środowisku i dyrektor Sztokholmskiego Centrum Resiliencji (Stockholm Resilience Centre), wraz z grupą 28 międzynarodowo uznanych naukowców, opracował koncepcję dziewięciu granic planetarnych, opisujących stabilność i odporność systemu Ziemi. Badania Sztokholmskiego Centrum z września 2023 roku wskazują, że sześć z dziewięciu granic zostało już przekroczonych. Oznacza to, że działalność ludzka przekracza zdolności regeneracyjne Ziemi, zagrażając jej ekologicznej, a więc także i społecznej równowadze. Liczby są bezlitosne: w ciągu ostatnich trzech dekad globalnie jako ludzkość zniszczyliśmy 75 proc. biomasy owadów, zniszczyliśmy 80 proc. naszych naturalnych lasów, które są płucami naszej planety. Straciliśmy 75 proc. bioróżnorodności. Używamy tak dużej ilości nawozów w rolnictwie i w sposobie produkcji żywności, że gleba ulega erozji.
Nowa era w zarządzaniu organizacjami: Od wzrostu do odnowienia/regeneracji
W raporcie „Sustainable Development Report 2022” opublikowanym przez Uniwersytet Cambridge, eksperci zaproponowali rewizję tradycyjnego podejścia do gospodarki. Ich zdaniem powinna ona być traktowana jak system żywy, integralnie związany z ekosystemami Ziemi. Wnioski raportu wskazują konieczność zmiany sposobu myślenia o PKB i wzroście gospodarczym, aby uwzględniać wpływ działalności gospodarczej na środowisko naturalne i dobrobyt społeczny. W tym samym nurcie Kate Raworth, brytyjska ekonomistka, zaproponowała model „ekonomii obwarzanka”, który promuje zrównoważony rozwój, integrujący potrzeby społeczne z granicami środowiskowymi i zachęca do harmonii z naturą dla dobrobytu przyszłych pokoleń.
W tym kontekście ważną rolę zaczyna odgrywać przywództwo oparte o regeneracyjne działanie. To nowy punkt wyjścia dla motywacji liderów – do działania na rzecz etycznego i takiego rozwoju, który wspiera odnowę środowiska naturalnego. Dla liderów odnowy granice planetarne stają się współczesną mapą drogową przywództwa XXI wieku.
Jakiego przywództwa potrzebuje Ziemia?
W 2023 roku Światowe Forum Ekonomiczne zidentyfikowało dziesięć kluczowych zagrożeń dla zarządzania organizacjami, z których sześć jest związanych ze środowiskiem naturalnym. Wśród nich znajdują się: niepowodzenie w łagodzeniu i adaptacji do zmian klimatycznych, ekstremalne zjawiska pogodowe, utrata bioróżnorodności, katastrofy naturalne i środowiskowe. Świadomość tych ryzyk przez współczesnych liderów jest o tyle ważna, że to właśnie oni kształtują kierunek, w którym zmierzają organizacje i ich dalszy rozwój.
W biznesie, szczególnie MŚP, jest niewiele praktyk, które mogłyby posłużyć za wzór przeprowadzania zmian modelu organizacji i kultury zarządzania na rzecz środowiska naturalnego. Z jednej strony, liderzy biznesu stają przed koniecznością wprowadzenia zrównoważonego rozwoju w swoich strategiach i modelach biznesowych. Z drugiej zaś często brakuje im odpowiedzi na pytania dotyczące praktycznego wdrażania takich zmian: jak to zrobić i jakich narzędzi użyć.
Tymczasem pokazanie przykładów skutecznych wdrożeń jest bardzo istotne, gdyż nowa dyrektywa raportowania zrównoważonego rozwoju (CSRD) określa kluczowe wymogi dla wielu firm już od stycznia 2024 roku. Warto podkreślić, że wśród 15 punktów dyrektywy, dwa bezpośrednio odnoszą się do budowania modeli biznesowych i strategii zrównoważonego rozwoju.
Dlatego potrzebni są liderzy odważni, pionierzy zmian, którzy przeprowadzą zmianę kultur organizacyjnych, odpowiadających na wyzwania XXI wieku. Potrzebni są pionierzy regeneratywnej zmiany.
Odrodzić nasze relacje z naturą
„Ludzie słyszą tylko to co, co rozumieją” – Wolfgang Goethe, poeta.
Porozumienie paryskie z 2015 roku i zielony układ 2019 roku Unii Europejskiej zapoczątkowały globalne przywództwo dążące do zeroemisyjności, ustanawiając cele zrównoważonego rozwoju jako ramy dla zintegrowanych działań politycznych, edukacyjnych i biznesowych w kierunku neutralności klimatycznej. Natomiast Organizacja Narodów Zjednoczonych poszerzyła przyjęte założenia, wyznaczając lata 2020–2030 jako kluczową dekadę dla „odrodzenia naszych relacji z naturą”.
„Regeneracja, odnowienie” według ONZ polega na tworzeniu warunków, które umożliwiają Ziemi ciągłe odnawianie zasobów naturalnych, odbudowę bioróżnorodności i przywracanie ładu, który został zaburzony przez przekraczanie granic planetarnych. Wyzwanie podejścia regeneracyjnego polega na zmianie ogólnego funkcjonowania systemów gospodarczych i politycznych, funkcjonowania organizacji i modeli biznesowych w kierunku regeneracji i odbudowy gospodarek, społeczeństw i co najważniejsze świata naturalnego.
