Pod pojęciem osoby sprawującej osobistą opiekę nad dzieckiem należy rozumieć tego, kto opiekuje się potomkiem własnym lub małżonka lub przysposobionym przez okres do trzech lat, ale nie dłużej niż do ukończenia przez nie piątego roku życia. Natomiast w przypadku dziecka, które z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wymaga osobistej opieki tej osoby, okres pieczy może trwać do sześciu lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 18. roku życia. Warunek sprawowania osobistej opieki zachodzi, gdy nie doszło do trwałego jej zaprzestania, choć dziecko uczęszcza do przedszkola, żłobka, klubu dziecięcego albo szkoły, niezależnie od liczby godzin pobytu w tych placówkach.

Ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają przedsiębiorcy rozpoczynający osobistą opiekę nad dzieckiem, którzy prowadzili pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej sześć miesięcy i przestali ją prowadzić albo ją zawiesili. Podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia stanowi kwota 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek. Składka w nowej wysokości obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku.

Dodatkowe wymagania

Warunek prowadzenia pozarolniczej działalności przez co najmniej sześć miesięcy biznesmen spełnia, jeżeli podlegał (obowiązkowo lub dobrowolnie) nieprzerwanie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym bezpośrednio przed dniem rozpoczęcia osobistej opieki nad dzieckiem i opłacał składki na te ubezpieczenia, a przerwy w ich opłacaniu były spowodowane jedynie pobieraniem świadczeń z ubezpieczenia chorobowego bądź wypadkowego.

Prawo do objęcia obligatoryjnymi ubezpieczeniami przysługuje jednemu z rodziców, jeśli drugi rodzic nie jest nimi objęty z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem albo ubezpieczeniami jako osoba:

- pobierająca zasiłek macierzyński, zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,

- przebywająca na urlopie wychowawczym,

- sprawująca osobistą opiekę nad dzieckiem bądź nie jest objęta ubezpieczeniem emerytalnym z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Tego warunku nie stosuje się do osób samotnie wychowujących dziecko (np. rozwiedzionych małżonków). Osoby osobiście zajmujące się dzieckiem podlegają tym ubezpieczeniom, jeżeli robią to na terenie Polski.

Przedsiębiorca, który rozpoczyna sprawowanie osobistej opieki, będzie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty oraz nie ma innych tytułów rodzących wymóg ubezpieczeń społecznych. Ustawodawca nie przewidział podlegania ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu z tego tytułu.

Ubezpieczenie zdrowotne

Biznesmen, który osobiście opiekuje się dzieckiem, będzie podlegał ubezpieczeniu zdrowotnemu, jeżeli nie podlega mu z innego tytułu. Obowiązek ten powstaje z dniem objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi w związku ze sprawowaniem opieki, a wygasa z dniem jej zakończenia. Podstawą wymiaru składki jest kwota odpowiadająca wysokości specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych.

Tylko emerytalne

Przedsiębiorcy rozpoczynający sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, którzy nie spełniają podanych warunków podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, mają zapewnione wyłącznie ubezpieczenie emerytalne (np. gdy prowadzili działalność gospodarczą jedynie przez trzy miesiące). Podstawę wymiaru składek na to ubezpieczenie stanowi wtedy 75 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Osoby te nie będą podlegać ubezpieczeniom: rentowym, chorobowemu, wypadkowemu ani zdrowotnemu.

Terminy z oświadczenia

Osobiście opiekujący się potomstwem są ubezpieczeni od dnia określonego w oświadczeniu jako dzień rozpoczęcia sprawowania osobistej opieki. Nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym złożyli oświadczenie w ZUS. Będzie to trwało do dnia podanego w tym oświadczeniu jako termin zakończenia sprawowania osobistej opieki.

Przykład

Zainteresowany złożył oświadczenie o zamiarze podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu 17 lutego 2015 r. Jako dzień startu sprawowania osobistej opieki wskazał 1 stycznia 2015 r. Wskutek złożonego wniosku osoba ta została zgłoszona do obowiązkowego ubezpieczenia emerytalnego od 17 lutego 2015 r. Natomiast ostatnim dniem, w którym może mu podlegać, jest 16 lutego 2018 r. (dziecko jest pełnosprawne).

—oprac. pracownicy ZUS

Zasady finansowania

Składki emerytalną i rentowe biznesmenów osobiście zajmujących się potomstwem w całości finansuje budżet państwa za pośrednictwem ZUS. On także pełni funkcję płatnika składek. Na podstawie danych z oświadczenia zgłasza do ubezpieczeń społecznych i odpowiednio do ubezpieczenia zdrowotnego oraz wyrejestrowuje, gdy ustaną warunki uzasadniające opłacanie składek. Za osoby objęte tymi ubezpieczeniami ZUS sporządzi też dokumenty rozliczeniowe za każdy miesiąc.