Oryginalny wygląd produktów jest elementem, który przyciąga uwagę klientów i pozwala zidentyfikować przedsiębiorcę na rynku. Jednocześnie jest ważnym narzędziem marketingowym. Pozwala zaspokoić potrzeby różnych grup konsumentów bez konieczności zmiany samej funkcji i rozwiązań technicznych stosowanych w produkcie.
Zegarek oparty na jednym mechanizmie może być sprzedawany pod różnymi postaciami, tak by uwzględniał gusta konsumentów w różnym wieku. Podobnie może być z zewnętrzną postacią mebli, butów czy sprzętu gospodarstwa domowego.
Przeciw piratom
Najlepszym sposobem, aby zabezpieczyć się przed wprowadzaniem do obrotu rynkowego imitacji stosowanych wzorów produktów jest ich urzędowa rejestracja. Pozwala ona zabezpieczyć zewnętrzną postać wytworów przed kopiowaniem bądź podrabianiem przez konkurentów. Zgłoszenia wzorów przemysłowych przyjmuje i bada Urząd Patentowy RP.
Przykład
Pani Zuzanna od wielu lat prowadzi duży zakład krawiecki, w którym szyje suknie wieczorowe i ślubne według zaprojektowanych przez siebie wzorów.
Zauważyła, że niemal identyczne kreacje szyje jedna z konkurencyjnych firm. Zdecydowała się więc zabezpieczyć przed kopiowaniem zewnętrznego wyglądu sukni i zarejestrowała najpopularniejsze projekty jako wzór przemysłowy.
Przez uzyskanie prawa z rejestracji nabyła prawo wyłącznego korzystania ze stworzonych przez siebie wzorów w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze RP.
Zewnętrzna postać
Urzędową ochronę może uzyskać jedynie wzór, który jest nową i posiadającą indywidualny charakter postacią wytworu lub jego części, nadaną mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację (wzór przemysłowy).
Ważne!
Wzory przemysłowe mogą być przedmiotem sprzedaży lub licencji.
Za wytwór uznawany jest natomiast każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, obejmujący w szczególności: opakowanie, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficznego, z wyłączeniem programów komputerowych. Za wytwór uważa się także przedmiot składający się z wielu wymienialnych części składowych umożliwiających jego rozłożenie i ponowne złożenie (wytwór złożony), czy część składową, jeżeli może być przedmiotem samodzielnego obrotu.
Wzór przemysłowy możne chronić wyłącznie wygląd zewnętrzny, nie zaś produkt jako całość. Ochroną z rejestracji wzoru przemysłowego nie mogą być objęte więc jego cechy techniczne lub użytkowe.
Dobór cech, takich jak linie, kontury, kształty, kolorystyka, struktura lub materiał wytworu oraz ornamentyka wskazuje na to, że „postać wytworu" utożsamiać można z jego wyglądem. Dwie najważniejsze przesłanki zdolności rejestracyjnej zawarte w samej definicji wzoru, a mianowicie „nowość" i jej „indywidualny charakter" decydują o posiadaniu przez wzór zdolności ochronnej (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 20 lutego 2008 r., sygn. akt VI SA/Wa 2128/2007).
Nowość, indywidualność
Przesłanki zdolności rejestracyjnej wzoru przemysłowego precyzują art. 103 i 104 prawa własności przemysłowej. Jest on uważany za nowy, jeżeli przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji (przeważnie data zgłoszenia wzoru przemysłowego w Urzędzie Patentowym), identyczny wzór nie został udostępniony publicznie przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób (a także nie mógł dotrzeć do wiadomości osób zajmujących się zawodowo dziedziną, której wzór dotyczy).
Wzór uważa się za identyczny z udostępnionym publicznie także wówczas, gdy różni się od niego jedynie nieistotnymi szczegółami.
Ocena nowości wzoru przemysłowego polega na przeprowadzeniu analizy porównawczej wszystkich jego elementów. Ustawodawca, formułując wytyczne w zakresie oceny nowości, wskazuje na identyczność wzoru, a nie jego elementu (por. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 25 sierpnia 2011 r., sygn. akt VI SA/Wa 1659/2010).
Wzór przemysłowy musi odznaczać się także indywidualnym charakterem. Miernikiem tej cechy jest ogólne wrażenie, jakie wywołuje on na zorientowanym użytkowniku.
