Przepisy art. 201 § 2 i 3 k.s.h. stanowią, że skład zarządu zawsze musi tworzyć co najmniej jeden członek pochodzący bądź – nie z grona wspólników > przykład 1. Dopuszczalne jest ustalenie w umowie spółki dodatkowych pozytywnych (konieczność posiadania określonego wykształcenia) albo negatywnych (wskazanie wspólnika nie mogącego objąć funkcji w zarządzie) kryteriów, po spełnieniu których możliwe jest lub wykluczone zasiadanie w zarządzie.
Jest też możliwość określenia składu zarządu w sposób widełkowy (np. od 1 do 4). Jest to ułatwienie, ponieważ nie trzeba zmieniać umowy spółki, gdy jego liczebność spadnie poniżej pewnej granicy.
W przypadku sztywnego wskazania liczebności zarządu, wygaśnięcie mandatu w trakcie kadencji powoduje że, do czasu uzupełnienia jego składu spółka pozbawiona jest tego organu. Może wówczas powstać pat decyzyjny. Jeżeli ustanowiono reprezentację łączną polegającą na konieczności współdziałania np. dwóch członków zarządu, a z jakiegoś powodu nastąpi redukcja obsady organu do jednego z nich albo tylko jedna osoba od razu będzie powołana w jego skład, to dla skuteczności oświadczeń woli spółki konieczne stanie się powołanie drugiego członka zarządu.
Przykład 1
Patryk i Michał są udziałowcami X sp. z o.o. Pan Patryk chce powołać panią Sylwię do pełnienia funkcji prezesa zarządu (zarząd - zgodnie z umową spółki- ma być jednoosobowy). Pan Michał uważa, że oprócz niej w organie tym zawsze musi zasiadać co najmniej jeden wspólnik, aby kontrolować decyzje osoby z zewnątrz. Nie ma racji. W skład zarządu można, ale nie trzeba powołać udziałowca. Nie ma także przeszkód, aby gremium to było jednoosobowe.
W świetle art. 18 § 1 k.s.h. członkiem organu spółki z o.o., w tym zarządu, może być wyłącznie osoba fizyczna legitymująca się pełną zdolnością do czynności prawnych, a więc pełnoletnia (w tym kobieta, która ukończyła 16 lat i wyszła za mąż) i nie ubezwłasnowolniona. Zakazane jest zatem pełnienie wymienionej funkcji przez osoby ubezwłasnowolnione całkowicie bądź częściowo oraz te, które nie ukończyły 13 lat albo nawet przekroczyły tę granicę wieku, ale nie osiągnęły 18 lat.
Przykład 2
Pani Iwona w wieku 17 lat, będąc mężatką, została powołana przez radę nadzorczą (na podstawie umowy) w skład zarządu G sp. z o.o. Jeden z udziałowców stwierdził jednak, że pani Iwona nie ma prawa zasiadać w tym organie, ponieważ nie jest pełnoletnia. Nie jest to prawidłowe stanowisko, gdyż przez zawarcie małżeństwa (nawet, gdy zostało unieważnione) małoletni uzyskuje pełnoletność, a w konsekwencji nabywa pełną zdolność do czynności prawnych. Pani Iwona nie była ubezwłasnowolniona. Wspólnik miałby rację, gdyby pani Iwona weszła w skład zarządu w wieku 17 lat, a uprzednio nie wyszłaby za mąż.
Negatywne wymogi uzyskania statusu członka zarządu rozciągają się także z mocy prawa na skazanych prawomocnym wyrokiem za np. czyny zabronione określone w kodeksie karnym: przeciwko ochronie informacji, wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu oraz obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, jak również za przestępstwa wyliczone w k.s.h.: działania na szkodę spółki (art. 585 k.s.h. – tak nadal stanowi art. 18 § 2 k.s.h., choć art. 585 k.s.h. został uchylony ustawą 9 czerwca 2011 r., która weszła w życie 13 lipca 2011 r.), ogłaszanie danych nieprawdziwych albo przedstawianie takich danych organom podmiotu, władzom państwowym lub rewidentom (art. 587 k.s.h.), umożliwienie bezprawnego głosowania na walnym zgromadzeniu lub bezprawnego wykonywania praw mniejszości (art. 590 k.s.h.) oraz bezprawne posługiwanie się dokumentem przy głosowaniu na walnym zgromadzeniu lub wykonywaniu praw mniejszości (art. 591 k.s.h.) . Tak stanowi art. 18 § 2 k.s.h.
Przykład 3
Wspólnicy DEF sp. z o.o. zamierzają powołać pana Igora na stanowisko wiceprezesa zarządu. Przed podjęciem uchwały powzięli oni informację, że rok wcześniej został on skazany prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania tytułem próby za dokonanie kradzieży z włamaniem. Udziałowcy postanowili powierzyć tę funkcję innej osobie. Decyzja była słuszna. Pan Igor został bowiem skazany za przestępstwo przeciwko mieniu, a wyrok jest prawomocny.
