Do 30 marca należy złożyć oświadczenie majątkowe. Taki wymóg nakłada ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (DzU z 2006 r. nr 216, poz. 1584 ze zm.)
Kto musi
Oświadczenie majątkowe, czyli takie o stanie zasobności składają m.in.:
- osoby zajmujące kierownicze stanowiska państwowe,
- pracownicy administracji rządowej i samorządowej, w tym np. pracownicy urzędów państwowych (w tym członkowie korpusu służby cywilnej zajmujący stanowiska dyrektora generalnego, dyrektora departamentu lub jednostki równorzędnej), zastępcy dyrektora, naczelnika, oraz pracownicy zajmujący stanowiska równorzędne do co najmniej naczelnika pod względem płacowym, urzędnicy służby cywilnej bez względu na stanowisko, jakie zajmują, wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta, marszałek województwa, ich zastępcy, skarbnik gminy, powiatu, województwa, sekretarz gminy, powiatu, województwa, kierownicy jednostek organizacyjnych samorządu terytorialnego, osoby wydające decyzje administracyjne w imieniu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) oraz starosty i marszałka województwa, członkowie zarządów gmin, powiatów, województw.
Obejmuje to także przewodniczącego i zastępcę przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego, pracowników samorządowych kolegiów odwoławczych zajmujących stanowiska: przewodniczącego, jego zastępcy oraz etatowego członka kolegium, pracowników regionalnych izby obrachunkowych,
- sędziowie i prokuratorzy,
- pracownicy banków państwowych zajmujący stanowiska: prezesa, wiceprezesa, członka zarządu oraz skarbnika, pracownicy przedsiębiorstw państwowych zajmujący stanowiska: dyrektora przedsiębiorstwa, jego zastępcy oraz głównego księgowego, pracownicy agencji państwowych zajmujący stanowiska: prezesa, wiceprezesa, dyrektora zespołu, dyrektora oddziału terenowego i jego zastępcy - lub stanowiska równorzędne oraz
- funkcjonariusze np. Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej.
Inni pracownicy samorządowi zajmujący stanowiska zaliczane do grupy tych urzędniczych oraz urzędniczych kierowniczych muszą złożyć oświadczenie majątkowe na żądanie pracodawcy oraz takie o prowadzeniu działalności gospodarczej.
W różnym czasie
Nie ma jednolitego terminu opowiedzenia się o swoim majątku dla wszystkich objętych tym wymogiem. Zazwyczaj mija on 31 marca każdego roku według stanu na 31 grudnia roku poprzedniego, oraz każdorazowo przed objęciem stanowiska.
Są jednak regulacje szczególne, np. dotyczące oświadczenia majątkowego radnego, wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka, skarbnika, sekretarza oraz innych osób. Do nich stosuje się przepisy ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym oraz ustawy o samorządzie województwa. Te osoby mogą złożyć taki dokument do 30 kwietnia. Natomiast pracownicy urzędów skarbowych i izb skarbowych będący pracownikami służby cywilnej mają czas do 15 maja.
Trudno zinterpretować
Złożenie oświadczenia majątkowego dla tych osób to jeden z ich podstawowych obowiązków pracowniczych. Jeżeli podwładny tego nie zrobi, naraża się na odpowiedzialność służbową, czyli dyscyplinarną.
Co kryje się pod sformułowaniem „nie złoży"? Czy chodzi o taką sytuację, że nie złoży oświadczenia w ogóle, czy nie złoży go w wymaganym terminie?
W uchwale z 5 kwietnia 2007 r. (I PZP 4/07) Sąd Najwyższy przyjął, że naruszeniem przepisu dotyczącego składania oświadczeń majątkowych przez osoby wydające decyzje administracyjne w imieniu wójta (ustawa o samorządzie gminnym) jest złożenie go pięć dni po ustalonym terminie. Jednocześnie SN podniósł, że powinno to być działanie świadome i wynikające z niedbalstwa.
A zatem nie każde działanie, polegające na tym, że pracownik przekroczy datę opowiedzenia się o stanie majątku, wywołuje dla niego takie sankcje. Trzeba jednak zauważyć, że przepisy o odpowiedzialności osób zobowiązanych do złożenia takiego oświadczenia są lakoniczne. Utrudnia to ich interpretację, ale powoduje także, że pracodawcy podejmują dowolne kroki, aby ukarać pracownika winnego zaniedbań służbowych. Odpowiedzialność służbową przewiduje się też za podanie nieprawdy w zeznaniu majątkowym. Grożą też za to poważniejsze kary.
Jakie sankcje
Co może zatem zrobić pracodawca z tym, kto uchyla się od wypełnienia tego obowiązku? Przede wszystkim powinien zastosować kary dyscyplinarne, przewidziane dla konkretnej grupy zawodowej. Wobec pracowników będących członkami korpusu służby cywilnej może to być upomnienie, nagana, obniżenie wynagrodzenia, a nawet wydalenie ze służby (u urzędników służby cywilnej) lub z pracy w urzędzie (u pracowników służby cywilnej).
Jeszcze inne kary dyscyplinarne przewidują pragmatyki służbowe funkcjonariuszy. Przykładowo na policjanta pracodawca może nałożyć naganę, ale ma prawo wydalić go ze służby czy obniżyć stopień służbowy.
Natomiast w jednostkach samorządu terytorialnego przepisy przewidują, że np. skarbnik utraci wynagrodzenie oraz rozwiąże się z nim angaż równoznaczny z rozstaniem bez wymówienia.
Podanie nieprawdy w oświadczeniu majątkowym skutkuje także odpowiedzialnością karną. Pracodawca musi zatem powiadomić właściwe służby o podejrzeniu popełnienia tego czynu.