Zdarza się, że matka nowo narodzonego dziecka znajdzie się w szpitalu i z tego powodu nie może się nim opiekować. Gdy dzieje się to przed upływem ośmiu tygodni po porodzie, nie może ona przerwać urlopu macierzyńskiego. Jeśli noworodkiem zajmie się jego ojciec, może się starać o dodatkowy zasiłek opiekuńczy. Prawo do tego świadczenia przysługuje jednak wyłącznie osobie, która objęta jest ubezpieczeniem chorobowym.
- Pracownik wystąpił z wnioskiem o dodatkowy zasiłek opiekuńczy nad synem urodzonym 3 sierpnia br. Jego żona, ze względu na stan zdrowia, od 20 września do 8 października br. przebywała w szpitalu. Czy pracownik ma prawo do zasiłku opiekuńczego, jeżeli jego żona nie jest pracownikiem (podlega ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej)? Czy zatrudniony musi przedłożyć ZUS Z-15?
– pyta czytelniczka.
Matka dziecka może przerwać pobieranie zasiłku macierzyńskiego, jeśli zostanie przyjęta do szpitala po upływie co najmniej ośmiu tygodni po porodzie. Wcześniej nie może tego zrobić, bo te pierwsze osiem tygodni wolnego służy przede wszystkim kobiecie, by odzyskała zdrowie po urodzeniu dziecka.
Jeśli w czasie tych pierwszych ośmiu tygodni po porodzie kobieta trafi do szpitala, ubezpieczonemu ojcu dziecka lub innemu członkowi najbliższej rodziny, który przerwie pracę lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, przysługuje zasiłek opiekuńczy.
Nie jest to ten „zwykły" zasiłek opiekuńczy, ale dodatkowy z tytułu osobistego sprawowania opieki nad nowo urodzonym dzieckiem. Przysługuje on od dnia, od którego matka dziecka nie może sprawować opieki z powodu pobytu w szpitalu, do dnia, w którym ponownie odzyska ona zdolność do sprawowania tej opieki – nie później jednak niż do dnia ukończenia przez dziecko 56. dnia życia.
Powyższe wynika z art. 32a ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.; dalej ustawa zasiłkowa).
Ojciec dziecka nie może skorzystać z dodatkowego zasiłku opiekuńczego po ukończeniu przez dziecko ósmego tygodnia życia, nawet jeśli jego matka przebywa w zakładzie opieki zdrowotnej.
Przykład
Pani Anna urodziła syna 10 maja br. Od 23 czerwca do 20 lipca br. została umieszczona w zamkniętym zakładzie opieki zdrowotnej.
Ojciec dziecka – pracownik od 23 czerwca do 4 lipca br. (12 dni) korzystał z dodatkowego zasiłku opiekuńczego. 4 lipca br. syn ukończył ósmy tydzień życia.
Dla ubezpieczonych
Prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje osobie, która podlega ubezpieczeniu chorobowemu. Na takich samych zasadach jak ojciec dziecka z uprawnienia tego może skorzystać również inny ubezpieczony członek najbliższej rodziny, który zaopiekuje się noworodkiem.
Warunkiem jest to, aby przerwał pracę lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Poza limitem 60 dni
Dodatkowego zasiłku opiekuńczego nie wlicza się do wymiaru „zwykłego" zasiłku opiekuńczego z innych tytułów, np. w związku z opieką nad chorym członkiem rodziny – żoną, ojcem albo chorym dzieckiem. Nie ma zatem znaczenia, że w danym roku pracownik wykorzystał już 14/60 dni „zwykłego" zasiłku opiekuńczego (art. 32, art. 33 ustawy zasiłkowej).
I tak uzyska prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego, który będzie wypłacany przez maksymalnie 56 dni kalendarzowych, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko ósmego tygodnia życia.
Wymiar tego dodatkowego zasiłku opiekuńczego nie jest przy tym powiązany z rokiem kalendarzowym, lecz z datą urodzenia dziecka.
Przykład
Pani Katarzyna 21 czerwca br. urodziła córkę. Ze względu na stan zdrowia od 30 czerwca do 13 sierpnia br. przebywała w szpitalu. Jej mąż, który objęty jest ubezpieczeniem chorobowym jako przedsiębiorca, pobierał w 2012 r. zasiłek opiekuńczy z tytułu sprawowania opieki nad chorym starszym dzieckiem (11-latkiem) przez 46 dni.
