Posiadacz odpadów musi niezwłocznie je usunąć z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania. Stanowi o tym art. 26 ?ust. 1 ustawy o odpadach (dalej u.o.). Taki obowiązek powstaje z mocy prawa i zasadą jest, że powinien być wykonany niezwłocznie i bez wezwania. Na podstawie art. 26 ust. 2 u.o. w razie nieusunięcia odpadów przez ich posiadacza wójt, burmistrz lub prezydent miasta, w drodze decyzji wydawanej z urzędu, nakazuje mu ich usunięcie.
Taka decyzja powinna określać w szczególności: rodzaj odpadów, termin, a także sposób ich usunięcia (art. 26 ust. 6 u.o.). Do jej wydania wystarczy stwierdzenie, że odpady istnieją, są składowane w miejscu do tego nieprzeznaczonym oraz kto jest zobowiązany do ich usunięcia (posiadacz odpadów).
W art. 3 pkt 19 u.o. wyjaśniono, że przez posiadacza odpadów należy rozumieć wytwórcę odpadów lub osobę fizyczną, osobę prawną oraz jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej będące w posiadaniu odpadów. W przepisie tym ustanowiono domniemanie, że władający powierzchnią ziemi jest posiadaczem odpadów znajdujących się na nieruchomości. Celem wprowadzenia tego domniemania było uniknięcie skutków sytuacji, w której nie byłoby możliwe ustalenie podmiotu odpowiedzialnego za umieszczenie odpadów na nieruchomości (wytwórcy odpadów).
Przepisy u.o. nie zawierają definicji pojęcia „władający powierzchnią ziemi". Jest ona zawarta w art. 3 pkt 44 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska. Zgodnie z tą regulacją przez władającego powierzchnią ziemi należy rozumieć właściciela nieruchomości, chyba że w ewidencji gruntów i budynków ujawniono inny podmiot jako władający gruntem.
Ma to duże znaczenie dla nabywców gruntów, na których znajdują się odpady. Władający powierzchnią ziemi nie może się uwolnić od obowiązku usunięcia odpadów przez wykazanie, że ich nie wytworzył, jeżeli nie można ustalić tożsamości innego posiadacza odpadów. Może się uwolnić od odpowiedzialności za odpady tylko w jeden sposób – musi wykazać, że odpadem włada lub faktycznie władał inny podmiot (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 27 listopada 2013 r., sygn. II SA/Gd 692/13). To na właścicielu nieruchomości spoczywa ciężar obalenia domniemania ciążącej na nim odpowiedzialności za odpady. Przyjmuje się, że wprowadzone przez ustawodawcę domniemanie odpowiedzialności za odpady władającego powierzchnią gruntu zdejmuje z organów prowadzących postępowanie obowiązek dociekania z urzędu, kto był wytwórcą odpadów. Władający gruntem muszą bowiem mieć świadomość wymogu dbałości o porządek na swoich nieruchomościach i odpowiedzialności na zasadzie ryzyka za działania osób trzecich prowadzące do zanieczyszczenia ich nieruchomości (tak nieprawomocny wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku ?z 5 czerwca 2014 r., sygn. II SA/Bk 149/14, http://orzeczenia.nsa.gov.pl).
Podstawa prawna: ustawa z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 21 ze zm.).