W tym kontekście zrównoważony rozwój, który ogranicza się do minimalizowania szkód wyrządzanych przez nas planecie, okazuje się niewystarczający. Świadomość tego stanu stanowi fundament współczesnego paradygmatu zmian.
Odnowienie planety wymaga zmiany działania już dziś
„Tylko my jako jedyny gatunek na świecie możemy wyobrazić sobie przyszłość” – David Attenborough, pisarz, biolog.
Złożoność systemów i działań człowieka eliminuje przewidywalność. Przyjmijmy więc założenie i wyobraźmy siebie, że regeneracja planety staje się drogą do wprowadzania holistycznych zmian. Do tego potrzebujemy modyfikacji systemów stworzonych przez człowieka przez ostatnie dziesięciolecia. A do tego potrzebna jest nam edukacja, odważna, ukierunkowująca na innowacyjne podejście do włączania natury w systemowe myślenie i działanie. Potrzeba edukacji, która jest impulsem zarówno do budowania świadomości na poziomie zarządów, jak i studiów, szkół średnich, i wśród tych najmłodszych. Zmiany programowe, szczególnie w programach nauczania w szkołach biznesu, MBA są kluczowe, aby wesprzeć liderów odnowy.
Zdolność do innowacji jest motorem produktywności, konkurencyjności i dobrobytu. Innowacyjność w tranformacji modeli biznesowych na regeneracyjne wymaga od przedsiębiorców audytu swoich codziennych działań i przyjęcia nowego podejścia, zmiany kultury organizacji. W ślad za powiedzeniem „potrzeba jest matką wynalazków” postęp i innowacje, często powstają w warunkach dyskomfortu, braku przewidywalności.
John Elkington, twórca koncepcji ESG, potrzebował trzech dekad – całego pokolenia, aby zbudować świadomość i wprowadzić systemowo zasady, które dziś wydają się oczywiste dla wielu. A przecież nie powinniśmy czekać na następne pokolenia, by przyjąć regeneracyjne podejście do współistnienia ludzi z naturą, szukania rozwiązań dla odrodzenia zasobów Ziemi, tym samym zapewnienia rozwoju gospodarek i trwałości postępu cywilizacyjnego.
Profesor Ewa Bińczyk, w swojej książce „Epoka antropocenu” alarmuje o korektę naszego myślenia. Taką w szerszym kontekście wspólnych wartości ludzi. Nawołującą do zdrowego rozsądku w gospodarowaniu kurczącymi się dramatycznie zasobami Ziemi. Apeluje o to, by wprowadzić korektę klimatyczną w każdym naszym działaniu. Już dziś.
Parafrazując cytat Brene Brown choć nie jesteśmy w stanie przewidzieć wyniku, odwagą wykazuje się ten, kto decyduje się działać.
Zdaniem autorki
Edukacja i ciągły rozwój liderów, wraz ze świadomym kształtowaniem strategii biznesowych, są fundamentem dla realizacji celów zrównoważonego rozwoju i przyjęcia transformacyjnego podejścia do odnowy zasobów Ziemi. Nie ma potrzeby „wyważania drzwi” w poszukiwaniu nowych rozwiązań, wystarczy efektywnie wykorzystać dostępne narzędzia i metody, inspirując się wzorcami z natury. Współpraca i różnorodność są niezbędne w kreowaniu zespołów zdolnych do dzielenia się wiedzą i doświadczeniami, co pozwala na eksplorowanie różnorodnych kontekstów i perspektyw, kluczowych w procesie regeneracji. Wartościowe jest włączenie do zespołów nie tylko ekspertów z dziedzin prawnych, biznesowych i technologicznych, ale również specjalistów z obszarów biologii i socjologii, aby wspólnie tworzyć spójne i holistyczne systemy działania. Warto podkreślić, że to duże firmy będą pełniły kluczową rolę w kształtowaniu przyszłości biznesu, zwłaszcza że już od 2024 roku będą one pierwsze raportować strategie i modele biznesowe zgodnie ze standardami CSRD. Stając się wzorem do naśladowania, mogą one znacząco przyczynić się do transformacji małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) poprzez takie działania, jak:
- Dzielenie się zasobami: udostępnianie badań, technologii oraz praktyk zrównoważonego rozwoju, które pomogą MŚP w ich transformacji.
- Współpraca w łańcuchu dostaw i wartości: budowanie silnych relacji z MŚP, wspierając ich w integracji zrównoważonych praktyk w całym łańcuchu wartości.
- Promowanie otwartej komunikacji: ułatwianie wymiany wiedzy i doświadczeń z MŚP, aby lepiej radzić sobie z wyzwaniami zrównoważonego rozwoju.
- Wsparcie edukacji i rozwoju: inwestowanie w programy szkoleniowe i edukacyjne dla liderów MŚP, rozwijając umiejętności niezbędne do zrównoważonego rozwoju i zrozumienia imperatywu regeneracji.
- Współpraca w łańcuchu dostaw: pomoc dla MŚP w osiąganiu wyższych standardów ekologicznych, co przyczyni się do poprawy działań na rzecz regeneracji natury w całym sektorze.
Te działania nie tylko będą wspierać MŚP w ich zrównoważonej trans- formacji, ale również będą przyczyniać się do budowania silniejszej i bardziej zrównoważonej przyszłości dla całego biznesu.
Dr Barbara Stepnowska ekspertka Regenerative Leadership, dyrektorka AmCham o/Gdańsk, wykładowczyni na Politechnice Gdańskiej i MBA Uniwersytetu Leona Koźmińskiego
Artykuł powstał we współpracy z siecią Kancelarie RP