Przykład 4
Sytuacja jak w przykładzie nr 3, z tą różnicą, że w wyniku apelacji wniesionej przez pana Igora wyrok skazujący go na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem został uchylony, a sprawę przekazano do ponownego rozpoznania sądowi I instancji. W tej sytuacji nie ma przeszkód, aby powołać pana Igora w skład zarządu DEF sp. z o.o. Jeżeli jednak sąd II instancji utrzyma wyrok skazujący, wówczas w dniu jego ogłoszenia będzie musiał pożegnać się z fotelem wiceprezesa.
Przykład 5
Sytuacja jak w przykładzie nr 3, z tą różnicą, że pan Igor uznał, że skoro został prawomocnie skazany za przestępstwo przeciwko mieniu na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem, a nie na karę bezwzględnego pozbawienia wolności, to może piastować funkcję wiceprezesa zarządu DEF sp. z o.o.
Nic bardziej błędnego. Nie ma znaczenia jaka kara została wymierzona za popełniony czyn. Istotne jest jedynie to, że pana Igora skazano za przestępstwo przeciwko mieniu, a wyrok jest prawomocny.
Przykład 6
Sytuacja jak w przykładzie nr 3, z tą różnicą, że pan Igor został prawomocnie skazany na karę grzywny za przestępstwo niezgłoszenia danych dotyczących ubezpieczenia społecznego (art. 219 k.k.).
Może on zatem wejść w skład zarządu DEF sp. z o.o., bo prawomocne skazanie nie dotyczy przestępstwa objętego katalogiem wymienionym w art. 18 § 2 k.s.h. (przy założeniu, że umowa spółki DEF sp. z o.o. nie wyłącza ewentualności zasiadania w zarządzie osób karanych za jakiekolwiek przestępstwa).
Zakaz, o którym stanowi art. 18 § 2 k.s.h., ustaje z upływem 5 lat od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, jednak nie może on zakończyć się wcześniej niż z upływem 3 lat od zakończenia okresu odbywania kary.
Przykład 7
1 października 2008 r. uprawomocnił się skazujący panią Julitę wyrok za kradzież z włamaniem. Za przestępstwo to wymierzono jej karę 6 lat pozbawienia wolności. W tej samej dacie została ona przyjęta do Zakładu Karnego celem odbycia tej kary.
Zakaz bycia np. członkiem zarządu sp. z o.o. będzie więc obowiązywał panią Julitę przez 5 lat od uprawomocnienia się przedmiotowego orzeczenia, tj. do 1 października 2013 r. (do godz. 24:00).
Przykład 8
Pani Adrianna prawomocnie skazana 1 marca 2007 r. za wymuszenie rozbójnicze na karę 3 lat pozbawienia wolności, opuściła Zakład Karny 1 października 2008 r., ponieważ przedterminowo warunkowo zwolniono ją z odbycia reszty kary. Okres próby stanowi w tym wypadku czas pozostały do odbycia kary, nie może być on jednak krótszy niż 2 lata (ani dłuższy niż 5 lat – pomijam wszelkie kwestie dotyczące popełnienia przestępstwa w warunkach recydywy).
W związku z tym, koniec odbywania kary przez panią Adriannę nastąpi 1 października 2010 r. (bo do odbycia kary pozostał 1 rok i 5 miesięcy, czyli mniej niż 2 lata) Nie może ona zatem m.in. zasiadać w zarządzie sp. z o.o. do 1 października 2013 r.
Uwaga!
Zgodnie z art. 112 k.c. termin oznaczony w latach kończy się z upływem dnia, który datą odpowiada początkowemu dniowi terminu (kończy się o północy upływającego terminu).
Skazany może w terminie 3 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia wystąpić do sądu, który wydał wyrok, o zwolnienie go z zakazu pełnienia funkcji we władzach spółki lub o skrócenie czasu jego obowiązywania. Wniosek ten nie zostanie jednak uwzględniony, gdy przestępstwo popełniono umyślnie. Rozstrzygnięcie następuje w formie postanowienia. „... Podlega ono zaskarżeniu na podstawie art. 6 § 1 k.k.w., zgodnie ze standardami konstytucyjnymi, wynikającymi z art. 45 ust.1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej." (z postanowienia Sądu Najwyższego z 25 października 2007 r., I KZP 33/07).
Przykład 9
Pani Oliwia została skazana za nieumyślne ujawnienie informacji niejawnej o klauzuli „tajne" w związku z otrzymanym upoważnieniem na karę 3 miesięcy ograniczenia wolności. Wyrok uprawomocnił się 1 lutego 2013 r. Natomiast 1 marca wystąpiła do sądu z wnioskiem o zwolnienie z zakazu pełnienia funkcji w organie oraz likwidatora w spółce kapitałowej.