Przykład
Producentowi drzwi zostało udzielone prawo ochronne na wzór przemysłowy w postaci oszklonego zadaszenia drzwi o kształcie łukowym. Sprzeciw od decyzji Urzędu Patentowego złożył inny producent stolarki drzwiowej.
Wskazał, że wzór przemysłowy nie posiadał w dniu zgłoszenia cech nowości i indywidualnego charakteru. Stwierdził, że podobne zadaszenia były znane na rynku polskim i za granicą pod znakiem P.
Urząd unieważnił prawo z rejestracji wzoru przemysłowego określonego jako zadaszenie drzwi. Sprawa trafiła finalnie do sądu, który stwierdził, że odmiana wzoru nieznacznie różniąca się od innego wariantu tego samego wzoru jest pozbawiona indywidualnego charakteru, a więc nie może uzyskać ochrony jako wzór przemysłowy.
Wymagane dokumenty
Procedura przed Urzędem Patentowym RP jest wszczynana na skutek zgłoszenia wzoru przemysłowego w celu uzyskania prawa z rejestracji. Zgłoszenie to powinno obejmować:
- podanie zawierające co najmniej oznaczenie zgłaszającego, określenie przedmiotu zgłoszenia oraz wniosek o udzielenie prawa z rejestracji (1 egzemplarz)
- ilustrację wzoru przemysłowego (trzy egzemplarze)
- opis wzoru przemysłowego (trzy egzemplarze)
Podstawowym dokumentem zgłoszeniowym jest podanie zawierające opis wzoru wraz z jego ilustracją. Formularz podania o udzielenie prawa z rejestracji na wzór przemysłowy można pobrać w Informacji Ogólnej Urzędu Patentowego RP lub ze strony internetowej http://ipu.uprp.pl/portal/web/guest/formularze.
Oprócz danych identyfikujących zgłaszającego, podanie zawiera takie elementy jak m.in. wniosek o udzielenie prawa z rejestracji, nazwisko i imię oraz adres twórcy wzoru przemysłowego, czy wskazanie podstawy do uzyskania prawa z rejestracji (jeżeli zgłaszający nie jest twórcą wzoru przemysłowego).
Ważne!
Prawa z rejestracji udziela się na maksymalnie 25 lat od daty zgłoszenia wzoru przemysłowego w Urzędzie Patentowym RP, dzieląc je na pięcioletnie okresy.
Opis wzoru przemysłowego powinien przedstawiać go na tyle jasno i wyczerpująco, aby na jego podstawie oraz za pomocą rysunku, fotografii i próbek można go było odtworzyć w każdej przedstawionej w zgłoszeniu odmianie. Musi się w nim znaleźć obowiązkowo określenie wzoru przemysłowego ze wskazaniem przeznaczenia oraz określenie figur ilustracji.
Nie może tam również zabraknąć wskazania tych cech postaciowych, które wyróżniają zgłoszony wzór od innych, już znanych i stanowią podstawę do jego identyfikacji. Ilustracja wzoru przemysłowego powinna przedstawiać przedmiot wzoru z wyraźnym wskazaniem jego cech istotnych.
Zgłoszenie wiąże się z koniecznością uiszczenia stosownej opłaty na konto Urzędu Patentowego: NBP O/O Warszawa Nr 93 1010 1010 0025 8322 3100 0000. Dokumentację zgłoszeniową można złożyć osobiście, za pomocą faksu lub drogą elektroniczną.
Procedura przed urzędem
Po wpłynięciu zgłoszenia wzoru przemysłowego Urząd Patentowy niezwłocznie nadaje mu kolejny numer, stwierdza datę wpływu oraz zawiadamia o tym osobę, która zainicjowała procedurę. Zgłoszenie wzoru przemysłowego uważa się za dokonane, jeżeli zawiera co najmniej: podanie, opis i ilustrację (lub próbkę materiału włókienniczego). Potem Urząd Patentowy sprawdza zgłoszenie pod kątem formalnym. Gdy okaże się, że posiada braki, wyznaczy termin do ich usunięcia.
W razie wątpliwości co do zdolności rejestracyjnej urząd może wezwać wnioskodawcę do przekazania dowodów i wyjaśnień dotyczących zgłoszenia wzoru przemysłowego, w szczególności do uzasadnienia prawa do uzyskania prawa z rejestracji albo prawa do uprzedniego pierwszeństwa. Jeśli w toku badania wzoru Urząd Patentowy stwierdzi, że jego wykorzystanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami, zawiadamia o tym zgłaszającego i wyznacza mu termin do zajęcia stanowiska w tej sprawie.
