Przedmiotowy raport ma pomóc określić rating organizacji w zakresie zrównoważonego rozwoju poprzez wykazanie jej wpływu na środowisko, społeczeństwo oraz przedstawienie jej wewnętrznych struktur organizacyjnych, co również przekłada się na możliwość porównania organizacji w obrębie swoich branż. Jednym z kluczowych wskaźników raportu w części środowiskowej jest informacja w zakresie emisji gazów cieplarnianych wyrażona poprzez obowiązek raportowania śladu węglowego.
Trzy zakresy dla śladu
Obliczanie śladu węglowego obejmuje trzy zakresy: zakres 1 – emisje bezpośrednie, zakres 2 – emisje pośrednie energetyczne, zakres 3 dzielimy na – emisje wejściowe (upstream activities) i emisje wyjściowe (downstream activities). Zakresy te przedstawiać mają ślad węglowy produktu od kolebki po grób. Oznacza to, iż wyliczając ślad węglowy, należy brać pod uwagę emisje gazów cieplarnianych począwszy od zakupionych komponentów, przez ich transport do fabryki, zużycie energii potrzebnej w procesie produkcji, aż po emisje związane z użytkowaniem produktu w trakcie cyklu życia oraz aż do jego utylizacji.
W pierwszej kolejności należy odnieść się do zakresów 1 i 2. Emisjami bezpośrednimi (zakres 1) są bowiem spalanie paliw stacjonarnych, spalanie paliw w pojazdach własnych i leasingowych, emisje procesowe oraz niezorganizowane, np. wyciek czynnika chłodniczego z klimatyzacji. Emisje pośrednie energetyczne (zakres 2) dotyczą zakupionej energii elektrycznej czy energii cieplnej. Podmioty raportujące, co do zasady, nie mają trudności w określeniu poziomu emisji w tych zakresach, wiąże się to z tym, iż pozyskanie danych w tych zakresach jest stosunkowo łatwe.
Bezdyskusyjnie bardziej uciążliwe jest obliczenie śladu węglowego w zakresie 3 z uwagi na wielość składających się na ten zakres kategorii i pojawiające się wątpliwości w przyporządkowaniu konkretnych źródeł emisji w ramach tego zakresu lub też zakresach 1 i 2. Przechodząc zatem do omówienia zakresu 3, wskazać należy, iż składa się on z 15 kategorii podzielonych na emisje wejściowe i emisje wyjściowe. W przypadku ustalenia emisji gazów cieplarnianych produktu w zakresie 3, podmioty raportujące mogą spotkać się z większymi trudnościami również z uwagi na wymóg pozyskania informacji o poziomach emisji od podmiotów trzecich, czyli w całym łańcuchu dostaw produktu. Na emisje wejściowe (upstream) składają się: zakupione dobra i usługi, dobra kapitałowe, działania powiązane z energią i paliwem, transport i dystrybucja upstream, odpady generowane w procesach, podróże służbowe, dojazdy pracowników, aktywa leasingowe w upstream. Na emisje wyjściowe (downstream) składają się: transport i dystrybucja downstream, przetwarzanie sprzedanych produktów, utylizacja produktów na końcu życia, aktywa leasingowe w downstream, franczyzy i inwestycje.
Wykonywane dotąd dobrowolnie przez firmy raporty w zakresie pomiaru śladu węglowego najczęściej obejmowały jedynie emisje bezpośrednie (zakres 1) i pośrednie (zakres 2). Podmioty zobowiązane do raportowania muszą jednak zmierzyć się z koniecznością pozyskania danych i zaraportowania także w zakresie 3. Rozszerzenie analizy o emisje pośrednie z łańcucha dostaw (zakres 3) pozwoli uzyskać pełny obraz wpływu firmy na środowisko w zakresie emisji gazów cieplarnianych. Podejście „od kołyski do grobu” obejmuje bowiem wszystkie etapy życia produktu, aż do jego utylizacji. Wobec tego bierze też pod uwagę emisje, które dotąd mogły być nawet firmie nieznane.
Zakres 3 sprawi najwięcej problemów
Jednocześnie należy wskazać, iż pozyskanie danych dla wyliczenia śladu węglowego w zakresie 3 może być bardzo trudne dla podmiotów raportujących. Dane te pochodzić muszą także od dostawców i partnerów biznesowych podmiotu raportującego, a niekiedy ich uzyskanie może być bardzo skomplikowane. Oczywiście uzyskanie takich danych wymaga dodatkowego nakładu czasu, a czasami także dodatkowych środków. Niemniej jednak dyrektywa CSRD zobowiązuje do raportowania w trzech zakresach, zatem w najbliższych latach coraz więcej podmiotów będzie zobowiązanych do takiego rozszerzonego raportowania. Być może przyczyni się to do konieczności wyliczeń śladu węglowego produktu także przez podmioty, które nie są w najbliższych latach zobowiązane formalnie do raportowania zgodnego ze wspomnianą dyrektywą. Przyczyną takiego stanu rzeczy mogą okazać się oczekiwania kontrahentów, którzy zechcą pozyskać dane do swojego raportu. Tym samym z uwagi na taką presję coraz szersza grupa przedsiębiorstw będzie zainteresowana wyliczeniami śladu węglowego.
Raportowanie śladu węglowego w trzecim zakresie nie ma na celu utrudniana tego procesu przedsiębiorstwom, ale ma ono przyczynić się do realnego zbadania poziomu emisji i wprowadzenia procedur mających na celu ich ograniczanie. Podmioty raportujące także mogą skorzystać na tym procesie, gdyż pozyskanie danych koniecznych dla zaraportowania przełożyć się może na optymalizację łańcucha dostaw oraz kosztów w firmie, a także optymalizację procesów wewnętrznych firmy. Co jednak najważniejsze, rozszerzone raportowanie śladu węglowego przyczynić się ma do faktycznego zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych, a zatem stać się ma narzędziem dla walki ze zmianami klimatu i jego negatywnymi wpływami na nas wszystkich.
Zdaniem autorki
Pomimo złożoności procesu wyliczenia śladu węglowego, należy zwrócić uwagę na korzyści płynące z raportowania emisji gazów cieplarnianych. Wskaźnik ten bowiem pozwala użytkownikom końcowym – konsumentom i przedsiębiorcom – dokonać świadomej proklimatycznej decyzji przy wyborze sprzedawcy lub wykonawcy. W szczególności starania producentów mające na celu obniżenie emisji z użytkowania produktu w czasie cyklu życia oraz związane z utylizacją produktu mogą wpłynąć na dłuższą żywotność produktu oraz wspierać rozwój gospodarki o obiegu zamkniętym.
Agnieszka Karszul radca prawny, Goldwin Stępień i Wspólnicy S.K.A.
