- Jestem prezesem zarządu sp. z o.o., którą mylnie pozwał syndyk innej sp. z o.o. znajdującej się w upadłości likwidacyjnej. Po wniesieniu odpowiedzi na pozew syndyk cofnął powództwo. Na mój wniosek sąd zasądził na rzecz reprezentowanej przeze mnie spółki koszty zastępstwa procesowego, ale w pozostałym zakresie nie obciążył powoda kosztami, mimo że proces przegrał. Sąd powołał się na to, że sam fakt pozostawania przez tę spółkę w upadłości likwidacyjnej uzasadnia stanowisko, że jej kondycja ekonomiczna jest trudna. Czy to jest wystarczający argument za zwolnieniem przegranego od kosztów procesu?
Zgodnie z art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej nimi w ogóle. Cytowany przepis, statuujący zasadę słuszności, stanowi wyjątek od podstawowej reguły, w świetle której przegrywający sprawę zobligowany jest zwrócić przeciwnikowi, na jego żądanie, wszystkie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (art. 98 § 1 k.p.c.).
Pojęcie „wypadki szczególnie uzasadnione" pozostawia sądowi orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu i te dotyczące sytuacji majątkowej strony stanowią podstawę do nieobciążania jej kosztami procesu (postanowienie Sądu Najwyższego z 13 grudnia 2007 r., I CZ 110/07, niepubl.). Do kręgu „wypadków szczególnie uzasadnionych" należą zatem zarówno okoliczności związane z samym przebiegiem procesu, jak i te leżące na zewnątrz. Do pierwszych zaliczane są sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie o zasadności roszczeń, przedawnienie, prekluzja. Drugie natomiast wyznacza kondycja ekonomiczna strony, z tym zastrzeżeniem, że niewystarczające jest powoływanie się jedynie na trudną sytuację majątkową, nawet jeśli była podstawą zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia pełnomocnika z urzędu. Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego wyjątku, powinien być oceniony z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (postanowienie Sądu Najwyższego z 1 grudnia 2011 r., I CZ 26/11, niepubl.).
Sam fakt, iż spółka pozostaje w upadłości likwidacyjnej, uzasadnia stanowisko, że jej sytuacja majątkowa jest trudna. Za zastosowaniem dobrodziejstwa wynikającego z art. 102 k.p.c. przemawia więc również położenie ekonomiczne tego podmiotu. Tak uznał Sąd Apelacyjny w Poznaniu w postanowieniu z 6 listopada 2014 r., I Acz 1737/14.
Odpowiadając zatem na pytanie czytelnika: w świetle przytoczonego postanowienia Sądu Apelacyjnego w Poznaniu pozostawanie przez tę sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej uzasadnia chociaż częściowe zwolnienie jej od kosztów procesu.
podstawa prawna: art. 98 § 1 oraz art. 102 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. 1296)
