Firma może się porozumieć co do spłaty VAT

Tak orzekł Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 7 kwietnia 2016 r. w sprawie C?546/14.

Stan faktyczny

Włoska firma DT złożyła do sądu w Udine wniosek o dopuszczenie jej do postępowania układowego. Powołując się na trudną sytuację finansową, chciała przystąpić do likwidacji majątku w celu pełnego zaspokojenia określonych uprzywilejowanych wierzycieli i częściowej spłaty długów wobec niezabezpieczonych wierzycieli i niektórych uprzywilejowanych wierzycieli niższej kategorii, którzy jej zdaniem nie mogliby w każdym razie uzyskać pełnego zaspokojenia swych wierzytelności w razie wszczęcia postępowania upadłościowego. Do tych ostatnich wierzytelności należy także dług z tytułu VAT, który DT proponuje spłacić w części, nie wiążąc tej propozycji z zawarciem ugody podatkowej.

Sąd, który musiał rozstrzygnąć o dopuszczalności wniosku DT, zauważył, że prawo włoskie zakazuje zatwierdzenia w ramach ugody podatkowej częściowej zapłaty wierzytelności państwa z tytułu VAT, uznawanych za wierzytelności uprzywilejowane – jest ich 19 kategorii – i pozwala wyłącznie na rozłożenie zapłaty tych wierzytelności w czasie.

Zdaniem tego sądu zgodnie z utrwalonym orzecznictwem włoskiego Najwyższego Sądu Kasacyjnego zakaz ten obowiązuje we wszystkich przypadkach i nie można od niego odstąpić nawet w ramach propozycji układu. Taka wykładnia prawa krajowego narzuca się – zdaniem sądu – w świetle prawa UE, a w szczególności art. 4 ust. 3 TUE oraz Dyrektywy VAT, zgodnie z wykładnią przyjętą w wyrokach Komisja/Włochy (C-132/06, EU:C:2008:412), Komisja/Włochy (C-174/07, EU:C:2008:704) i Belvedere Costruzioni (C-500/10, EU:C:2012:186).

Sąd w Udine nabrał jednak wątpliwości co do tego, czy obowiązek państw członkowskich podjęcia wszelkich działań legislacyjnych i administracyjnych niezbędnych do zapewnienia pełnego poboru VAT, przewidziany w prawie wspólnotowym, nie uniemożliwia de facto skorzystania z innej procedury niż postępowanie upadłościowe, w ramach której niewypłacalny przedsiębiorca przystępuje do likwidacji całego swego majątku w celu zaspokojenia wierzytelności swoich wierzycieli i które przewiduje zapłatę długu z tytułu VAT w co najmniej takiej wysokości, w jakiej nastąpiłoby to w przypadku upadłości.

W tych okolicznościach sąd w Udine postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości UE z pytaniem prejudycjalnym w tym zakresie.

Wyrok Trybunału

Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł, że przedsiębiorca w stanie niewypłacalności może zwrócić się do sądu o wszczęcie postępowania układowego w celu uregulowania swych długów w drodze likwidacji jego majątku, w ramach którego proponuje on jedynie częściową zapłatę długu z tytułu podatku od wartości dodanej, wykazując na podstawie opinii niezależnego biegłego, że ten dług nie zostałby spłacony w większym zakresie w przypadku upadłości tego przedsiębiorcy.

—Karol Szelągowski

Komentarz eksperta

Karol Szelągowski , doradca podatkowy w Dziale Doradztwa Podatkowego w BDO

Pełne zastosowanie wyroku nie jest możliwe bez zmiany przepisów

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE jest istotny dla polskich podmiotów zwłaszcza z uwagi na funkcjonowanie w naszych krajowych przepisach instytucji układu likwidacyjnego. W polskich regulacjach brak jest odpowiednika włoskich przepisów, które w przypadku zobowiązań podatkowych z tytułu VAT dopuszczają rozłożenie w czasie spłaty zobowiązania. Jedyna restrykcja w tym zakresie polega na tym, że układ mający spowodować udzielenie pomocy publicznej w zakresie podatków może przewidywać jedynie odroczenie terminu płatności lub rozłożenie na raty zapłaty podatku. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE jest zatem ważną wskazówką dotyczącą możliwości ograniczenia ściągalności VAT w drodze układu likwidacyjnego.

Trybunał obwarował przy tym możliwość zawarcia układu likwidacyjnego, skutkiem którego byłoby jedynie częściowe uregulowanie zobowiązań podatkowych w VAT, warunkiem uzyskania opinii niezależnego biegłego potwierdzającej, że kwota zobowiązania podatkowego w VAT zapłacona na podstawie układu likwidacyjnego nie będzie mniejsza niż kwota tego zobowiązania zapłacona w wyniku przeprowadzenia postępowania upadłościowego.

Odniesienie wyroku TSUE do polskich regulacji jest o tyle problematyczne, że możliwość przeprowadzania dowodu z opinii biegłych jest co do zasady wyłączona w postępowaniu upadłościowym oraz w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Wyjątkowe przypadki, w których przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego jest dopuszczalne, nie obejmują dowodu na okoliczność wskazaną przez Trybunał w wydanym wyroku. Zastosowanie wyroku na gruncie polskim nie jest możliwe w pełni i wymagałoby zmiany przepisów, która polegałaby na wprowadzeniu możliwości zawarcia w układzie likwidacyjnym postanowień dopuszczających zmniejszenie zobowiązania podatkowego, jeżeli kwota, którą dłużnik ma zapłacić na podstawie układu, nie jest mniejsza od tej, którą byłby on zobowiązany uiścić, gdyby zamiast zawarcia układu likwidacyjnego zostało przeprowadzone postępowanie upadłościowe i zakończyło się likwidacją. Konieczne byłoby też wprowadzenie regulacji dopuszczającej przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego określającej, czy ta różnica kwotowa występuje czy nie.