Zasady wyłonienia przedstawicieli pracowników

Pracodawca posiada uprawnienia zarządcze i swobodę w zakresie działań organizacyjnych. Jednak skuteczność jego decyzji często zależy od wcześniejszej konsultacji, uzgodnienia lub zawarcia porozumienia z przedstawicielem pracowników.

Te formy współdziałania z reprezentantami załogi można podzielić co do zasady na dwa rodzaje. Pierwszy to zakres spraw, które wymagają jedynie zasięgnięcia przez pracodawcę opinii przedstawicieli pracowników. Ta opinia go jednak nie wiąże, więc może podjąć samodzielne działania. Drugi rodzaj spraw wymaga uzyskania zgody przedstawicieli pracowników na podjęcie określonych działań.

Przedstawicieli pracowników wybiera się tylko w zakładach, w których nie działają związki zawodowe. Nie oznacza to jednak, że ma on uprawnienia przysługujące takiej organizacji. Nie ma też ochrony z tytułu reprezentowania załogi.

Rozsądne zasady

Przepisy zobowiązują pracodawcę do współdziałania z przedstawicielem pracowników, ale nie wskazują, w jaki sposób ma nastąpić jego wybór. W tym zakresie odsyłają do zasad przyjętych w danym zakładzie. Dlatego sposób wyłonienia przedstawicieli zależy od decyzji pracodawcy. Ale ustalając dany tryb, nie może ingerować w dokonywany wybór.

Ponieważ przepisy przewidują wiele sytuacji, w których konieczne jest wybranie przedstawicieli pracowników, warto rozważyć przyjęcie takiego rozwiązania, zgodnie z którym wybór nie będzie jednorazowy, zawężony przedmiotowo do jednej sprawy.

Oddać inicjatywę...

W praktyce pracodawcy często komunikują załodze, że istnieje konieczność uzgodnienia określonych kwestii z wybranymi przez nich przedstawicielami. Jednocześnie określają ich liczbę (przy złożonych strukturach uzasadniona jest reprezentacja poszczególnych jednostek, zespołów, lokalizacji itd.) oraz termin, w którym przedstawiciele mają się zgłosić w celu podjęcia wymaganych prawem czynności.

Jeśli pracodawca powierzy w całości czynności związane z wyłonieniem przedstawicieli i nie ureguluje zasad wyborów, powinien uzyskać potwierdzenie, że konkretna osoba faktycznie została wybrana przez całą załogę do reprezentowania jej interesów.

... czy może ją przejąć

Dopuszczalne jest również – głównie ze względu na możliwości organizacyjne pracodawcy – aby on sam opracował zasady wyboru przedstawicieli pracowników i wprowadził je do regulaminu wyborów. Jego treść powinna zawierać co najmniej:

- ?określenie celu i zakresu spraw, ?w których wybrani reprezentanci będą uprawnieni do występowania w imieniu pracowników,

- ?okresu, na jaki będą przedstawicielami,

- ?liczby przedstawicieli,

- ?sposobu i terminu zgłaszania się kandydatów na przedstawicieli, wyboru i składu komisji wyborczej,

- ?sposobu głosowania,

- ?kryteriów, na podstawie których zostanie dokonany wybór, ustalenia ważności wyborów i ich wyniku.

Niezależnie od przyjętego przez pracodawcę trybu wyboru przedstawicieli pracowników, zasady wybory powinny być podane do wiadomości wszystkich pracowników w sposób przyjęty w zakładzie.

Anna? Rogowska, radca prawny, wspólnik w Kancelarii Prawnej R. Jedynak A. Rogowska

Gdy brakuje reprezentantów

Z uwagi na opisany tryb wyboru przedstawicieli pracowników, pracodawca ?nie ma bezpośredniego wpływu na to, czy reprezentant zostanie ostatecznie wyłoniony.