Ubezpieczony ma prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad nowo urodzonym dzieckiem za okres pobytu pani Katarzyny w szpitalu, tj. od 30 czerwca do 13 sierpnia br. (45 dni). Okresu przysługującego dodatkowego zasiłku opiekuńczego nie należy włączać do limitu 60 dni wypłaconego zasiłku opiekuńczego w 2012 r. Zatem w tym roku rodzice mogą wykorzystać jeszcze 14 dni „zwykłego" zasiłku opiekuńczego.
Choroba po dwóch miesiącach
Matka dziecka może przerwać zasiłek macierzyński, gdy przebywa w szpitalu po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za osiem tygodni po porodzie (art. 180 § 62 kodeksu pracy).
Ale przerwie go tylko wtedy, gdy ojciec dziecka może wykorzystać jego dalszą część w wymiarze odpowiadającym okresowi pobytu matki dziecka w szpitalu, nie dłużej jednak niż do wykorzystania pełnego wymiaru zasiłku macierzyńskiego (art. 180 § 61 k.p.). Łącznie okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego wykorzystany przez matkę i ojca dziecka nie może przekroczyć wymiaru określonego w art. 180 § 1 k.p. (np. 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka).
Jeżeli młoda mama zdecyduje się przerwać zasiłek macierzyński po upływie ośmiu tygodni, to na podstawie zwolnienia lekarskiego ZUS ZLA będzie miała prawo do świadczeń za czas choroby, czyli odpowiednio do wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku.
Kiedy zasiłek opiekuńczy
Jeżeli matka dziecka nie korzysta z zasiłku macierzyńskiego (np. jest osobą bezrobotną), to ubezpieczony nie może skorzystać z dodatkowego zasiłku opiekuńczego. W takiej sytuacji może on jedynie otrzymać zasiłek opiekuńczy na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy zasiłkowej.
Przepis ten uprawnia do zasiłku opiekuńczego pracownika zwolnionego od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad zdrowym dzieckiem, które nie ukończyło ośmiu lat w przypadku porodu lub choroby małżonka stale opiekującego się tym dzieckiem, jeżeli te okoliczności uniemożliwiają mu sprawowanie opieki. Przy czym okres tej opieki wlicza się do limitu 60 dni, za które przysługuje zasiłek opiekuńczy w roku kalendarzowym.
Biznes też daje prawo
Żona pracownika, o której mowa w pytaniu, jest osobą prowadzącą działalność gospodarczą. Dziecko urodziła 3 sierpnia br. Ze względu na jej stan zdrowia, od 20 września do 8 października br. przebywała w szpitalu. 27 września br. dziecko ukończyło 56. dzień życia.
Dlatego ojciec noworodka, będący pracownikiem, który przerwał pracę, ma prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego tylko za okres od 20 do 27 września br. (osiem dni). Od 28 września br. żona pracownika, która nadal przebywała w szpitalu, mogłaby na swój wniosek przerwać zasiłek macierzyński, jeśli o to świadczenie wystąpiłby ojciec dziecka.
Zatem w tej sytuacji od 28 września br. ojcu dziecka nie przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy. Jeśli żona pracownika nie wystąpi o przerwanie zasiłku macierzyńskiego, to od 28 września br. ojcu dziecka na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 1c ustawy zasiłkowej przysługuje zasiłek opiekuńczy z tytułu sprawowania opieki nad zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8 z powodu pobytu w szpitalu matki dziecka stale opiekującego się dzieckiem. Ale do wypłaty tego świadczenia będzie już wymagany wniosek na druku ZUS Z-15.
Bez wniosku na Z-15
Do wypłaty dodatkowego zasiłku opiekuńczego nie należy wymagać przedłożenia oświadczenia na druku ZUS Z-15. Obok zaświadczenia lekarskiego o okresie pobytu ubezpieczonej matki dziecka w szpitalu, wymagane jest wyłącznie oświadczenie ubezpieczonego o pobieraniu przez kobietę zasiłku macierzyńskiego w okresie ośmiu tygodni po porodzie.
