Usługi hotelarskie mogą być świadczone w miejscu, które ma nazwę np. hotelu, pensjonatu, domu wycieczkowego lub kempingu, jeśli poszczególne obiekty spełniają określone wymagania co do wielkości, wyposażenia oraz zakresu świadczonych usług. O spełnieniu wszystkich tych wymogów świadczy decyzja administracyjna marszałka województwa o zaszeregowaniu obiektu hotelarskiego. Usługi dla turystów mogą być oferowane tylko w miejscach spełniających standardy sanitarne i przeciwpożarowe.
Również rolnicy mogą wynajmować pokoje i oferować miejsca na ustawianie namiotów w prowadzonych przez siebie gospodarstwach, jeżeli zostaną odpowiednio wyposażone i spełnione zostaną wymogi sanitarne oraz przeciwpożarowe.
Przykład
Spółka z o.o. ubiegała się o zaszeregowanie należącego do niej obiektu jako hotelu z dwoma gwiazdkami. Składał się on z budynku głównego oraz z pięciu rzędów budynków szeregowych. Budynek główny obok recepcji, administracji, sali rekreacyjnej, sali klubowej z TV, jadalni oraz kuchni mieści tylko sześć pokoi mieszkalnych. Pozostała część pokoi mieszkalnych znajdowała się w budynkach szeregowych położonych obok głównego budynku.
Spółce odmówiono wydania decyzji o zaszeregowaniu opisanego miejsca jako hotelu z dwoma gwiazdkami. Uzasadniono, że umieszczenie części mieszkalnej w odrębnych obiektach zlokalizowanych poza budynkiem głównym mieszczącym ogólnodostępną część usługową powoduje niedogodności dla osób korzystających ze świadczonych usług. Sprawą zajął się Naczelny Sąd Administracyjny, który uznał, że zgodnie z prawem budowlanym hotel jako obiekt budowlany musi być wyposażony w niezbędne instalacje i urządzenia techniczne umożliwiające zamieszkanie gości. Jeśli ustawa o usługach turystycznych indywidualizuje wymogi, po których spełnieniu obiekt (budynek) może być uznany za hotel, winien on spełniać te wymagania dla wszystkich usług świadczonych w obiektach hotelarskich (wielkość obiektu, jego wyposażenie, kwalifikacje personelu, a także zakres świadczonych usług, wymagania sanitarne i przeciwpożarowe). Wymagania co do wielkości hotelu określono w ustawie jako dziesięć pokoi w jednym obiekcie.
Na podstawie wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 19 maja 2003 r., I SA 1010/01
Możliwa jest promesa
Przed rozpoczęciem świadczenia usług hotelarskich przedsiębiorca musi uzyskać zaszeregowanie swojego obiektu do odpowiedniego rodzaju (hotelu, kempingu, domu wczasowego) i kategorii (oznaczonej gwiazdkami w przypadku hoteli i pensjonatów).
Przed rozpoczęciem działalności możliwe jest także ubieganie się o przyrzeczenie (promesę) zaszeregowania obiektu hotelarskiego do odpowiedniego rodzaju i kategorii. Konieczny jest wówczas wniosek, do którego należy dołączyć ostateczną decyzję o pozwoleniu na budowę lub zmianę sposobu użytkowania obiektu. Promesa obowiązywać może nie dłużej niż dwa lata. W okresie ważności promesy można świadczyć usługi hotelarskie. Można też używać nazwy hotel lub pensjonat i oznaczenia kategorii do celów informacyjnych i promocyjnych.
Marszałek województwa może, w drodze postanowienia, zezwolić na rozpoczęcie świadczenia usług hotelarskich przez przedsiębiorcę, który otrzymał promesę, po złożeniu przez niego kompletnego wniosku o zaszeregowanie obiektu.
Jaki rodzaj i ile gwiazdek
Zaszeregowania obiektu hotelarskiego dokonuje marszałek województwa właściwy ze względu na miejsce jego położenia. Nadaje mu też odpowiednią kategorię. Prowadzi również ewidencję obiektów hotelarskich.
Marszałek województwa powołuje zespół oceniający obiekty hotelarskie w zakresie spełniania przez nie określonych wymagań. Szczegółowe wymagania dla poszczególnych rodzajów obiektów hotelowych określone zostały w rozporządzeniu ministra gospodarki i pracy z 19 sierpnia 2004 r. w sprawie obiektów hotelarskich i innych obiektów, w których są świadczone usługi hotelarskie.
Z kolei zaszeregowania pól biwakowych dokonuje i prowadzi ich ewidencję wójt (burmistrz, prezydent miasta) właściwy ze względu na miejsce ich położenia.