Brak aktywności załogi w tym temacie to źródło problemów dla pracodawcy. Zgodnie z jednym z prezentowanych wśród praktyków stanowisk, ?taka bierność nie powinna wpływać na realizowanie nałożonych ?na pracodawcę zadań i obowiązków. Ma on zatem prawo podejmować czynności wymagające współdziałania z przedstawicielem pracowników ?bez ich udziału. Istotne jest, aby w każdym takim przypadku był w stanie udowodnić, że podjął odpowiednie starania i działania mające na celu umożliwienie pracownikom dokonania wyboru swoich przedstawicieli. Przykładem takich działań jest zawiadomienie załogi o konieczności ?wyboru swojego przedstawiciela i wyrażenie gotowości do wsparcia organizacyjnego dla przeprowadzenia wyborów, wprowadzenie ?regulaminu wyborów i ogłoszenie o wyborach.

Stanowisko to, jakkolwiek słuszne i racjonalne, budzi jednak wątpliwości ?co do jego prawidłowości. Przepisy nie uznają bowiem skuteczności samodzielnych działań pracodawcy przy braku aktywności pracowników. Aby zapobiec patowej sytuacji, pozostaje mu uregulowanie takich zasad wyboru przedstawicieli pracowników, zgodnie z którymi nawet przy minimalnym zaangażowaniu załogi dojdzie do skutecznego wyboru ich przedstawicieli.

Kiedy trzeba współpracować

Pracodawca musi współdziałać z pracownikami ?i/lub ich przedstawicielami wtedy, gdy wymagają tego od niego przepisy. Najczęściej dotyczy to kwestii:

- ?porozumienia o zawieszeniu stosowania w całości lub w części przepisów prawa pracy, jeżeli w firmie nie działa organizacja związkowa (art. 91 ?§ 1 kodeksu pracy),

- ?porozumienia o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia niż wynikające z zawartych umów o pracę w zakresie i przez czas ustalony w porozumieniu (art. 23

1a

§ 1 k.p.),

- ?ustalenia warunków stosowania telepracy (art. 676 ?§ 4 k.p.),

- ?przedłużenia okresu rozliczeniowego czasu pracy (art. 129 § 2 k.p.),

- ?ustalenia przerywanego systemu czasu pracy ?(art. 139 § 1 k.p.),

- ?ustalenia ruchomego czasu pracy (art. 140

1

k.p.),

- ?ustalenia wykazu stanowisk, na których czas pracy ulega skróceniu na okres trwania warunków szkodliwych lub uciążliwych dla zdrowia (art. 145 k.p.),

- ?ustalenia wykazu prac szczególnie niebezpiecznych albo związanych z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym, przy których wykonywaniu czas pracy osoby pracującej w nocy nie może przekraczać 8 godzin na dobę (art. 151

7

§ 4 k.p.),

- ?poinformowania w zakresie zapobiegania zagrożeniom zawodowym występującym podczas wykonywanych przez nich prac ?– w sytuacji, gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę osoby zatrudnione przez różnych pracodawców (art. 208 § 1 ?pkt 4 k.p.),

- ?ustalenia wykazu prac szczególnie zagrażających zdrowiu lub życiu, wykonywanych przez co najmniej dwie osoby, w celu zapewnienia asekuracji (art. 225 § 1 k.p.),

- ?konsultowania wszystkich działań związanych ?z bezpieczeństwem i higieną pracy (art. 237

11a

§ 1 k.p.),

- ?powołania komisji bezpieczeństwa i higieny pracy, w skład której mają wchodzić w równej liczbie przedstawiciele pracodawcy oraz pracowników ?– przy zatrudnieniu więcej niż 250 pracowników (art. 237

12

§ 1 k.p.),

- ?uzgodnienia zasad i warunków korzystania ?z usług i świadczeń finansowanych z funduszu świadczeń socjalnych,

- ?konsultacji w sprawie zamiaru przeprowadzenia zwolnień grupowych,

- ?uzgodnienia regulaminu określającego skład ?i zasady powoływania oraz tryb działania komisji wyborczej, która ma przeprowadzić wybory członków rady pracowników.