Gdy Urząd Patentowy nieprawidłowości nie stwierdzi – wydaje decyzję o udzieleniu prawa z rejestracji. Odbywa się to pod warunkiem wniesienia opłaty za pierwszy okres ochrony. Wydając decyzję o udzieleniu prawa z rejestracji, urząd dokonuje jednocześnie przyporządkowania wzoru odpowiedniej klasie określonej w załączniku nr 3 do rozporządzenia rady ministrów w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń wzorów przemysłowych.
Po sprawdzeniu, że należna opłata okresowa została uiszczona w terminie, Urząd Patentowy dokonuje wpisu o udzieleniu prawa do rejestru wzorów przemysłowych oraz sporządza opisy ochronne wzoru i wydaje uprawnionemu świadectwo rejestracji.
Prawo z rejestracji
Przez uzyskanie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego uprawniony nabywa prawo wyłącznego korzystania z niego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Polski. Jednocześnie może zakazać osobom trzecim wytwarzania, oferowania, wprowadzania do obrotu, importu, eksportu lub używania wytworu, w którym wzór jest zawarty bądź zastosowany, lub składowania go dla takich celów.
Zaniechanie egzekwowania uprawnień wynikających z rejestracji wzoru przemysłowego może przedsiębiorcy wyrządzić poważne straty, zwłaszcza gdy posługująca się nim konkurencja produkuje wyroby gorszej jakości. Powinien on więc śledzić przypadki nieuprawnionego korzystania z jego wzoru przemysłowego na rynku i dochodzić przysługujących mu roszczeń w przypadku naruszenia praw do wzoru przemysłowego.
Dochodzenie roszczeń związanych z naruszeniem praw do zastrzeżonego wzoru przemysłowego odbywa się w postępowaniu przed sądami powszechnymi. Przedsiębiorca mający prawo z rejestracji wzoru może domagać się m.in. zaprzestania działań grożących naruszeniem jego uprawnień, wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, a w razie zawinionego naruszenia również odszkodowania.
Ważne!
Roszczenia z tytułu naruszenia wzoru przemysłowego ulegają przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o naruszeniu swego prawa i o osobie, która naruszyła prawo.
Jak to zrobić
Rejestracja wzoru przemysłowego
Krok 1.
Należy przygotować zgłoszenie zawierające m.in. podanie z opisem wzoru i z jego ilustracją. Formularz podania można pobrać ze strony internetowej Urzędu Patentowego http://ipu.uprp.pl/portal/web/guest/formularze.
Krok 2.
Trzeba wnieść opłatę na konto Urzędu Patentowego: NBP O/O Warszawa Nr 93 1010 1010 0025 8322 3100 0000.
Krok 3.
Jeśli nie stwierdzono nieprawidłowości w zgłoszeniu – Urząd Patentowy wydaje decyzję o udzieleniu prawa z rejestracji.
Krok 4.
Po dokonaniu przez Urząd Patentowy wpisu o udzieleniu prawa do rejestru wzorów przemysłowych uprawniony otrzymuje świadectwo rejestracji.
Jakie ograniczenia
Uprawniony z rejestracji wzoru przemysłowego nie może zakazać osobie trzeciej korzystania z wzoru m.in.:
- do użytku osobistego lub niezwiązanego z działalnością gospodarczą;
- w celu doświadczalnym;
- polegającego na jego odtworzeniu do celów cytowania lub nauczania, jeżeli nie narusza dobrych obyczajów i nie utrudnia uprawnionemu w sposób nieuzasadniony korzystania z wzoru oraz wskazuje na źródło jego pochodzenia;
- stosowanego lub zawartego w urządzeniach znajdujących się na środkach transportu lądowego i zarejestrowanych w innych państwach statkach morskich lub powietrznych, które czasowo znajdują się na obszarze Polski;
- przez import części zamiennych i akcesoriów, w których wzór jest stosowany;
- przez wykonanie na indywidualne zamówienie naprawy związanej z odtworzeniem części składowej wytworu złożonego, w celu przywrócenia mu pierwotnego wyglądu.
Podstawa prawna
- Ustawa z 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (DzU 2003 r. nr 119, poz. 1117 ze zm.).