Jako uzasadnienie podała, że działała nieumyślnie, zakaz faktycznie pełni funkcję dodatkowej kary niewspółmiernej do wagi czynu, a ponadto otrzymała intratną propozycję objęcia funkcji prezesa zarządu P sp. z o.o., którą już kiedyś pełniła. Jeżeli sąd uzna argumenty za zasadne, zwolni ją z zakazu z art. 18 § 2 k.s.h.
Przykład 10
Pani Alicja została skazana za przestępstwo oszustwa. Wyrok uprawomocnił się 1 grudnia 2012 r. Natomiast pani Alicja 5 marca 2013 r. zgłosiła do sądu o zwolnienie z zakazu pełnienia funkcji w zarządzie oraz likwidatora w spółce kapitałowej. Wniosek zostanie oddalony, nie tylko z powodu złożenia go po upływie trzymiesięcznego terminu, ale przede wszystkim dlatego, że pani Alicja popełniła wymieniony czyn umyślnie.
Przykład 11
Pani Nadia została skazana za kradzież rozbójniczą. Wyrok uprawomocnił się 3 lutego 2013 r. Natomiast 1 marca złożyła wniosek o skrócenie czasu obowiązywania zakazu z art. 18 § 2 k.s.h. Mimo że został on zgłoszony we właściwym terminie, to i tak nie będzie podlegał uwzględnieniu, ponieważ pani Nadia dopuściła się kradzieży rozbójniczej umyślnie.
Uwaga!
Ustanowienie pełnomocnika procesowego przez prezesa jednoosobowego zarządu spółki z o.o., w stosunku do którego orzeczono zakaz pełnienia tej funkcji (art. 18 § 2 k.s.h.) jest nieskuteczne.
Z kręgu podmiotów mogących piastować stanowisko w zarządzie sp. z o. o. (też spółki lub spółdzielni zależnej) wyłączeni są ponadto członkowie jej rady nadzorczej i komisji rewizyjnej oraz likwidatorzy i prokurenci. Osoba zasiadająca w zarządzie może natomiast być jednocześnie kierownikiem oddziału lub zakładu.
Przykład 12
Pan Arkadiusz był sekretarzem rady nadzorczej Y sp. z o.o. Zrezygnował z funkcji, ponieważ wspólnicy zamierzali powołać go na wiceprezesa zarządu. Jeden z udziałowców doszedł do wniosku, że pan Arkadiusz nie może objąć tego stanowiska, gdyż wcześniej wchodził w skład organu nadzoru.
Pogląd ten nie jest właściwy. Wolno powołać pana Arkadiusza do zarządu, bo nie jest on już członkiem rady nadzorczej. Zakazane byłoby zasiadanie przez niego w zarządzie Y sp. z o.o. wówczas, gdyby równocześnie był sekretarzem rady nadzorczej.
Przykład 13
Pani Olga jest prezesem zarządu ABC sp. z o.o. Równocześnie zawarto z nią umowę o pracę na stanowisku kierownika jednego z oddziałów spółki. Jest to dopuszczalne.
Uwaga!
Jeżeli członek zarządu zostanie jednocześnie powołany w skład rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej sp. z o.o., wybór ten będzie z mocy prawa nieważny ( pomija wszelkie kwestie dotyczące procedury stwierdzenia nieważności tej czynności prawnej).
WYCIĄG Z UMOWY SP. Z O.O
.
§ 10
1. Zarząd składa się z 3 (trzech) członków wybieranych i odwoływanych przez radę nadzorczą.
2. Prezesem zarządu może być wyłącznie osoba posiadająca tytuł magistra ekonomii.
3. W skład zarządu można powołać tylko jednego wspólnika. Musi on posiadać wykształcenie wyższe ekonomiczne lub prawnicze. Wspólnik nie może pełnić funkcji prezesa zarządu.
4. Do zakresu działania zarządu należą wszelkie sprawy spółki nie zastrzeżone dla zgromadzenia wspólników i rady nadzorczej.
5. Zmiana składu zarządu nie stanowi zmiany umowy spółki.
6. Do rozporządzenia prawem lub zaciągnięcia zobowiązania do świadczenia o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego nie stosuje się przepisu art. 230 k.s.h..
7. Kadencja zarządu trwa 3 (trzy) lata.
Podstawa prawna:
art. 18, 201 § 2-3 oraz 214 § 1 i 3 ustawy z 15 września 2000 r.- Kodeks spółek handlowych (DzU z 2000 r. nr 94, poz. 1037 ze zm.)
Autorka jest adwokatem prowadzącym własną kancelarię w Płocku.