Pracownik, któremu przekazano pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności, narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, jak i inne mienie z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się, odpowiada w pełnej wysokości za powstałą w nim szkodę. Tak stanowi art. 124 ?§ 1 i 2 k.p.

Ważne warunki

Odpowiedzialność ta dotyczy każdego mienia przekazanego przez pracodawcę, ale tylko jednemu pracownikowi ?z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się. Podwładny będzie obciążony za szkodę ?w jej pełnej wysokości (rzeczywistą stratę i utracone korzyści) zarówno wtedy, gdy została ona wyrządzona z winy umyślnej, jak i nieumyślnej.

Aby obciążyć etatowca na mocy art. 124 § 2 k.p., musi to dotyczyć tylko powierzonego mu mienia, które ma pod bezpośrednim nadzorem ?w pomieszczeniu zamkniętym i wydaje go za pokwitowaniem odbioru, stanowiącym równocześnie dowód rozliczenia się z tych dóbr. Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku ?z 17 maja 1976 r. (IV PR 22/76). Aby powierzenie mienia odbyło się prawidłowo, szef musi zapewnić udział pracownika przy ustalaniu ilości i jakości przekazanych mu towarów, sprzętu. Najlepiej też pisemnie powinien określić warunki korzystania z danej rzeczy oraz zasady jej zwrotu (wyrok SN z 1 lipca 1977 r., IV PR 156/77).

Jedynym wymogiem prawidłowego powierzenia mienia jest to, aby znany był jego rodzaj i/lub wartość oraz aby pracownik miał możliwość sprawowania nad nim pieczy. Zgodnie z wyrokiem SN ?z 14 maja 1998 r. (I PKN 129/98) pobranie przez pracownika należności za dostarczony odbiorcy towar jest powierzeniem mienia (art. 124 § 1 k.p.). To tzw. wtórne powierzenie mienia (por. wyrok SN z 18 grudnia 2001 r., I PKN 757/00).

Reguły odpowiedzialności za powierzone mienie uściślają rozporządzenia Rady Ministrów z:

- ?4 października 1974 r. ?w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie (DzU z 1996 r. nr 143, poz. 663),

- ?10 października 1975 r. ?w sprawie warunków odpowiedzialności materialnej pracowników za szkodę ?w powierzonym mieniu (DzU ?z 1996 r. nr 143, poz. 662).

Ciężar dowodu

Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 28 czerwca 2013 r. (III Apa 13/13) stwierdził, że „pracodawcę obciąża dowód prawidłowego powierzenia mienia oraz nierozliczenia się z niego przez pracownika. Chcąc uwolnić się od odpowiedzialności, pracownik musi natomiast wykazać, czyli udowodnić, że szkoda powstała ?z przyczyn od niego niezależnych. Z obowiązku wykazania faktu nierozliczenia się pracownika wynika konieczność wykazania przez pracodawcę wysokości szkody".

Sposób przekazania

Formy powierzenia mienia pracownikowi bywają różne. Może to nastąpić na podstawie spisu z natury albo w trybie inwentaryzacji zdawczo-odbiorczej.

Niewykluczone, że problem pojawi się wtedy, gdy szef chce przekazać sprzęt znajdujący się na stanie pracownika, który zachorował. ?W tej sytuacji najlepiej będzie zrobić to z zastosowaniem protokołu zdawczo-odbiorczego. Ponieważ chory nie może uczestniczyć w tym przekazaniu, powinno się ono odbyć w obecności osoby wskazanej przez niego lub komisyjnie. Wtedy takie gremium sprawdza sprzęt, sporządza protokół z opisem jego stanu, ewentualnych uszkodzeń, a następnie przekazuje mienie drugiemu pracownikowi, który miał je na stanie. Taki sposób postępowania potwierdza wyrok SN z 3 grudnia 1981 r. (V PR 350/81). Według niego przyjęcie mienia na podstawie prawidłowo przeprowadzonego remanentu zdawczo-odbiorczego spełnia warunek prawidłowego jego powierzenia. Tymczasem podpisanie przez etatowca deklaracji ?o przyjęciu odpowiedzialności ma jedynie znaczenie dowodowe.

Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 9 lutego 2005 r. ?(III APa 104/04) uznał, że inwentaryzacja zrobiona pod nieobecność pracownika, któremu powierzono mienie do wyliczenia się i którego nie zawiadomiono o jej terminie, ?i przeprowadzono spis towarów z karty osobistej pracownika czy dokumentacji magazynowej, a nie ze spisu z natury w sensie fizycznym, skutkuje uznaniem takiej inwentaryzacji za nieprawidłową. Nie może ona powodować odpowiedzialności materialnej pracownika na mocy ?art. 124 § 1 k.p.

Bez przekazania

Jeśli nie ma umowy o materialnym powierzeniu lub jeżeli pracownikowi nie przekazano mienia, odpowiada on za szkodę wyrządzoną pracodawcy na zasadach ogólnych określonych w art. 114–119 lub art. 122 k.p.

Punkt startu i mety

Właściwe powierzenie mienia to takie, które dla przejmującego ustala stan zerowy, czyli punkt wyjścia, w kierunku późniejszych rozliczeń. Inwentaryzacja początkowa i końcowa dają bowiem możliwość wyliczenia ewentualnego braku (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 21 kwietnia 1995 r., III APr 82/94). Nie zmienia to faktu, że odebranie mienia etatowcowi, który nad nim dotychczas sprawował pieczę, powinno się odbyć w warunkach umożliwiających kontrolę nad tym obu stronom – zarówno pracodawcy, jak i pracownikowi.