Za dokonanie oceny spełniania przez obiekt hotelarski wymagań niezbędnych do zaszeregowania go do określonego rodzaju i kategorii pobiera się opłaty. Ich wysokość określona jest w rozporządzeniu ministra sportu i turystyki z 29 grudnia 2010 r. w sprawie opłat związanych z zaszeregowaniem obiektu hotelarskiego.
Dla przykładu, za ocenę hoteli i moteli kategorii z czterema i pięcioma gwiazdkami trzeba zapłacić 1,5 tys. zł, opłata za ocenę domów wycieczkowych wynosi 500 zł, a schroniska młodzieżowego i pola biwakowego – 100 zł.
Wójt prowadzi również ewidencję innych obiektów świadczących usługi noclegowe dla turystów, które nie są zaszeregowane do określonych rodzajów obiektów hotelarskich oraz gospodarstw z pokojami do wynajęcia.
Przykład
Po dokonaniu sprawdzenia jednego z hoteli odmówiono mu zaszeregowania i dwóch gwiazdek. Stwierdzono m.in. nieprzystosowanie obiektu do obsługi osób niepełnosprawnych, nieodpowiednie zestawy wyposażenia meblowego, brak urządzenia do przechowywania pieniędzy i przedmiotów wartościowych gości, brak punktu sprzedaży prasy, kosmetyków, pamiątek, brak wypożyczalni oraz przechowalni sprzętu rekreacyjnego. W części ogólnodostępnej budynku nie było wentylacji mechanicznej, a oświetlenie w holu i recepcji nie zostało dostosowane do charakteru tych pomieszczeń. Ponadto powierzchnia pokoi ze skosami nie odpowiadała wymaganej powierzchni mieszkalnej przewidzianej dla określonej kategorii pokoi. Decyzja w sprawie odmowy zaszeregowania i nadania kategorii została zaskarżona do sądu administracyjnego. NSA stwierdził, że dopuszczalne są odstępstwa od wymagań co do wyposażenia i zakresu świadczonych usług dla obiektów hotelarskich, jeżeli obniża to w niewielkim stopniu spełnianie wymagań określonych dla danego rodzaju i kategorii obiektu hotelarskiego. Trudno jednak w przypadku tej sprawy uznać choćby niedostosowanie obiektu do potrzeb osób niepełnosprawnych fizycznie za odstępstwo, które tylko w niewielkim stopniu obniżyło spełnienie wymagań określonych dla hoteli dwugwiazdkowych.
Na podstawie wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 1 marca 2002 r., I SA 1992/00
W razie rozpoczęcia świadczenia usług w obiekcie hotelarskim, który ma już zaszeregowanie, przedsiębiorca musi wystąpić do marszałka województwa o potwierdzenie lub zmianę tego dotychczasowego zaszeregowania.
Rolnik, który chce wynajmować pokoje w gospodarstwie, powinien zgłosić takie zamierzenie do ewidencji prowadzonej przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta). To samo muszą zrobić przedsiębiorcy, którzy chcą oferować noclegi w obiektach niepodlegających zaszeregowaniu.
Przedsiębiorcy, którzy oferują usługi hotelarskie, mają obowiązek informowania właściwego marszałka lub wójta o okolicznościach powodujących zmianę rodzaju lub kategorii prowadzonych obiektów oraz o zakończeniu świadczenia usług dla turystów.
Również rolnicy oferujący noclegi w gospodarstwie mają obowiązek informowania o zakończeniu swojej działalności.
Sprawdzanie i kontrola
W zakresie swojej właściwości marszałek i wójt (burmistrz, prezydent miasta) mają prawo kontrolować przestrzeganie wymagań w obiektach hotelarskich i innych obiektach, w których są świadczone usługi dla turystów. Kontrolowane mogą być wszystkie pomieszczenia i urządzenia wchodzące w skład obiektu. Kierownik hotelu czy domu wypoczynkowego oraz wszystkie osoby zatrudnione w obiekcie powinny udzielać pisemnych i ustnych informacji w sprawach objętych kontrolą. Kontrolujący może także żądać okazania dokumentów potwierdzających spełnienie przez obiekt wymagań sanitarnych i przeciwpożarowych.
Kontrolę, o której mowa, może przeprowadzać również minister sportu i turystyki. W przypadku stwierdzenia, że obiekt hotelarski nie spełnia wymagań, minister występuje o dokonanie zmiany rodzaju lub kategorii obiektu.
Jeżeli obiekt hotelarski przestał spełniać określone wymagania, dokonywana jest z urzędu przez marszałka zmiana rodzaju lub kategorii obiektu bądź uchylana jest decyzja o zaszeregowaniu do określonego rodzaju obiektu hotelarskiego.
Ponadto, jeżeli nie spełnia on wymagań sanitarnych lub bezpieczeństwa przeciwpożarowego, może zostać wstrzymane świadczenie usług do czasu usunięcia stwierdzonych uchybień.
