Nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego wprowadzona 3 maja 2012 r. miała  się przyczynić przede wszystkim do  skrócenia toczących się latami sporów sądowych, między innymi przez ograniczenie możliwości składania pism procesowych oraz obowiązek składania wniosków dowodowych w pierwszym piśmie procesowym, a więc w pozwie lub odpowiedzi na pozew. Zgodnie z art. 207 § 6 k.p.c. sąd pomija spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w pozwie, odpowiedzi na pozew lub dalszym piśmie przygotowawczym bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności.

Imię, nazwisko i adres

Podstawowymi dowodami w postępowaniu cywilnym są dowody z przesłuchania świadków oraz dowody z dokumentów. Zgłaszając dowód z zeznań świadka, należy wskazać jego imię, nazwisko, ?a także adres zamieszkania. Nie zawsze, składając pismo procesowe, strona zna dokładne dane świadka, w szczególności jego adres. W takiej sytuacji nie można zwlekać ze złożeniem wniosku dowodowego aż do ustalenia pełnych danych – wniosek należy złożyć od razu, jednocześnie wskazując, iż adres zamieszkania świadka zostanie wskazany po jego ustaleniu. Niekiedy w tym celu strona będzie musiała się zwrócić do urzędu gminy o udostępnienie danych ze zbiorów meldunkowych oraz ewidencji wydanych i unieważnionych dowodów osobistych lub do Ministerstwa Sprawa Wewnętrznych o udostępnienie danych ze zbioru PESEL. Jeśli strona potrafi udowodnić, że podejmuje działania mające na celu ustalenie miejsca pobytu świadka, sąd z pewnością nie oddali wniosku o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadka.

W przypadku dowodów ?z dokumentów rzecz wydaje się prosta. Z zasady strona, która powołuje się na treść dokumentu (umowy, faktury itp.), składa go w załączeniu do pisma procesowego. Na podstawie art. 129 k.p.c. strona powołująca się w piśmie na dokument obowiązana jest na żądanie przeciwnika złożyć oryginał dokumentu w sądzie jeszcze przed rozprawą.  Co jednak, gdy strona zgłasza dowód z dokumentu i nie przedstawia go sądowi?

Spółka jawna X najmowała lokal od spółdzielni mieszkaniowej. ?Po zakończeniu najmu zażądała zwrotu wpłaconej kaucji – spółdzielnia odmówiła. Spółka X skierowała do sądu pozew, w którego treści powołała się na zawartą umowę najmu, żądając przeprowadzenia dowodu z tego dokumentu, ale nie załączając go do pozwu. W odpowiedzi na pozew spółdzielnia wniosła ?o oddalenie powództwa, nie żądając przedstawienia umowy przez powoda. Sąd uwzględnił powództwo, uznając treść umowy za bezsporną.

Postępowanie sądu należy uznać za prawidłowe. Strona nie zawsze będzie obowiązana do składania dokumentów – zawsze ma jednak obowiązek zgłoszenia wniosku dowodowego. Z tego wynika wprost, że obowiązek zgłoszenia wniosku dowodowego dotyczącego dokumentu nie jest tożsamy z obowiązkiem przedstawienia go. Ten powstaje dopiero na żądanie drugiej strony procesu. Potwierdził to Sąd Najwyższy ?w wyroku z 3 października ?2008 r., I CSK 62/08, stwierdzając, że z unormowania art. 129 k.p.c wynika, że jeżeli strona powołuje się w pozwie na dowód z dokumentu, musi się liczyć z tym, że będzie obowiązana złożyć w sądzie oryginał dokumentu, i to nie tylko wtedy, gdy nie złożyła jego odpisu, ale także wtedy, gdy jego odpis był załącznikiem pisma. Obowiązek ten powstaje z chwilą zgłoszenia przez stronę przeciwną żądania złożenia dokumentu ?w oryginale. Jeżeli strona przeciwna nie wystąpi z żądaniem przedstawienia dokumentów zgłoszonych w pozwie jako środki dowodowe, to nie powstaje obowiązek procesowy ich przedłożenia i należy przyjąć, że twierdzenia w nim zawarte są niesporne.

Należy wskazać, że w przypadku, gdy sąd ma wątpliwości co do treści dokumentu, może na mocy art. 248 k.p.c. zobowiązać stronę lub osobę trzecią będącą w jego posiadaniu do jego przedstawienia. Każdy obowiązany jest przedstawić na zarządzenie sądu w oznaczonym terminie i miejscu dokument znajdujący się w jego posiadaniu i stanowiący dowód faktu istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że dokument zawiera informacje niejawne. Od tego obowiązku może się uchylić ten, kto co do okoliczności objętych treścią dokumentu mógłby jako świadek odmówić zeznania albo kto posiada dokument w imieniu osoby trzeciej, która mogłaby z takich samych przyczyn sprzeciwić się przedstawieniu dokumentu. Jednak ?i wówczas nie można odmówić przedstawienia dokumentu, gdy jego posiadacz lub osoba trzecia obowiązani są do tego względem chociażby jednej ze stron albo gdy dokument wystawiony jest w interesie strony, która żąda przeprowadzenia dowodu. Strona nie może ponadto odmówić przedstawienia dokumentu, jeżeli szkoda, na którą byłaby przez to narażona, polega na przegraniu procesu.

Poświadczony odpis

Nie zawsze istnieje obowiązek złożenia oryginału dokumentu. Zamiast oryginału dokumentu strona może złożyć odpis dokumentu, jeżeli jego zgodność z oryginałem została poświadczona przez notariusza albo przez występującego w sprawie pełnomocnika strony będącego adwokatem, radcą prawnym, rzecznikiem patentowym lub radcą Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, a zawarte w odpisie dokumentu poświadczenie zgodności z oryginałem przez występującego w sprawie pełnomocnika strony ma charakter dokumentu urzędowego. Pomimo przedstawienia uwierzytelnionego odpisu, w wyjątkowych okolicznościach, sąd będzie mógł żądać złożenia oryginału.

Zdaniem autora

Tomasz ?Poznański, adwokat

Warto wiedzieć, że uwierzytelniony odpis bądź oryginał dokumentu powinien trafić do akt sądowych. Odpis dokumentu dla innych ?osób uczestniczących w sprawie może mieć charakter zwykłej kserokopii. Odpisem w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania cywilnego, w tym odpisem orzeczenia ?w rozumieniu art. 140 k.p.c., jest dokument ?wiernie odzwierciedlający treść oryginału orzeczenia albo jego kopia. Dokument ten ?nie musi być uwierzytelniony lub poświadczony ?za zgodność (postanowienie SN z 27 stycznia 2006 r., III CK 369/05).