Moc rozstrzygnięcia
Nazwy rodzajów i oznaczenia kategorii obiektów hotelarskich podlegają ochronie prawnej i mogą być stosowane wyłącznie w odniesieniu do obiektów hotelarskich, które spełniają wszystkie przypisane im warunki. Musi to potwierdzać decyzja marszałka województwa.
To do przedsiębiorcy, który zamierza świadczyć usługi hotelarskie, należy podjęcie decyzji, czy chce używać prawnie chronionej nazwy rodzajowej czy też nie. Jeśli podejmie decyzję, że z takiej nazwy nie będzie korzystał, to wystarczy, że zgłosi obiekt w gminie. Jeśli jednak podejmie decyzję, że chce korzystać z prawnie chronionej nazwy np. hotelu czy pensjonatu, to powinien spełnić wymagania określone dla takiego obiektu i uzyskać decyzję marszałka województwa.
Przykład
Spółka z o.o. prowadząca usługi hotelarskie oznaczyła swój obiekt nazwą hotel na ścianie budynku. Określenie to było też używane na papierze firmowym, wizytówkach, pieczątce firmowej, w folderze reklamowym, na stronach internetowych, na których prowadzona była rezerwacja online. Spółka posługiwała się nazwą hotel bez uzyskania decyzji marszałka województwa o zaszeregowaniu obiektu do odpowiedniego rodzaju i kategorii obiektów hotelarskich. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał takie postępowanie za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i przepisy ustawy o usługach turystycznych.
Sprawą zajął się sąd apelacyjny, który stwierdził, że brak rzetelnej informacji o tym, czy określony obiekt jest hotelem zgodnie z przepisami, narusza prawo konsumentów do swobodnego wyboru kontrahenta, towarów i usług. Gdyby bowiem konsument otrzymał prawdziwą informację, że obiekt nie uzyskał decyzji marszałka województwa o zaliczeniu go do rodzaju hoteli, mógłby podjąć inną decyzję i nie skorzystać z jego usług. Aby można było używać prawnie chronionej nazwy hotel, konieczne jest uzyskanie decyzji marszałka województwa o zaszeregowaniu obiektu do tego rodzaju obiektów i nadaniu mu odpowiedniej kategorii.
Na podstawie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 7 kwietnia 2010 r., VI ACa 511/09.
podstawa prawna: Art. 35 – 45 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 196 ze zm.)
podstawa prawna: IRozporządzenie ministra gospodarki i pracy z 19 sierpnia 2004 r. w sprawie obiektów hotelarskich i innych obiektów, w których są świadczone usługi hotelarskie (tekst jedno. DzU z 2006 r nr 22, poz.169 ze zm.)
podstawa prawna: Rozporządzenie ministra sportu i turystyki z 29 grudnia 2010 r. w sprawie opłat związanych z zaszeregowaniem obiektu hotelarskiego (DzU z 2011 r., nr 10, poz. 54)
Co mogą zaoferować przedsiębiorcy
Rodzaje obiektów hotelarskich to:
- hotele (pięć kategorii oznaczonych gwiazdkami) – posiadają co najmniej dziesięć pokoi, w tym większość miejsc w pokojach jedno- i dwuosobowych, świadczą szeroki zakres usług związanych z pobytem klientów,
- motele (pięć kategorii oznaczonych gwiazdkami) – położone przy drogach, dysponują parkingiem, posiadają co najmniej dziesięć pokoi, w tym większość miejsc w pokojach jedno- i dwuosobowych,
- pensjonaty (pięć kategorii oznaczonych gwiazdkami) – posiadają co najmniej siedem pokoi, świadczą dla swoich klientów całodzienne wyżywienie,
- kempingi (campingi) – obiekty (cztery kategorie oznaczone gwiazdkami) strzeżone, umożliwiają nocleg w namiotach, samochodach mieszkalnych (campobusach) i przyczepach samochodowych, przyrządzanie posiłków, parkowanie samochodów, a także świadczą usługi związane z pobytem klientów; obiekty te mogą dodatkowo umożliwiać nocleg w domkach turystycznych lub innych obiektach stałych,
- domy wycieczkowe (trzy kategorie oznaczone cyframi rzymskimi) – posiadają co najmniej 30 miejsc noclegowych, dostosowane do samoobsługi klientów, świadczą minimalny zakres usług związanych z pobytem klientów,
- schroniska młodzieżowe – obiekty (trzy kategorie oznaczone cyframi rzymskimi) przeznaczone do indywidualnej i grupowej turystyki młodzieżowej, dostosowane do samoobsługi klientów,
- schroniska – obiekty zlokalizowane poza obszarami zabudowanymi, przy szlakach turystycznych, świadczą minimalny zakres usług związanych z pobytem klientów,
- pola biwakowe – niestrzeżone, umożliwiają nocleg w namiotach.